ΜΟΥΝΤΙΑΛΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ
Το πέμπτο παγκόσμιο κύπελλο που διεξήχθη στην Ελβετία το 1954 –ακριβώς εξήντα χρόνια πρωτύτερα -και είναι το πρώτο μεταπολεμικό στην Ευρώπη, έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για την έκπληξη που σημειώθηκε στον τελικό της διοργάνωσης, ένα απρόσμενο αποτέλεσμα που ξεπερνά εκείνο του «τελικού» του 1950.
Οι ανίκητοι Μαγυάροι του Πούσκας και των άλλων άσσων, αδιαφιλονίκητο φαβορί, λύγισαν στους μαχητικούς και μεθοδικούς Γερμανούς που επανακάμπτουν στις αθλητικές διοργανώσεις. Ακόμη το Π.Κ. του 1954 ξεχωρίζει και για τον υψηλότερο μέσο όρο τερμάτων, 5,38 ανά αγώνα! Στα γήπεδα της Ελβετίας όμως συνέβησαν πολλά κι ενδιαφέροντα κι αν προσέξουμε κάποιες λεπτομέρειες ίσως λιγότερο προσβλημένες, μπορεί ως ένα σημείο τουλάχιστον να απομυθοποιηθεί η έκπληξη του τελικού.
Η ΦΙΦΑ ανάθεσε τη διεξαγωγή της τελικής φάσης του 5ου Π.Κ στην μικρή κεντροευρωπαϊκή χώρα για συγκεκριμένους λόγους: Ως κράτος συνώνυμο της ουδετερότητας είχε υποστεί λιγότερο από κάθε άλλο τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου και ήταν σε θέση να αναλάβει ένα τέτοιο εγχείρημα με επιτυχία.
Επίσης στην ισότιμη κατανομή των διοργανώσεων σε Ευρώπη και Αμερική σειρά είχε τώρα η πρώτη. Η ανάθεση στην Ελβετία υπάκουε και σε μία επετειακή σκοπιμότητα: τον εορτασμό των 50 χρόνων της ΦΙΦΑ που έδρευε εκεί.
Η έναρξη των αγώνων συμπορεύτηκε μ ένα ακόμη σημαντικό γεγονός, την ίδρυση της ΟΥΕΦΑ που θα διαχειρίζονταν πλέον τις τύχες του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Και μια σημαντική καινοτομία της διοργάνωσης αποτέλεσε η τηλεοπτική κάλυψη. Τα παιχνίδια θα μεταδίδονταν και σε εικόνα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες για πρώτη φορά. Όχι όμως και στην Ελλάδα όπου οι ποδοσφαιρόφιλοι θα αρκούνταν για κάμποσα χρόνια ακόμη στις παραδοσιακές ραδιοφωνικές μεταδόσεις.
Στην τελική φάση συμμετείχαν δώδεκα ομάδες από την Ευρώπη, τρεις από την Αμερική και μία από την Ασία. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα ευρωπαϊκό πρωτάθλημα με την συμμετοχή των δύο φιναλίστ του 1950 (Βραζιλία, Ουρουγουάη), το Μεξικό και την Ν. Κορέα, σε αντίθεση με την προηγούμενη διοργάνωση όπου υπήρχε ισοδυναμία ευρωπαϊκών και αμερικανικών ομάδων.
Οι ηχηρές απουσίες της Ισπανίας (απρόσμενος αποκλεισμός από την Τουρκία) και της Σουηδίας, χωρών που συμπλήρωναν την τετράδα του 1950,αντισταθμίζονταν από την επανεμφάνιση της Δυτικής πλέον Γερμανίας και κρατών του ανατολικού μπλοκ (Τσεχοσλοβακία – Ουγγαρία).
Οι Μαγυάροι διέθεταν τότε ένα σύνολο κορυφαίων ποδοσφαιριστών που έπαιζε πρωτοποριακό για την εποχή ποδόσφαιρο. Αήττητοι σε 32 ματς, επί τέσσερα χρόνια και κάτοχοι του χρυσού Ολυμπιακού μεταλλίου του 1952 προβάλλονταν ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί για την κατάκτηση του τροπαίου.
Η Ελλάδα που συμμετείχε σε προκριματικό όμιλο με την Γιουγκοσλαβία και το Ισραήλ φλέρταρε, έστω και με λιγοστές ελπίδες, για την πρόκριση. Τη φυσιολογική ήττα με 1-0 στο Βελιγράδι (9/5/1953 ) ακολούθησαν δύο νίκες με το Ισραήλ: 1-0 στην Αθήνα και 2-0 στο Τελ- Αβίβ, (όπου το πρώτο γκολ σημείωσε με ευθύβολο σουτ ο Βολιώτης διεθνής Μίμης Κοκκινάκης). Ολοι πίστευαν στο θαύμα, στη ρεβάνς με τους «πλάβι» στην Αθήνα που τελικά δε συνέβη αφού οι αντίπαλοι μας, έστω και δύσκολα, επικράτησαν με 1-0. (Εκείνη την περίοδο είχαν σημειωθεί δυσάρεστα επεισόδια με αντιδράσεις και αποχή των διεθνών παικτών που ζητούσαν τις αποζημιώσεις τους από την ΕΠΟ, δηλαδή τα χρήματα που έχαναν από τις δουλείες τους λόγω των υποχρεώσεών τους στην Εθνική ομάδα. Ορισμένοι είχαν τιμωρηθεί με αποκλεισμό).
Οι αγώνες αρχίζουν
Το σύστημα διεξαγωγής της τελικής φάσης διαφοροποιήθηκε και πάλι. Σχηματίστηκαν οι τέσσερις όμιλοι των τεσσάρων ομάδων, αλλά οι ομάδες χωρίστηκαν ανά δύο σε κάθε όμιλο σε ισχυρές και αδύναμες. Οι ισχυρές (όπως και οι αδύναμες) δεν θα συναντιόνταν μεταξύ τους και σε κάθε όμιλο θα γίνονταν μόνο τέσσερα ματς με αιτιολογικό την αποφυγή περιττής κόπωσης! Μόνο που στην πράξη, όπως θα δούμε, αυτός ο διαχωρισμός δυναμικότητας πήγε.. περίπατο! Ακολούθως οι δύο ομάδες κάθε ομίλου που θα προκρίνονταν θα συνέχιζαν με αγώνες νοκ-άουτ σε προημιτελικούς και ημιτελικούς, και κατόπιν σε μικρό και μεγάλο τελικό, όπως προπολεμικά.
Στον α’ όμιλο προκρίθηκε η Βραζιλία που διέσυρε 5-0 το Μεξικό κι έφερε ισοπαλία (1-1 ) με την «αδύναμη» Γιουγκοσλαβία, που επίσης πέρασε, αφού στο εναρκτήριο ματς υπέταξε 1-0 την «ισχυρή» Γαλλία αποκλείοντάς την, παρά την νίκη της τελευταίας επί του Μεξικού (3-2).
Στον β’ όμιλο η Ουγγαρία έκανε περίπατο με Ν. Κορέα (9-0) και Δ. Γερμανία (8-3). Ομως τα Πάντσερ παρά την συντριβή τους από τους Μαγυάρους είχαν επικρατήσει άνετα επί των θεωρούμενων ισχυρών Τούρκων με 4-1 τους οποίους και πάλι συνέτριψαν με 7-2 στον αγώνα μπαράζ που ακολούθησε για την πρόκριση. Ηδη κατέθεταν διαπιστευτήρια για το πείσμα και τη μεθοδικότητα τους.
Στον γ’ όμιλο τα αποτελέσματα ήρθαν φυσιολογικά και σημειώθηκαν και ευρέα σκορ. Οι ισχυροί του ομίλου Αυστρία (πολύ δυνατή εκείνη η εποχή) και Ουρουγουάη (κάτοχος του τίτλου ) επικράτησαν περισσότερο ή λιγότερο άνετα της Τσεχοσλοβακίας 5-0, 2-0 και της Σκωτίας 1-0, 7-0 αντίστοιχα, δίχως μάλιστα να δεχτούν γκολ.
Στον 4ο όμιλο προκρίθηκαν η Αγγλία που έκανε πάλι τα εύκολα – δύσκολα ( 4-4 με Βέλγιο, 2-0 με Ελβετία ) και οι «αδύναμοι» οικοδεσπότες που έκαναν την υπέρβαση νικώντας δύο φορές τους Ιταλούς, 2-1 και 4-1 στο μπαράζ που χρειάστηκε – άλλη μια έκπληξη όπου πήγε περίπατο η θεωρητική δυναμικότητα.
Αγώνες φωτιά
Νοκ- άουτ πλέον οι αγώνες πρόσφεραν δυνατές συγκινήσεις καλό ποδόσφαιρο αλλά και πολλές εντάσεις με σοβαρά επεισόδια. Η Ουρουγουάη επικράτησε δίκαια με 4-2 της Αγγλίας σε ένα δυνατό παιχνίδι, κατώτερο των προσδοκιών, στη Βασιλεία.
Στη Λοζάνη έγινε ένα καταπληκτικό ματς με φοβερή διακύμανση του σκορ και εντυπωσιακό τελικό αποτέλεσμα : Αυστρία – Ελβετία 7-5, το μεγαλύτερο σκορ που έχει σημειωθεί ποτέ σε τελική φάση Π.Κ. Οι Γερμανοί πέρασαν μάλλον δύσκολα την Γιουγκοσλαβία (και με…. ουγγρική διαιτητική βοήθεια ) με 2-0.
Τέλος η σπουδαιότερη συνάντηση ανάμεσα στη Βραζιλία και την Ουγγαρία, όπου συμμετείχαν οι δύο κορυφαίες ομάδες του κόσμου με διαφορετική φιλοσοφία και αναμένονταν να προσφέρει απολαυστικές ποδοσφαιρικές στιγμές, εξελίχτηκε σε μία σφοδρή αντιπαράθεση σκληρότητας και γενικευμένων επεισοδίων για αυτό και χαρακτηρίστηκε ως η «μάχη της Βέρνης». Οι Μαγυάροι ανώτεροι επικράτησαν καθαρά με 4-2, παίρνοντας από την αρχή κεφάλι στο σκορ.
Στους ημιτελικούς η Γερμανία διέσυρε με 6-1, μια απροσδόκητα κακή Αυστρία γεγονός που δημιούργησε πολλά ερωτηματικά, ενώ η Ουγγαρία που είχε πιο δύσκολη αποστολή υπέταξε στην παράταση τους κατόχους του τίτλου Ουρουγουανούς, με 4-2. Η Αυστρία ξαναβρήκε τον καλό της εαυτό και νίκησε τους νοτιαμερικανούς με 3-1 στον μικρό τελικό. Ο τελικός διέθετε ξεκάθαρο το διαχωρισμό φαβορί -αουτσάιντερ.
Γνωρίζουμε βέβαια όλοι τι έγινε : Όσο γρήγορα πήραν σημαντικό προβάδισμα οι Ούγγροι (6’ Πούσκας – 8’ Τσίμπορ ) τόσο άμεσα έφεραν το παιχνίδι στα ίσια οι Γερμανοί (10 Μόρλοκ, 18 Ραν). Ο βροχερός καιρός και το βαρύ τερέν ευνοούσε τα πάντσερ που ανέβαζαν διαρκώς στροφές σε αντίθεση με τους τεχνίτες Μαγυάρους και με τραυματία τον Πούσκας. Το τρίτο γκόλ του Ραν επισφράγισε την έκπληξη λίγο πριν το τέλος του ματς κι αφού η απάντηση του Πούσκας ακυρώθηκε ως οφσάιντ. Οι Γερμανοί επανακάμπτουν δυναμικά και η Ουγγαρία παρέμενε «βασίλισσα δίχως στέμμα».
Επισημάνσεις
Πολλά έχουν γραφτεί για την επικράτηση της Γερμανίας στον τελικό της Βέρνης, με βασικότερη την καταγγελία περί ντοπαρίσματος των παιχτών της. Σοβαρές ενδείξεις συγκλίνουν προς αυτή την κατεύθυνση ( ασθένεια ποδοσφαιριστών και απόσυρσή τους ) και τείνουν ναι επιβεβαιώσουν κάτι που επίσημα τουλάχιστον δεν έγινε αποδεκτό. Αν πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά θα επισημανθούν κάποιες πτυχές τους που συνδυαζόμενες με την γνωστή γερμανική επιμονή, μεθοδικότητα και τακτική,αιτιολογούν, ως ένα σημείο τουλάχιστον το αποτέλεσμα του τελικού, δίχως να λείπουν και ορισμένοι άλλοι παράγοντες που συνέτειναν σε αυτό.
Αρχικά η κλήρωση έριξε τους Γερμανούς στον ίδιο όμιλο με τους Ούγγρους πράγμα που σήμαινε ότι δεν θα συναντιόνταν σε αγώνα νοκ-άουτ, εκτός από τον τελικό. Στη συνάντηση του ομίλου ο Γερμανός προπονητής Σεπ. Χεμπέργκερ κατέβασε ενδεκάδα με πολλές αλλαγές – δε στόχευε στη νίκη – ώστε να παραπλανήσει τους αντιπάλους του σχετικά με την δυναμικότητα της ομάδας του, ενώ ο ίδιος τους ανάλυσε λεπτομερώς.
Επιπλέον έπραξε και κάτι ανέντιμο : φρόντισε ο σκληροτράχηλος στόπερ Λιμπριχ να «περιποιηθεί» τον κορυφαίο Ούγγρο, Πούσκας ο οποίος δεν αγωνίστηκε στα επόμενα παιχνίδια και βέβαια δεν είχε αποθεραπευτεί στον τελικό. Υπήρξε βέβαια και η εύνοια της τύχης στα ζευγαρώματα: Η Γερμανία πέρασε μάλλον εύκολα την Γιουγκοσλαβία και με τη βοήθεια του.. Ούγγρου διαιτητή Σολτ, ενώ πολλές υποψίες προκάλεσε η κακή εμφάνιση της δυνατής Αυστρίας στον ημιτελικό. Αντίθετα οι Μαγυάροι καταπονήθηκαν περισσότερο με Βραζιλία και Ουρουγουάη, όπου απαιτήθηκε και παράταση. Δεν είναι επίσης άστοχες οι απόψεις που υποπτεύονται ανάμιξη της πολιτικής : επανένταξη της Γερμανίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια και εξοβελισμός μιας χώρας του ανατολικού μπλόκ.
Στον τελικό, στη γερμανική επικράτηση, βοήθησαν οι καιρικές και οι γηπεδικές συνθήκες. Ακόμη αρνητικό ρόλο για την Ουγγρική ομάδα έπαιξε και η βεβαιότητα του φαβορί, όταν γνωρίζουμε καλά ότι στο ποδόσφαιρο τίποτα δεν είναι εκ προοιμίου δεδομένο. Βέβαια και η Γερμανία διέθετε αξιόλογους ποδοσφαιριστές ικανούς για την επιτυχία και την ανατροπή των προγνωστικών.
Πάντως η Ουγγαρία του Σέμπες υπήρξε μία πρωτοποριακή ομάδα που άλλαξε ριζικά τα ποδοσφαιρικά πράγματα και δικαιούνταν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τον παγκόσμιο τίτλο.
Η αήττητη επί τέσσερα χρόνια Ουγγαρία που ηττήθηκε στον τελικό του 1954.
