Γρηγόρης Καρταπάνης: Δήμαρχοι και εκλογές ΣΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΒΟΛΟ

19 Μαΐου 2014 - 2:07

(ΜΕΡΟΣ Α΄)

Η σημερινή διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών επιτρέπει πιστεύω μια, σύντομη έστω, αναδρομή στους πρώτους δημάρχους της πόλης του Βόλου από το 1881 έως τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, όπως και στις αντίστοιχες εκλογικές αναμετρήσεις για την ανάδειξη τους.

Η επίκαιρη αναφορά προτίθεται να υπενθυμίσει κάποιες πτυχές από παλιά δημοτικά – εκλογικά δρώμενα, με την αποτύπωση προσώπων και γεγονότων. Επιπλέον ετούτη η μνημονική επιστροφή στο συγκεκριμένο παρελθόν, ίσως συμβάλει θετικά στις επικείμενες εξελίξεις με την αποτίμηση καταστάσεων και δραστηριοτήτων από τους πρώτους δημάρχους του Βόλου, που έθεταν ως κύρια προτεραιότητα την αναβάθμιση του τόπου.

Υπήρξαν προσωπικότητες με αίσθημα ευθύνης και διάθεση προσφοράς που αναμόρφωσαν την νέα, αναπτυσσόμενη πόλη του Βόλου σε σύγχρονο, για την εποχή, εμποροβιομηχανικό κέντρο, με αξιόλογο λιμάνι στο βόριο τμήμα του κολοβού ακόμη ελληνικού κράτους, παρά τις όποιες αστοχίες τους από ενδεχόμενες λανθασμένες εκτιμήσεις και αντικειμενικές δυσκολίες.

Γεώργιος Καρτάλης (1881-1891)

Η προσάρτηση της Θεσσαλίας στην ελληνική επικράτεια ολοκληρώθηκε με την είσοδο του ελληνικού στρατού στο Βόλο στις 2-11-81. Στη θέση του δημοτικού άρχοντα βρισκόταν τότε ο Γεώργιος Καρτάλης (1833-1898) από το 1878 και παρέμεινε στη θέση του ως διορισμένος από το κράτος, έως τη διενέργεια των πρώτων αυτοδιοικητικών (δημοτικών) εκλογών.

Ετούτες διεξήχθηκαν στις 29-5-1883 και ο Γεώργιος Καρτάλης επανεξελέγη δήμαρχος Παγασών – πρώτος εκλεγμένος – όντας πρόσωπο δημοφιλές και καταξιωμένο με σπουδαίο αγωνιστικό παρελθόν και επιτυχή ενασχόληση με τα κοινά. Το εγνωσμένο κύρος του αλλά και το έργο του, κατά την πρώτη τετραετία, οδήγησαν στην επανεκλογή του στις επόμενες δημαιρεσίες (5-7-1887).

Η δεκαετής και πλέον παρουσία του Γ. Καρτάλη ως δημάρχου χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα εποικοδομητική για την πόλη με την εκτέλεση έργων που συνέβαλαν ουσιαστικά στην αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της, οδεύοντας με συντονισμένους ρυθμούς στη μετάλλαξη της σε σύγχρονο αστικό κέντρο.

Επιγραμματικά μνημονεύουμε :

α) οργάνωση σχεδίου πόλης,

β) αντιπλημμυρική θωράκιση (διευθέτηση κοίτης χείμαρρων κ.α.)

γ) ίδρυση Λιμενικού Ταμείου,

δ) φορολογικά φυλάκια στις εισόδους της πόλης,

ε) νέο νεκροταφείο στον Ξηρόκαμπο,

στ) δημιουργία σφαγείων,

ζ) οικοδόμηση εκκλησιών κ.α.

Επίσης επί των ημερών του Γ. Καρτάλη εγκαινιάστηκε η σιδηροδρομική σύνδεση με τη Λάρισα και την υπόλοιπη Θεσσαλία, ιδρύθηκαν εργοστάσια και γενικά παρατηρείται η πρώτη μεταπελευθερωτική ανάπτυξη, με την αύξηση του πληθυσμού και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.

Αλέξανδρος Τοπάλης (1891 -1895)

Ο Γεώργιος Καρτάλης ως επιτυχημένος δήμαρχος διεκδίκησε και τρίτη φορά το αξίωμα με πολλές πιθανότητες επανεκλογής σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της εποχής.

Ο συγγραφέας Ανδρέας Καρκαβίτσας στο οδοιπορικό του κείμενο: «Η Πατρίς του Ρήγα», όπου περιγράφεται επίσκεψή του στο Βελεστίνο, τον Ιούνιο του 1891, καθώς μεταβαίνει ως έφεδρος στρατιωτικός γιατρός με μετάθεση στη Λάρισα, μέσω Βόλου, μνημονεύει σε διάλογο που είχε με κάποιον ντόπιο συνταξιδιώτη του και το ερώτημα για ενδεχόμενη επανεκλογή του Καρτάλη στις επικείμενες δημοτικές εκλογές:

«- Πούθε κοπιάζεις καπ’τάνιε;

-Απ’ το Βόλο.

– Πως παν τα πράμματα;»

Ο Καρκαβίτσας εννόησε ότι ο συνομιλητής του ρωτάει για τα εθνικά ζητήματα και απογοητεύτηκε όταν εκείνος διευκρίνισε ότι ενδιαφέρονταν για τις δημοτικές εκλογές:

«- Δε σε μιλάω για τέτοια σε ρωτάω για τς ‘ εκλογές. Θα τον βγάλουν πάλι τον Καρτάλη;

Διεκόπην κατησχυμένος. Ελησμόνησα ότι επέκειντο δημοτικαί εκλογαί και ο χωρικός ήθελε να μάθη πως πηγαίνουν τα εκλογικά πράγματα εν Βόλω όπου εγίνετο φοβερά κομματική πάλη, όπου νέοι γίγαντες ανεστάτουν το Πήλιον εναντίον του Διός».

Στις εκλογές της 7^ης Ιουλίου του 1891 όπου, υπήρχε, όπως φαίνεται, δυναμική αντιπαράθεση, εξελέγη δήμαρχος, ο αντίπαλος του Γ. Καρτάλη, Αλέξανδρος Τοπάλης με εμφανή διαφορά 204 ψήφων, αν λάβουμε υπόψη τον συνολικό αριθμό των ψηφοφόρων δημοτών τότε. Επρόκειτο για μία ξεκάθαρη αντιπαράθεση υποψηφίων των δύο πολιτικών οικογενειών Καρτάλη και Τοπάλη, όπως άλλωστε συνέβαινε και στις βουλευτικές εκλογές.Εδώ παρατηρείται και ο ρόλος των τοπικών εφημερίδων που συνήθως η κάθε μια υποστήριζε συγκεκριμένο υποψήφιο (Η εφ. Παγασαί υποστήριζε τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο).

Ο Αλ. Τοπάλης (1857-1936) αδερφός του βουλευτή και υπουργού Κωστή Τοπάλη, υπήρξε επίσης επιτυχημένος δήμαρχος που συνέχισε τη δημιουργική πορεία των προηγούμενων ετών. Επί της θητείας του πραγματοποιήθηκαν σημαντικά έργα όπως η λειτουργία του εργοστασίου αεριόφωτος (φωταερίου) που παρείχε ικανοποιητικό δημοτικό και ιδιωτικό φωτισμό, αλλά και η ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου το οποίο εγκαινιάστηκε στα 1897.

Επίσης στα 1895 λειτούργησε και το τρενάκι του Πηλίου αρχικά ως τα Λεχώνια. Συνεχίστηκαν βέβαια και τα άλλα έργα που είχαν ξεκινήσει πρωτύτερα (ρυμοτομικά – αντιπλημμυρικά, ανέγερση εκκλησιών κ.α.): Επίσης ιδρύονται νέα εργοστάσια, επιχειρήσεις και υποκαταστήματα τραπεζών που συμβάλλουν σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου εγκρίνεται η διεξαγωγή ετήσιας εμποροπανήγυρης και ζωοπανήγυρης (παζάρι) τον Αύγουστο, από το 1894. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει για την έναρξη των λιμενικών έργων που ξεκίνησαν το 1892 και διάρκεσαν περισσότερο από μία δεκαετία, αναμορφώνοντας σε σύγχρονα πρότυπα το λιμάνι της πόλης. Η αυξανόμενη εμπορευματική και επιβατική κίνηση απαιτούσαν λιμάνι συγκεκριμένων προδιαγραφών και αυξημένων απαιτήσεων.

Ιωάννης Χατζηαργύρης (1895-1899)

Τον Αλ.Τοπάλη διαδέχτηκε ο Ιωάννης Χατζηαργύρης, γιατρός από την Πορταριά, η θητεία του οποίου συνέπεσε με τα οδυνηρά γεγονότα του 1897-98 και τη 13μηνη προσωρινή επανακατάληψη της περιοχής από τους Τούρκους.

Ο Ιων. Χατζηαργύρης, στις δύσκολες εκείνες στιγμές χειρίστηκε την κατάσταση με σύνεση και αξιοπρέπεια, αποφεύγοντας ανεπιθύμητες καταστάσεις, καταστροφικές για την πόλη και τους κατοίκους της. Αν και ο πάντοτε οξύς κι αιχμηρός στις εκτιμήσεις του ιστορικός Γιάνης Κορδάτος τον χαρακτηρίζει «τουρκόφιλο ως το κόκκαλο», καταλογίζοντας του εμφανή ενδοτικότητα και υποταγή. Όμως οι περισσότερες μαρτυρίες συμφωνούν ότι με την πολιτική κατευνασμού που προτίμησε, εξασφάλισε την αποφυγή ακροτήτων από τους προσωρινούς κατακτητές, έως ότου περάσει το κακό και επανέλθει η ηρεμία στον τόπο, έστω κι αν είχε πλέον περιορισμένες αρμοδιότητες και παρέμενε «τύποις άρχων της πόλης».

Νικόλαος Γεωργιάδης (1899-1907)

Οι εκλεγόμενοι δήμαρχοι στις πρώτες δεκαετίες του ελεύθερου Βόλου προέρχονταν απ τα δύο τοπικά κόμματα (Καρταλικό και Τοπαλικό), είτε ως πρόσωπα των ίδιων των πολιτικών οικογενειών (τζακιών), είτε ως προτεινόμενοι από αυτά. Στις δημοτικές εκλογές του 1895 όμως, υπήρξε η δυναμική εμφάνιση ενός προσώπου, πέρα από το τοπικό πολιτικό κατεστημένο, που διεκδίκησε με αξιώσεις το Δήμο Παγασών.

Επρόκειτο για τον δικηγόρο Γεώργιο Λαναρά που ξεσήκωνε τις ευρείες λαϊκές μάζες απέναντι στους μεγαλοαστούς αντιπάλους του. Παρότι θεωρούνταν δημαγωγός με ανέφικτες πολιτικές προτάσεις, ο φιλολαϊκός του λόγος έβρισκε ευήκοα ώτα και λίγο έλειψε να κερδίσει τις εκλογές. Ο εμφανής κίνδυνος απώλειας της εξουσίας, οδήγησε τα δύο οικογενειακά κόμματα σε συνεργασία προτείνοντας κοινό υποψήφιο για τις εκλογές στις 5-9-1899 τον επίσης πορταρίτη γιατρό Νικόλαο Γεωργιάδη(1830-1923), πρόσωπο ικανό κι ευρείας αποδοχής.

Σε σχετικό δημοσίευμα της εφ. Θεσσαλία (14-8-1899) προβάλλεται η κοινή υποψηφιότητα με εκτενή αναφορά στο πρόγραμμα και τα έργα της. Επισημαίνεται ότι δεν πρόκειται απλά για ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής, αλλά για μια προσωπικότητα εγνωσμένου κύρους και καθολικής προτίμησης που προτίθεται να διοικήσει ανιδιοτελώς και με εξαιρετική διάθεση για προσφορά. Στον αντίποδα λοιδορείται ο εκ νέου διεκδικητής του δημαρχιακού θώκου, Γ. Λαναράς, στο βωμό της αρνητικής διαφήμισης των πολιτικών αντιπαραθέσεων.

Ακόμη γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στον απερχόμενο δήμαρχο Ιωάννη Χατζηαργύρη, ο οποίος δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει δημιουργικό έργο επειδή η θητεία του συνέπεσε με την περιπέτεια του 1897. Μολαταύτα εκτιμάται η ορθή στάση του στη διάρκεια της πρόσκαιρης τουρκικής κατοχής και χαρακτηρίζεται ως συνετός διαχειριστής, έντιμος και ανιδιοτελής.

Επιβάλλονταν λοιπόν η εκλογή ενός προσώπου κατάλληλου για την επαναφορά της πόλης στους προηγούμενους ρυθμούς ανάπτυξης. Την παραμονή των εκλογών παρατίθεται στην ίδια εφημερίδα εκτενές αφιέρωμα στον Νικ. Γεωργιάδη με φωτογραφία του, που συμπληρώνεται με λόγο του Αντ. Καρτάλη για την αναγκαία εκλογή του νέου Δημάρχου. Νωρίτερα είχε δημοσιευτεί και η δήλωση – στήριξη του Κ. Τοπάλη.

Ο Ν. Γεωργιάδης εξελέγη άνετα, χάρη στη σύμπραξη των δύο κομμάτων, αλλά δεν έλειψαν και οι κατηγορίες για εξαγορά ψήφων από τις πολυπληθείς ομάδες τσιγγάνων που συχνά γίνονταν ρυθμιστές του αποτελέσματος, όπως σημειώνει ο Γιάνης Κορδάτος.

Κατά γενική ομολογία ο Νικ. Γεωργιάδης που επανεξελέγη, όπως θα δούμε και για δεύτερη θητεία, υπήρξε ίσως ο πλέον δημιουργικός κι επιτυχημένος δήμαρχος των πρώτων δεκαετιών του Δήμου Παγασών. Πέρα από τα διάφορα έργα που συνεχίστηκαν επί της θητείας του σημαντική προτεραιότητα δόθηκε στην κοινωνική πρόνοια και υγεία με την λειτουργία του νοσοκομείου Βόλου και του βρεφοκομείου, αλλά και την εκπαίδευση (οικοδόμηση διδακτηρίων), την εργατική ασφάλιση (ταμείον εργατών) και την εν γένει βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στην πόλη.

Γι’ αυτό και απασχόλησε σοβαρά τη δημοτική αρχή και το ζήτημα της ύδρευσης με γεωτρήσεις, εκμετάλλευση πηγών και δίκτυο μεταφοράς και διανομής. Επίσης εφαρμόστηκε επέκταση του σχεδίου πόλης με συντονισμένες επεμβάσεις και προσεγμένες ρυμοτομήσεις που άλλαξαν το οικιστικό τοπίο.

Στο μεταίχμιο του αιώνα η πόλη του Βόλου κατέγραφε αναπτυξιακή τροχιά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ