Γρηγόρης Καρταπάνης: Ο Βασίλης Τσιτσάνης στο Βόλο

γρηγόρης-καρταπάνης-ο-βασίλης-τσιτσά-679575

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

Η αφορμή για τη διερεύνηση της καλλιτεχνικής παρουσίας του Βασίλη Τσιτσάνη (1915-1984), στο Βόλο, προέκυψε από μαρτυρία που εμπεριέχεται στο βιβλίο του Σώτου Αλεξίου «Ο ξακουστός Τσιτσάνης», εκδ. Κοχλίας, 2003, στο οποίο καταγράφεται η επαγγελματική πορεία του κορυφαίου συνθέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού, από το 1934 έως το 1957.

Α’ στο κέντρο Λεύκα, το 1940

Στις σελ. 100-101 του βιβλίου του Σώτου Αλεξίου υπάρχει αναφορά για την ολιγοήμερη εμφάνισή του στο κέντρο «Λεύκα» του Ιωάννη Κάρλου, στη Νέα Ιωνία του Βόλου, τον Ιούνιο του 1940. Ο επίσης κορυφαίος ερμηνευτής του ρεμπέτικου, Στράτος Παγιουμτζής, αποκλειστικός τραγουδιστής των τραγουδιών του Τσιτσάνη, προπολεμικά, φαίνεται πως είχε συγγενείς στο Βόλο και μέσω αυτών έγινε η πρόταση για τη συγκεκριμένη συνεργασία που βέβαια αποδέχτηκε κι ο Τρικαλινός συνθέτης.

Το κέντρο Λεύκα βρίσκονταν στη συμβολή του παρόχθιου δρόμου με το «φαρδύ» -εκεί όπου σήμερα λειτουργεί βενζινάδικο- και η ονομασία του οφείλονταν στο ομώνυμο δένδρο που υπήρχε. Αν και στην περιγραφή του γεγονότος, στο βιβλίο που αναφέραμε πιο πάνω, επισημαίνονται ορισμένες μικρές ανακρίβειες σε ονόματα κυρίως, η εμφάνιση των Τσιτσάνη – Παγιουμτζή και του συγκροτήματος τους στη Νέα Ιωνία, τον Ιούνιο του 1940 πραγματοποιήθηκε, όπως βεβαιώνεται στη συνέχεια της περιγραφής των γεγονότων (σελ. 101) από τους αυτόπτες και… αυτήκοους μάρτυρες – συγγενείς του Παγιουμτζή που διέμεναν σε μικρή απόσταση από το μαγαζί. Σχετική αναφορά, με παράθεση του ενδιαφέροντος αποσπάσματος του βιβλίου, πραγματοποιήθηκε σε άρθρο μας, στις 20 Ιανουαρίου 2008, με αφορμή τα 24 χρόνια από το θάνατο του Βασίλη Τσιτσάνη. Ο ερχομός ενός καταξιωμένου καλλιτέχνη που ήδη είχε καταθέσει τα διαπιστευτήριά του στο χώρο, παρά τα λίγα χρόνια επαγγελματικής μουσικής και συνθετικής παρουσίας, οπωσδήποτε αποτελούσε σπουδαίο γεγονός στα μουσικά δρώμενα των κέντρων διασκέδασης του Βόλου εκείνη την εποχή.

Ο νεαρός Τσιτσάνης έθετε από τότε το στίγμα του και τις μελλοντικές του προοπτικές, αφού από το 1936 ως τις παραμονές του πολέμου είχε γραμμοφωνήσει 96 τραγούδια – τα περισσότερα επιτυχίες. Στην περίοδο του Μεσοπολέμου ίσως να μην ήταν πολλές οι εμφανίσεις κορυφαίων ονομάτων και μουσικών σχημάτων στο Βόλο, αν και οι καταχωρήσεις στις τοπικές εφημερίδες επισημαίνουν μια ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική δραστηριότητα και στο χώρο του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Το περίεργο πάντως είναι πως δεν υπάρχει στις εφημερίδες Θεσσαλία και Ταχυδρόμος διαφήμιση- ενημέρωση για ένα τέτοιο μουσικό γεγονός: Ο ανερχόμενος συνθέτης Τσιτσάνης και ο κορυφαίος ερμηνευτής του είδους Στράτος Παγιουμτζής με το συγκρότημά τους !

Και τούτο γιατί το κέντρο «Λεύκα» δημοσίευε καταχωρήσεις επί πληρωμή, εκείνα τα χρόνια, για τις ελεύσεις καλλιτεχνών από την Αθήνα, ακόμη και υποδεέστερου βεληνεκούς.

Για παράδειγμα, έπειτα από προσεκτική έρευνα στις τοπικές εφημερίδες, διαβάζουμε στις 17/3/1939. «Εξοχικόν Κέντρον Λεύκα… Αφίχθη εξ Αθηνών και θέλει λειτουργήση δι’ ολίγας μόνον ημέρας ορχήστρα με την περίφημην ντιζέζ, Σόνια Ραβέλη και την θαυμάσιαν χορεύτριαν Φίφη Παπαδοπούλου…»(ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ).

Ομοίως στις 7/1/1940, λίγους μήνες πριν από την έλευση του Τσιτσάνη, υπάρχει και άλλη παρόμοια καταχώρηση του ίδιου κέντρου: «Εξοχικόν Κέντρον Η Λεύκα. Ιωάννου Κάρλου, παρά την γέφυραν Νέας Ιωνίας. Αφίχθη εξ Αθηνών και θέλει λειτουργήσει δι’ ολίγας μόνον ημέρας, ορχήστρα μετά δύο χορευτριών. Της ως άνω ορχήστρας συμμετέχουν οι εξής καλλιτέχναι. Δημήτριος Περδικόπουλος, κιθάρα. Γρηγόριος Ζέρβας, σαντούρι. Χάρης Λεμονόπουλος, βιολί. Μαρίκα. Ισκουί. Οι οποίοι με τα διάφορα τραγούδια ρεμπέτικα, μανέδες και ευρωπαϊκά και με τους διάφορους χορούς των χορευτριών μας, θα αφήσουν εποχή δια την πόλιν μας…» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ).

Παρατηρούμε πως πρόκειται για κάποιους γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής: Ο κιθαρίστας και τραγουδιστής Δ. Περδικόπουλος, συνεργάτης και του Τσιτσάνη και ο σπουδαίος σολίστας του μπουζουκιού, Χάρης Λεμονόπουλος (με τα περίφημα «σόλο»), που τότε ακόμη έπαιζε μόνο βιολί. Η «Λεύκα « διαφήμιζε το πρόγραμμά της και για αυτό είναι δυσεξήγητη η απουσία ενημερωτικής καταχώρησης για τους Τσιτσάνη – Παγιουμτζή. Ισως ένα τέτοιο γεγονός να μην χρειάζονταν καν προβολή διά του τύπου ή ακόμη μήπως υπήρχε από το καθεστώς Μεταξά, εκείνο τον καιρό, σχετική απαγόρευση δημοσιεύσεων, αφού το ρεμπέτικο τελούσε ουσιαστικά υπό διωγμό.

Β’ εμφάνιση σε κινηματογράφο που τελικά δεν έγινε (1959)

Μας πληροφορούν οι τοπικές εφημερίδες για ένα αξιοσημείωτο καλλιτεχνικό γεγονός: Τη ζωντανή εμφάνιση του Β. Τσιτσάνη με όλο το επιτελείο του, στον κινηματογράφο Τιτάνια στην παραλία του Βόλου, κατά τα διαλείμματα της ταινίας «Για το ψωμί και τον έρωτα» που προβάλλονταν εκείνες τις ημέρες (20 έως 22/4) και συμμετείχε ο γνωστός συνθέτης.

Το μάλλον άγνωστο έργο, χαρακτηρίζεται ως «ένα δυνατό ρεαλιστικό δράμα» με πρωταγωνίστρια τη νεαρή τότε, εντυπωσιακή Ρίκα Διαλυνά και συμπρωταγωνιστές τους Δάφνη Σκούρα, Μ. Νικολινάκο, Δήμο Σταρένιο και το Θανάση Βέγγο. Η εμβόλιμη ζωντανή παρουσία του επώνυμου μουσικού σχήματος οφείλονταν στις καλές γνωριμίες που είχε ο επιχειρηματίας της κινηματογραφικής αίθουσας, Ιω. Φραγκουδάκης στους καλλιτεχνικούς κύκλους, ο οποίος πολλές φορές στις πρεμιέρες των διαφόρων έργων προσκαλούσε τιμητικά στο Βόλο τους πρωταγωνιστές τους, όπως με πληροφόρησε ο Αιμίλιος Σουβατζής, γνώστης του αντικειμένου από πρώτο χέρι, αφού ο πατέρας του εκείνη την περίοδο εργάζονταν εκεί ως μηχανικός κινηματογράφου. Η εμφάνιση του Τσιτσάνη, της τραγουδίστριας Λάουρας, με την οποία συνεργάζονταν τότε και των άλλων μελών του συγκροτήματος, οπωσδήποτε αναβάθμιζε την προβολή της ταινίας σε « πολυθέαμα» και αποτελούσε σίγουρα ευφυή έμπνευση για την προσέλκυση του κόσμου.

Στη στήλη «Η πνευματική και καλλιτεχνική κίνησις» τοπικής εφημερίδας σημειώνεται το αξιοπρόσεχτο γεγονός: «Η Λάουρα και ο Τσιτσάνης. Εξάλλου μεθαύριον Τρίτην αφικνούνται οι καλλιτέχναι του τραγουδιού Λάουρα και Τσιτσάνης δια να εμφανισθούν εις τον κινηματογράφον Τιτάνια κατά τα διαλείμματα» (Κυριακή 19/4/59). Την ίδια μέρα δημοσιεύεται και διαφήμιση της ταινίας με φωτογραφία της πρωταγωνίστριας.

Ομοίως τη Δευτέρα 20/4, πρώτη μέρα προβολής της ταινίας, επισημαίνεται πάλι η έλευση του Τσιτσάνη: «Παλλαϊκός συναγερμός. Ερχεται ο Τσιτσάνης με το μπουζούκι του και θα εμφανισθεί από σκηνής στα διαλείμματα του ρεαλιστικού έργου: Για το ψωμί και τον έρωτα».

Ομως η εμφάνιση του κορυφαίου συνθέτη δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή, προφανώς λόγω «τεχνικού κωλύματος» κάτι που προκάλεσε ιδιαίτερα αρνητική εντύπωση στους θεατές που είχαν γεμίσει ασφυκτικά την αίθουσα. Σε δημοσίευμα της εφ. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (22/4/59) με τίτλο «Η συμπεριφορά του κ. Βασίλη Τσιτσάνη» πληροφορούμαστε τα καθέκαστα:

«Την εσπέραν χθες ως είχε προαγγελθή επρόκειτο να εμφανισθή εις τα διαλείμματα του έργου της «Τιτάνιας» ο συνθέτης λαϊκών τραγουδιών Βασίλειος Τσιτσάνης. Η εμφάνισις του είχεν ορισθεί δια την 8ην εσπερινήν, αλλά μέχρι της 10ης νυκτερινής ο Τσιτσάνης δεν ενεφανίσθη και μια συνεργάτις του επληροφορεί το κοινόν, το οποίον είχε κατακλύσει την αίθουσαν, ότι εντός ολίγου ο δεξιοτέχνης της κιθάρας (;) και του μπουζουκιού θα εμφανίζετο. Οταν όμως επιτέλους ο Τσιτσάνης ανήλθε επί της σκηνής προς γενικήν διαμαρτυρίαν και αγανάκτισιν εδήλωσεν ότι δεν θα «παίξη», ισχυριζόμενος ότι δεν υπάρχει ηλεκτρική κιθάρα. Το γεγονός ενεποίησεν κακήν εντύπωσιν, αι εκατοντάδες δε των θεατών εξεφράζοντο εις βάρος του Τσιτσάνη, του οποίου η συμπεριφορά εχαρακτηρίζετο ως ασέβεια προς το κοινόν».

Η εξέλιξη αυτή εκπλήσσει και σίγουρα θα οφείλονταν σε υπαρκτό σοβαρό πρόβλημα, όπως η απουσία βασικού οργάνου. Γιατί, σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που γνώρισαν τον Τσιτσάνη και συνεργάστηκαν μαζί του, ποτέ εκείνος δεν υιοθέτησε συμπεριφορές βεντετισμού και απαξίωσης του κοινού.

Γ’ στο Κέντρο «Λευτέρης», το 1965

Τον Απρίλιο του 1965 χρονολογείται η τρίτη και μάλλον τελευταία εμφάνιση του τρικαλινού συνθέτη στο Βόλο, στην «Κοσμική Ταβέρνα Λευτέρης» στην παραλία της πόλης, κοντά στο κτίριο Παπαστράτου. Το κέντρο αυτό, που προηγούμενα ονομάζονταν «Λούνα – Πάρκ», παρουσίαζε πάντοτε αξιόλογα τοπικά μουσικά σχήματα, αλλά και γνωστά ονόματα καλλιτεχνών από την Αθήνα. Εκείνες τις μέρες (3 και 4 Απριλίου), που εμφανίζονταν ο Τσιτσάνης έτυχε να βρίσκεται στο Βόλο ο ντόπιος, προσφυγικής καταγωγής, συνθέτης, Γιώργος Μανισαλής ο οποίος στα πρώτα του επαγγελματικά βήματα είχε συνεργαστεί μαζί του. Πήρε λοιπόν κάποιους φίλους του (ανάμεσά τους και ο πατέρας μου στον οποίον οφείλω και τη σχετική μαρτυρία), και πήγαν στο κέντρο Λευτέρης. Καταδεχτικός ο Τσιτσάνης, όταν αντίκρισε τον παλιό του συνεργάτη κατέβηκε από το πάλκο, κάθισε στο τραπέζι της παρέας και συνομίλησαν αρκετή ώρα.

Αναδιφώντας στις τοπικές εφημερίδες, επισημάναμε και την σχετική, επί πληρωμή, καταχώριση για το ξεχωριστό γεγονός:

«ΚΟΣΜΙΚΗ ΤΑΒΕΡΝΑ ΛΕΥΤΕΡΗΣ». Διά πρώτην φοράν εις τον Βόλον, εις την ταβέρναν των εκπλήξεων ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ ο διδάσκαλος του μπουζουκιού με όλο το συγκρότημά του. Το αηδόνι του λαϊκού τραγουδιού Σεβάς Χανούμ. Το μεγάλο τραγουδιστή, στις επιτυχίες Τσιτσάνη, Αντ. Ρεπάνη. Τον εκλεκτό Βασιλειάδη κ.λ.π. Ξεφάντωμα μπουζουκιού μέχρι πρωίας. Συνοδεύει ευρωπαϊκή ορχήστρα. Εις την ταβέρνα του «Λευτέρη», τηλ. 41-69. Ταμπλ ντοτ δρχ. 65. Ορντεβ, πλήρες γεύμα, φρούτο, πάστα ή κανταΐφι. Μόνο για δύο ημέρας Σάββατο 3 και Κυριακή 4 του μηνός» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 2 και 3/4/1965).

Στην αναλυτική και άκρως ενημερωτική καταχώρηση πληροφορούμαστε για το πλούσιο επιτελείο του Τσιτσάνη, με Αντ. Ρεπάνη, Σεβάς Χανούμ (Σεβαστή Παπαδοπούλου) και Βασίλη Βασιλειάδη στο αρμόνιο ή το ακορντεόν. Η αρχική επισήμανση «δια πρώτη φορά εις τον Βόλον» οφείλεται μάλλον στην άγνοια της εμφάνισής του 1940 στο κέντρο Λεύκα, γεγονός άλλωστε μακρινό.

Αν υπήρξε και άλλη, μετά το 1965, παρουσία του Τσιτσάνη στο Βόλο, μιας και δεν επιχειρήθηκε έρευνα στις τοπικές εφημερίδες τα πιο πρόσφατα χρόνια, οι όποιες ενθυμήσεις είναι καλοδεχούμενες.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου