Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη, BEngMScAMIEEMILT, Συμβούλου Στρατηγικών Επενδύσεων
«Τώρα αντιμετωπίζουμε μια τέλεια καταιγίδα που απειλεί να καταστρέψει τις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Αναφερόταν στην ενεργειακή κρίση η οποία θα οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου επισιτιστική κρίση.
Ενα κρίσιμο μέρος του σιταριού, του καλαμποκιού και του κριθαριού το οποίο προοριζόταν για τον υπόλοιπο κόσμο είναι παγιδευμένο στη Ρωσία και την Ουκρανία λόγω του πολέμου, ενώ ένα ακόμη μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων λιπασμάτων έχει κολλήσει στη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων και των λιπασμάτων εκτινάσσονται στα ύψη. Από την εισβολή τον περασμένο μήνα, οι τιμές του σιταριού έχουν αυξηθεί κατά 21 τοις εκατό, το κριθάρι κατά 33 τοις εκατό και ορισμένα λιπάσματα κατά 40 τοις εκατό.
Τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία είναι βασικοί παίκτες στο παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων. Αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του παγκόσμιου εμπορίου σιταριού. Η Ουκρανία από μόνη της προμηθεύει το 15% της παγκόσμιας αγοράς καλαμποκιού. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικός εξαγωγέας συνθετικών αζωτούχων λιπασμάτων και των συστατικών τους. Το ίδιο ισχύει και για τη Λευκορωσία, η οποία εξάγει λιπάσματα ποτάσας που χρησιμοποιούνται ευρέως στη συμβατική γεωργία.
Η Αρμενία, η Μογγολία, το Καζακστάν και η Ερυθραία έχουν εισαγάγει σχεδόν όλο το σιτάρι τους από τη Ρωσία και την Ουκρανία και πρέπει να βρουν νέες πηγές. Αλλά ανταγωνίζονται πολύ μεγαλύτερους αγοραστές, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, της Αιγύπτου, του Μπαγκλαντές και του Ιράν, που έχουν προμηθευτεί περισσότερο από το 60 τοις εκατό του σιταριού τους από τις δύο εμπόλεμες χώρες
H Κίνα, ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής σιταριού στον κόσμο, αναμένεται να αγοράσει πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο στις παγκόσμιες αγορές φέτος. Στις 5 Μαρτίου, η Κίνα αποκάλυψε ότι οι σοβαρές πλημμύρες πέρυσι είχαν καθυστερήσει τη φύτευση του ενός τρίτου της σοδειάς σιταριού της χώρας και τώρα η επερχόμενη συγκομιδή φαίνεται ζοφερή.
Ορισμένες χώρες, κυρίως στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές από τη Ρωσία ή την Ουκρανία για την εθνική τους επισιτιστική ασφάλεια. Για παράδειγμα, το 90% των εισαγωγών σιταριού της Αιγύπτου προέρχεται από την Ουκρανία και τη Ρωσία, κυρίως για το ψήσιμο του ψωμιού. Αυτή τη στιγμή η τιμή του σιταριού είναι γύρω στα 400€ ανά τόνο. Αυτό είναι 100 ευρώ ανά τόνο περισσότερο από ό,τι κατά τη διάρκεια της επισιτιστικής κρίσης το 2008.
Χώρες όπως η Αίγυπτος αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο ζήτημα οικονομικής προσιτότητας. Με απλά λόγια, εάν οι τιμές συνεχίσουν να αυξάνονται, ενδέχεται να μην είναι σε θέση να πληρώσουν για τις εισαγωγές τροφίμων στις οποίες βασίζονται. Αυτό θα έχει άμεσες συνέπειες στην επισιτιστική ασφάλεια για τον πληθυσμό τους.
Η αναταραχή επιδεινώνεται από μεγάλες προκλήσεις που ήδη αύξαναν τις τιμές και πίεζαν τις προμήθειες, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας, των περιορισμών στη ναυτιλία, του υψηλού ενεργειακού κόστους και των πρόσφατων ξηρασιών, των πλημμυρών και των πυρκαγιών».
Οι αυξημένες τιμές σε κάποια τρόφιμα σημαίνει ότι ορισμένοι αγρότες μπορούν να αντέξουν οικονομικά ακριβότερα λιπάσματα. Πολλοί μικροκαλλιεργητές ωστόσο δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το υψηλότερο κόστος, το οποίο θα μειώσει ό,τι μπορούν να παράγουν και θα μειώσει τα μεγέθη των καλλιεργειών. Αυτό με τη σειρά του θα βλάψει την επισιτιστική ασφάλεια σε ευάλωτες περιοχές σε μια εποχή που η πρόσβαση σε τρόφιμα απειλείται ήδη από την πανδημία COVID-19 και την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης ξηρασίας.
Σε όλη την Ευρώπη το τελευταίο έτος με το φόβο τη ενεργειακής κρίσης και τι σταδιακές κυμάνσεις των τιμών της ενέργειας παρατηρείται μεγάλο πρόβλημα στον αγροτικό κλάδο. Στην ΕΕ και στην Ελλάδα νέοι αγρότες εγκαταλείπουν τον κλάδο αφού αδυνατούν να αντεπεξέλθουν λόγω αυξημένων καυσίμων και λιπασμάτων. Αυτό έχει ως συνέπεια την έλλειψη κάποιων ειδών αφού μειώνεται η παραγωγή με αποτέλεσμα υψηλές τιμές. Η συνολική αγροτική παραγωγή της ΕΕ για το 2020 ανήλθε στα 410 δισ. ευρώ περίπου μειωμένη σε σχέση με το 2019. Το 2021 η μείωση συνεχίστηκε.
Η παγκόσμια ενεργειακή κρίση ήδη έχει αρχίσει να δημιουργεί παγκόσμια επισιτιστική κρίση και θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε ευάλωτες χώρες. Η ΕΕ οφείλει να λάβει επείγοντα μέτρα και μέσα από αυτά να επωφεληθούν οι χώρες μέλη της. Είναι επίσης ευθύνη των χωρών να προσπαθήσουν να βρουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας για τη γεωργική παραγωγή και τους τρόπους διασφάλισης πρόσβασης των πολιτών τους σε τρόφιμα.
