Του Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού
Το ελληνικό γένος αισθάνεται πάντα ελεύθερο, ζει με ελεύθερη βούληση και αξιώνει να το κυβερνούν οι άριστοι. Οι Έλληνες θα μπορούσαν να είναι οι κυρίαρχοι του κόσμου, αν ήταν πολιτικά ενωμένοι. Όντας ικανότερο και βαθύτερα απαλλαγμένο από την ηλιθιότητα, το ελληνικό έθνος, ανέκαθεν, ξεχωρίζει από τους βαρβάρους, που είναι, από τη φύση τους, πιο δουλοπρεπείς από τους Έλληνες.
Η πόλη, δηλαδή το κράτος, είναι η ένωση των πολιτών, με βάση το πολίτευμα. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του πολίτη είναι η συμμετοχή του στην απονομή τής δικαιοσύνης και στην άσκηση της εξουσίας. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των ανίσων. Και όπως το σώμα, όταν στερηθεί την ψυχή, πεθαίνει, έτσι και η πόλη, όταν δεν υπάρχουν νόμοι, καταλύεται. Αυτό, που πετυχαίνουμε με τη φιλοσοφία, είναι να κάνουμε με τη θέλησή μας αυτά, που οι άλλοι τα κάνουν, επειδή φοβούνται τους νόμους. Παράλληλα, η ομορφιά είναι η καλύτερη συστατική επιστολή. Βέβαια, είναι χαρακτηριστικό τού καλλιεργημένου μυαλού να μπορεί ν’ απολαμβάνει μια ιδέα, χωρίς να κάνει το λάθος να την αποδεχτεί.
Είναι επίσης χαρακτηριστική ιδιότητα τού μεγαλόψυχου ανθρώπου (άρα και του Έλληνα) να μην είναι ατάσθαλος και να μη ζητάει χάρες, αλλά να είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να κάνει τα πάντα για τους άλλους. Άλλωστε, είμαστε όλοι φίλοι των ευτυχούντων, ενώ των δυστυχούντων δεν είναι φίλος ούτε ο πατέρας. Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι οι Ελληνίδες μητέρες αγαπούν τα παιδιά τους περισσότερο από τους πατεράδες. Κι αυτό γιατί, πρώτον, ο τοκετός είναι οδυνηρός και, δεύτερον, γιατί είναι σίγουρες ότι τα παιδιά που γέννησαν είναι δικά τους.
Φτώχεια, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η έλλειψη πολλών πραγμάτων και η απληστία των πάντων. Είναι ο πρόξενος τής επανάστασης και του εγκλήματος. Βέβαια, η μοχθηρία και η αδικία υπάρχουν στον άνθρωπο από πρόθεση και όχι τυχαία ή κατά λάθος. Και, παραδόξως, οι ευεργέτες αγαπούν περισσότερο τους ευεργετούμενους, παρά οι ευεργετούμενοι τους ευεργέτες.
Ο άνθρωπος είναι ένα ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός, όμως, που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι είτε θηρίο, είτε θεός. Αλλά, κάλλιο τρελός με όλους, παρά συνετός και μόνος.
Όλες οι ανθρώπινες πράξεις έχουν ως αιτία έναν απ’ τους παρακάτω παράγοντες: τύχη, φύση, παρόρμηση, συνήθεια, λογική, πάθος και πόθος. Το πάθος να φτάσει κανείς τον άλλο, που θαυμάζει, ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο, αν τον ξεπεράσειο άλλος, λέγεται ευγενής άμιλλα. Και ανδρείος, κατά την άποψη του φιλοσόφου, είναι αυτός, που δεν φοβάται τον τιμημένο θάνατο.
Όταν ο Αριστοτέλης άκουσε ότι κάποιος τον χλεύασε, είπε: «Όταν λείπω, μπορείτε και να με μαστιγώσετε». Παράλληλα, ο καθένας μπορεί να θυμώσει, είναι εύκολο. Αλλά να θυμώσεις με τον κατάλληλο άνθρωπο, στο σωστό βαθμό, για τον πρέποντα λόγο, την αναπόφευκτη στιγμή και με δίκαιο τρόπο.Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Συνήθως, την ισχυρότερη μνήμη την έχουν αυτοί, που είναι νωθροί στην αντίληψη. Γι αυτό, τα πράγματα, που πρέπει να κάνεις, τα μαθαίνεις κάνοντάς τα.
Τέλος, αξίζει να ισχυριστούμε ότι τα περισσότερα από αυτά, που θα γίνουν στο μέλλον, είναι ίδια μ’ αυτά, που έχουν ήδη γίνει. Και χρειάζεται προσοχή: Τις περιουσίες, οι μικρές συνεχόμενες δαπάνες, τις εξαφανίζουν, ενώ κάθε εργασία επί πληρωμή αποσπά και εκφυλίζει το μυαλό. Το αισιόδοξο, πάντως, είναι ότι τίποτα, απ’ όσα είναι δοσμένα από τη φύση, δεν στερείται τής κοσμικής τάξης. Τίποτα δεν είναι στο ΧΑΟΣ.
Επίλογος: Με την τέχνη και την τεχνική τού κολάζ, προσπάθησα, εισάγοντας λειτουργικές λέξεις, όπως είναι οι σύνδεσμοι και τα επιρρήματα, που πρώτος στον κόσμο επινόησε ο Αριστοτέλης, να συνθέσω, στα πλαίσια της αρχιτεκτονικής δομής τού φιλοσοφικού δοκιμίου, τους ετερογενείς στοχασμούς τού Αριστοτέλη. Έτσι, αντί να έχουμε 31 ανεξάρτητα αποφθέγματα, έχουμε ένα σοφό και σαφές ενιαίο σύνολο, μια οργανική ενότητα – έχουμε το ένα, και το ένα είναι τα πάντα – στη χαώδη ζωή τού σημερινού ανθρώπου. Ευχαριστώ τον διδάσκαλο Γ. Τσιανάκα, που, με το δικό του δημοσίευμα, τις προάλλες, μου έδωσε την αφορμή να αναφερθώ κι εγώ στον ίδιο φιλόσοφο, στα ίδια του αποφθέγματα, μ’ έναν τρόπο τελείως διαφορετικό. Πρέπει να παραδεχτώ ότι ορισμένα από τα αποφθέγματα αυτά είναι τόσο ετερογενή μεταξύ τους, που, τελικά, για να ακριβολογήσω, ορισμένα θα μείνουν άσχετα και ασυσχέτιστα μεταξύ τους από σημασιολογικής και αποφθεγματικής σκοπιάς. Όσο για το πρωτότυπο, όταν μεταφράζεται, δεν μπορεί να ‘ναι δυο φορές πρωτότυπο! Έτσι, ο Αριστοτέλης δεν μεταφράζεται σε Αριστοτέλη, όταν μάλιστα η μετάφραση είναι ελεύθερη (κι όχι πιστή κατά λέξη), οπότεδημιουργείται μια τρίτη γλώσσα – γλώσσα ασάφειας και παρανόησης, η λεγόμενη «ενδογλώσσα» ή «διαγλώσσα».
