Γρηγόρης Καρταπάνης: Καράβια και φουρτούνες (μέρος β’)

γρηγόρης-καρταπάνης-καράβια-και-φουρ-582632

ΘΑΛΑΣΣΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΤΑ 1949

Οι βαρυχειμωνιές με τις σφοδρές κακοκαιρίες πάντοτε προκαλούσαν σοβαρά προβλήματα και στη ναυσιπλοΐα που συχνά κρατούσαν αρκετές ημέρες ή επαναλαμβάνονταν στις εξάρσεις των φαινομένων κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες διακόπτονταν κι όσα πλεούμενα δεν παρέμεναν αναγκαστικά στα λιμάνια τους και ταξίδευαν, αναζητούσαν ασφαλή καταφύγια αλλάζοντας συχνά πορεία προκειμένου να επιβιώσουν εν πλω.

Πιο ευάλωτα τα έμφορτα πετρελαιοκίνητα καΐκια υποχρεώνονταν, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, να απορρίψουν μέρος του φορτίου τους στη θάλασσα, όταν κάτι τέτοιο επιβάλλονταν αδιαπραγμάτευτο κι αποτελούσε ευτύχημα η επιτυχής ολοκλήρωση του περιπετειώδους πλου, δίχως σοβαρότερες συνέπειες, παρά μόνο με την ταλαιπωρία, τον κίνδυνο και τις όποιες περιορισμένες υλικές ζημιές.

Oι χειμωνιάτικες κακοκαιρίες όμως προκαλούσαν, όχι σπάνια, με την οξύτητα και τη διάρκεια τους, σοβαρότερα περιστατικά, τόσο στο ανοιχτό πέλαγος, όσο και στον Παγασητικό κόλπο -ή και μέσα στο λιμάνι ακόμα- για να περιοριστούμε στα χωρικά ύδατα της Μαγνησίας. Ναυάγια και άλλα σοβαρά ναυτικά ατυχήματα συνέβαιναν σχεδόν κάθε χειμώνα και περισσότερο βέβαια όταν αυτός προέκυπτε ιδιαίτερα βαρύς με πρωτοφανείς εξάρσεις των καιρικών φαινομένων.

Οπως για παράδειγμα στις αρχές του 1949, καταπώς καταμαρτυρείται μέσα από τα δημοσιεύματα της εφ. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ εκείνης της εποχής.

Κακοκαιρίες και προβλήματα

Σε μια εποχή κορύφωσης των επιχειρήσεων του αδελφοκτόνου σπαραγμού, παρατηρούνταν και αντίστοιχη έξαρση των δυσμενών καιρικών συνθηκών που δημιουργούσαν αξεπέραστα εμπόδια σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και πιο πολύ βέβαια στη ναυσιπλοΐα.

Ο τίτλος του σχετικού δημοσιεύματος είναι σαφής στις 25/1/1949: «Η επελθούσα καθυστέρησις εις τας συγκοινωνίας συνεπεία της προχθεσινής κακοκαιρίας. Ενα πετρελαιοκίνητον εβυθίσθη εντός του λιμένος».

Στην αρχή του δημοσιεύματος γίνεται λόγος για την παύση της κυκλοφορίας στο οδικό δίκτυο του Πηλίου όπου συνέβησαν και ορισμένα ατυχήματα, ευτυχώς χωρίς τραυματισμούς. Ανάλογη υπήρξε η κατάσταση και στις θαλάσσιες συγκοινωνίες με αναβολές και καθυστερήσεις δρομολογίων: «Καθ΄όλην την προχθεσινήν νύκτα επεκράτησε σφοδρά θαλασσοταραχή, συνεπεία δε τούτου δεν κατέπλευσαν εις τον λιμένα μας τα αναμενόμενα εκ Σκιάθου, Σκοπέλου και Στυλίδος πετρελαιοκίνητα. Εγνώσθη ότι ταύτα δεν απέπλευσαν εντεύθεν. Δια τον αυτόν λόγον το «Κύκνος», το οποίον επρόκειτο να αναχωρήση δια Χαλκίδαν απέπλευσε με 6ωρον καθυστέρησιν».

Ιδια ήταν η κατάσταση και στις αεροπορικές συγκοινωνίες, που τότε οργανώνονταν σε πλήρες δίκτυο, με ματαιώσεις δρομολογίων. Πέρα απ’ όλα τούτα τα γενικά συγκοινωνιακά προβλήματα, προκλήθηκε και μια βύθιση εμπορικού καϊκιού στο λιμάνι του Βόλου, όταν παρασύρθηκε από τον αέρα και προσέκρουσε σε υπολείμματα ναυαγίων που υπήρχαν ακόμη από τον πόλεμο: «Προχθές την εσπέραν το πετρελαιοκίνητον Αγιος Δημήτριος εβυθίσθη εις τον λιμενίσκον των ιστιοφόρων όπισθεν της ιχθυαγοράς μας, συνεπεία προσκρούσεως των υφάλων μερών αυτού επί συντριμμάτων ναυαγίου. Το βυθισθέν πετρελαιοκίνητον, νηολογίου Βόλου, του οποίου κυβερνήτης ήτο ο κ. Δ. Μαύρος, ήτο ιδιοκτησία των εκ Τσάγεζι, Δημ. Κερίσιου και Ριζ. Χαλιαμπάλια, προήρχετο δε εξ Αγίου Όρους με φορτίον δοκών του εργολάβου κ. Νικολόπουλου. Παρά όλας τας προσπαθείας της λιμενικής αστυνομίας, δεν κατωρθώθη να αποτραπή η βύθισίς του. Σήμερον συνεργείον δυτών θα ενεργήση δια την ανέλκυσιν».

Αποκλεισμένοι

Νέο, ξαφνικό κύμα κακοκαιρίας ενέσκηψε μια εβδομάδα αργότερα στις αρχές του Φλεβάρη που προκάλεσε πάλι προβλήματα, όπως μας πληροφορεί το δημοσίευμα του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ με τον εύγλωττο τίτλο: «Πολλαί συγκοινωνίαι παρέλυσαν λόγω νέας, απροόπτου κακοκαιρίας».

Η πυκνή χιονόπτωση οδήγησε σε διακοπή χερσαίων, θαλασσίων και αεροπορικών συγκοινωνιών για ακόμη μια φορά. Ειδικότερα στη θάλασσα η κατάσταση περιγράφεται ως εξής: «Εσημειώθη επίσης μεγάλη θαλασσοταραχή τόσον εις το Αιγαίον όσον και εις τον Παγασητικόν κόλπον. Λόγω της σφοδράς θαλασσοταραχής και της ελάχιστης ορατότητος, εις Σκιάθον επόδισαν 70 περίπου πετρελαιοκίνητα ως και το ατμόπλοιον Μεσσαριά, τα οποία κατευθύνοντο εις τον λιμένα μας και εις Θεσσαλονίκην. Περί τα 20 περίπου πετρελαιοκίνητα επόδισαν εις Σκόπελον» (3/2/1949).

Και την επομένη νέο δημοσίευμα περιγράφει τη ζοφερή κατάσταση που επικρατούσε σε ολόκληρη τη χώρα, σε στεριά και θάλασσα, ενώ αναφέρεται πως το λιμεναρχείο του Πειραιά «ανέστειλε τους πλόας των ιστιοφόρων και ορισμένων ακτοπλοικών σκαφών». Ακόμη, σημειώνεται πως το ατμόπλοιο Ελπις, λόγω της φουρτούνας απώλεσε το πηδάλιό του στα Λιχαδονήσια και ρυμουλκήθηκε από περιπολικό του Ναυτικού σε ασφαλές σημείο.

Τα μεγαλύτερα σκαριά, έστω και με κόπο, εκτελούσαν τους πλόες τους, σε αντίθεση με τα διάφορα πετρελαιοκίνητα καΐκια των τοπικών δρομολογίων που παρέμεναν ακινητοποιημένα έως ότου μαλακώσει ο καιρός. Στη Σκιάθο, όπως είδαμε, είχαν απαγκιάσει πολλά καΐκια, κάποια από τα οποία μετέφεραν εμπορεύματα, αλλά και επιβάτες στα επίνεια των χωριών του Ανατολικού Πηλίου.

Από την αμείωτη διάρκεια της κακοκαιρίας μερικές δεκάδες επιβατών παρέμεναν για μέρες στο νησί του Παπαδιαμάντη κι αντιμετώπιζαν πρόβλημα διαμονής και διατροφής, αφού δεν διέθεταν χρήματα για μια τόσο μακρά παραμονή, κι έπρεπε να ληφθεί κάποια μέριμνα από τις τοπικές αρχές.

Διαβάζουμε σχετικά: «Οι αποκλεισθέντες εις Σκιάθον ιδιώται. Θα τύχουν περιθάλψεως. Εις την Νομαρχίαν ελήφθη χθες επείγον τηλεγράφημα του προέδρου Σκιάθου εις το οποίον αναφέρεται ότι 40 ιδιώται επιβάται πετρελαιοκίνητων, κατευθυνόμενοι εις Χορευτόν, ηναγκάσθησαν να παραμείνουν εις Σκιάθον λόγω σφοδράς θαλασσοταραχής, η οποία δεν επιτρέπει την προσέγγισιν παντός πλωτού μέσου εις τας ανατολικάς ακτάς του Πηλίου. Οι εν λόγω επιβάται, αναφέρει το τηλεγράφημα, ευρίσκονται εις δυσχερείς οικονομικάς συνθήκας, λόγω της 10ημέρου παραμονής των εις την νήσον και ο πρόεδρος της κοινότητος ζητεί την έγκρισιν πιστώσεως δια την περίθαλψιν των ανωτέρω 40 επιβατών. Ο κ. Νομάρχης ετηλεγράφησεν εις τον πρόεδρον Σκιάθου ότι εγκρίνει των διάθεσιν εκ του ταμείου της κοινότητος ενός εκατομμυρίου δραχμών δια την περίθαλψιν των επιβατών και συνέστησεν, όπως εις περίπτωσιν συνεχίσεως της κακοκαιρίας φιλοξενηθούν ούτοι υπό των ευπόρων της κοινότητος» (5/2/1949).

Πολλαπλά τα προβλήματα που δημιουργούσε η παράταση της κακοκαιρίας.

Ναυάγια, προσαράξεις και άλλες περιπέτειες

Η κακοκαιρία, τότε στα τέλη Ιανουαρίου και αρχές Φεβρουαρίου του 1949, προκάλεσε και σοβαρότερα περιστατικά όπως ναυάγια, προσαράξεις και άλλες επικίνδυνες περιπέτειες, όπως ετούτη του Ιταλικού πετρελαιοφόρου, που έμεινε ακυβέρνητο ανοιχτά από το Χορευτό και κινδύνευσε σοβαρά να εξοκείλει, με απρόβλεπτες συνέπειες, στις πηλιορείτικες ακτές.

Ευτυχώς από το σημείο εκείνο έτυχε να περνά το ατμόπλοιο Αδρίας που εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιά – Θεσσαλονίκης κι έπειτα από δραματικές προσπάθειες κατάφερε να ρυμουλκήσει το ακυβέρνητο γκαζάδικο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Από τη δυνατή φουρτούνα τα ρυμούλκια έσπασαν τρεις φορές,αλλά η εμπειρία του κυβερνήτη και του πληρώματος του Ελληνικού ακτοπλοϊκού κατάφεραν τη διάσωση.

Το σύγχρονο για την εποχή ναυαγοσωστικό ρυμουλκό Λέων που ανήκε στο Ελληνικό κράτος είχε διατεθεί για τις ανάγκες της αμερικανικής εταιρίας που εκτελούσε εκείνη την περίοδο τα λιμενικά έργα στο Βόλο, δηλαδή την αποκατάσταση των ζημιών του πολέμου. Πλέοντας για τον Πειραιά, λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και της πυκνής ομίχλης, προσάραξε κοντά στην Αγια Κυριακή του Τρίκερι κι έσπευσαν για βοήθεια τα πλοία της Ναυτικής Διοικήσεως που ναυλοχούσαν στο λιμάνι του Βόλου. Οι αρχικές προσπάθειες ρυμούλκησης και αποκόλλησης του… ρυμουλκού απέτυχαν για να συνεχιστούν την επόμενη μέρα όποτε και υπήρξε αποτέλεσμα. Ευτυχώς το σκάφος δεν είχε υποστεί ρήγματα και συνέχισε το ταξίδι του για τον Πειραιά (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 5 και 7/2/49).

Κι άλλο ένα επακόλουθο της κακοκαιρίας που δεν είχε δυσμενή κατάληξη. Αντίθετα η παρακάτω περίπτωση του εμπορικού καϊκιού, ανοιχτά στη Συκή, κατά την κακοκαιρία των αρχών του Φεβρουαρίου του 1949, είχε αρνητική εξέλιξη. Η σφοδρή θαλασσοταραχή προκάλεσε τη βύθιση του φορτωμένου σκάφους και το ευτύχημα ήταν η διάσωση όλου του πληρώματος με τη σωσίβια λέμβο, έπειτα από πολύωρη πάλη με τα κύματα.

Αξίζει να προσθέσουμε το δημοσίευμα:

«Μεταξύ Σκιάθου – Συκής κατεποντίσθη πετρελαιοκίνητον. Η περιπέτεια των ναυαγών.

Το μεσονύκτιον του παρελθόντος Σαββάτου το πετρελαιοκίνητον Αγιος Νικόλαος, 45 τόνων με κυβερνήτην και ιδιοκτήτην του Περ. Οικονόμου εκ Πειραιώς και πλήρωμα τους Χρ. Λαμπρόπουλον ετών 57 εκ Πειραιώς, Ανδ, Λουδάρον ετών 20 εκ Βούλας Αθηνών και Ιωανν.Κεραμίδαν, μηχανικόν, ετών 25 εξ Αθηνών, ενώ έπλεεν εκ Πειραιώς προς Θεσσαλονίκην με φορτίον 31 τόνους διαφόρων ειδών γενικού εμπορίου, ευρέθη εν μέσω σφοδράς θαλασσοταραχής 30 μίλλια μακράν της Σκιάθου και παρά τας προσπαθείας του Κυβερνήτου και του πληρώματος κατεποντίσθη υπό των κυμάτων. Επρόλαβε όμως το πλήρωμα και εισήλθεν εις την μικρή βάρκαν του πετρελαιοκινήτου και κατόπιν 8ώρου συνεχούς πάλης με τα κύματα κατώρθωσεν την πρωϊαν της Κυριακής να φθάση εις ένα ορμίσκον των ανατολικών ακτών του Πηλίου. Οι τέσσερες ναυαγοί εξαντλημένοι από την πείναν και από την σκληρήν πάλην με τα κύματα, έφθασαν μετά τετράωρον εις Αργαλαστήν, όπου τους παρεσχέθησαν υπό του εκεί διοικητού της χωροφυλακής αι πρώται βοήθειαι, σήμερον δε την πρωία μετεφέρθησαν εις την πόλιν μας. Σχετικάς ανακρίσεις ενεργεί ο κ. λιμενάρχης Βόλου.

Το συγκινητικόν εις το εν λόγω δράμα των 4 ναυτικών ήτο η άρνησις του καπετάνιου και ιδιοκτήτου του Αγίου Νικολάου να εγκαταλείψει το σκάφος, δεδομένου ότι μόνον μικρόν μέρος αυτού είχεν ασφαλίσει και διότι είναι η δευτέρα καταστροφή πετρελαιοκινήτου του. Το πρώτο του είχε βυθισθή υπό των γερμανών και του παρεχωρήθη το Άγιος Νικόλαος υπό του κράτους με δόσεις. Ο κυβερνήτης είναι έγγαμος και προστάτης 8μελούς οικογενείας» (Ταχυδρόμος 15/2/1949).

Ιστορίες που οπωσδήποτε συγκινούν και δεν αφήνουν αδιάφορο τον αναγνώστη.

Ιστορίες με καράβια και φουρτούνες που αποτυπώνουν την αέναη πάλη των ναυτικών με στοιχεία της φύσης.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου