ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνος ήταν διαφορετικός από τους άλλους

ο-κατακλυσμός-του-δευκαλίωνος-ήταν-δι-152968

Του Γιάννη Ν. Καλαντζή, [email protected]

Οι αρχαίοι Ελληνες, όποτε χρειάστηκε να δώσουν απαντήσεις σε αιώνια ερωτήματα, το έκαναν με τη μορφή του μύθου. Η αβεβαιότητα του παρόντος και η άγνοια του μέλλοντος έπλασαν μύθους σκοτεινούς, αξεπέραστα όμορφους, φωτεινούς και χαρούμενους και ζείδωρους, που δεν είχαν καμιά σχέση με τους άραχλους και συχνά αιματοβαμμένους μύθους άλλων λαών. Γι’ αυτό οι ελληνικοί μύθοι ξεπέρασαν τα όρια της μικρής επικράτειας και είχαν παγκόσμια απήχηση. Εν κατακλείδι, μύθος είναι η αφήγηση, που αποτελεί τμήμα ευρύτερης μυθικής παράδοσης, η οποία συνδέει πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα.

Επειδή, στα πολύ παλιά χρόνια, το ανθρώπινο γένος, οι απόγονοι των Τιτάνων, έγιναν ασεβείς και κακούργοι, ο Ζευς αποφάσισε να τους καταστρέψει με κατακλυσμό. Ο Προμηθεύς μόλις πληροφορήθηκε τη θεϊκή απόφαση, ανακοίνωσε τα σχέδια του Διός στον γιο του Δευκαλίωνα, τον βασιλέα των Θεσσαλών, ο οποίος, χωρίς καθυστέρηση, επιβιβάστηκε με την Πύρρα, τη σύζυγό του, σε πλοίο, με τα απαραίτητα αγαθά.

Εννιά μέρες και εννιά νύχτες έπλεε το πλοίο με το βασιλικό ζευγάρι στα βρόχινα νερά, που είχαν κατακλύσει την Ελλάδα πλήρως. Οταν έληξε η πρωτοφανής βροχόπτωση, το πλοίο προσάραξε στον Παρνασσό ή τον Αθω ή την Ορθρυ, στα νοτιοδυτικά του Νομού Μαγνησίας. Στην ξηρά, οι επιζώντες θυσίασαν στον Φύξιον Δία.

Ο Ζευς, ικανοποιήθηκε από την ευσέβειά τους και «πέμψας Ερμήν προς αυτόν (τον Δευκαλίωνα), επέτρεψεν αιρείσθαι ό,τι βούλεται. Ο δε αιρείται ανθρώπους αυτώ γενέσθαι». Με άλλα λόγια, ο Δευκαλίων ζήτησε να κατοικηθεί ξανά η γη, να αναγεννηθεί το ανθρώπινο γένος. Ο Αρχων του Ολύμπου αποδέχτηκε το αίτημα και σύστησε στους επιζώντες, καθώς θα προχωρούν να ρίχνουν πίσω τους πέτρες. Παρόμοια ήταν και η αινιγματική χρησμοδοσία του Μαντείου της Θέμιδος: «Να ρίχνουν πίσω (τους) τα κόκαλα της μητέρας». Παιδεύτηκε ο Δευκαλίων να ερμηνεύσει το χρησμό, τελικά τα κατάφερε: Μητέρα ήταν η Γη και κόκαλα οι πέτρες.

Οι πέτρες που έριχνε ο Δευκαλίων πίσω του μεταμορφώνονταν σε άνδρες, οι άλλες, της Πύρρας, σε γυναίκες. «…και Διός ειπόντος υπέρ κεφαλής έβαλεν αίρων λίθους και ους έβαλε ο Δευκαλίων, άνδρες εγένοντο, ους δε Πύρρα, γυναίκες. Οθεν και «λαοί» μεταφορικώς ωνομάσθησαν από το «λάας», ο λίθος», («λάας»=πέτρα=«λαός»). Από την πρώτη πέτρα του Δευκαλίωνος προήλθε ο Ελληνας, ο γενάρχης των Ελλήνων.

Ο Πλάτων αναφέρει στον «Τίμαιο», ότι πραγματικά έγινε κατακλυσμός επί Δεκαλίωνος στη Θεσσαλία, αν και άλλες τοπικές παραδόσεις τον προσδιορίζουν αλλού. Ο Δευκαλίων γεννήθηκε το 1573 π.Χ., βασίλεψε το 1541 και ο κατακλυσμός έγινε το 1529 π.Χ. Στον περίβολο του ναού του Ολυμπίου Διός, στην Αθήνα, έδειχναν, μέχρι την εποχή του Παυσανίου (110-180), τον τάφο του Δευκαλίωνος.

Η ελληνική μυθολογία αναφέρει και άλλους δυο κατακλυσμούς, πλην των προαναφερθέντων. Της Ρόδου (316 π.Χ.) και εκείνος που καταπόντισε και την Αττική (2.136 ή 1796), επί Ωγύγου, βασιλέως των πρώτων κατοίκων της Θήβας!

Ο κατακλυσμός του Νώε (12.000 π.Χ.;) περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Γενέσεως (κεφ.στ΄-θ΄) της Παλαιάς Διαθήκης (και στο Κοράνι) και συνδέεται με τη δίκαιη οργή του Θεού για την έκπτωση του ανθρώπινου γένους στην αμαρτία και την επικράτηση του κακού στον κόσμο, με μόνη εξαίρεση τον ευσεβή, εξακοσίων ετών, Νώε και την οικογένειά του. «Σε όλη τη γη μόνο εσύ είσαι πιστός και ενάρετος ενώπιόν Μου. Σε επτά ημέρες θα εξαπολύσω κατακλυσμό», μήνυσε, αποφασισμένος, ο Θεός!

Η ραγδαία βροχόπτωση διήρκεσε 40 ημέρες («…επάγω υετόν επί την γην…, Γεν.7:4). Οταν τα ύδατα υποχώρησαν, η κιβωτός, μετά από 150 ημέρες, επικάθησε στην κορυφή του όρους Αραράτ (8:3-4). Τότε εξήλθε της κιβωτού ο Νώε και προσέφερε ευχαριστήρια θυσία για τη σωτηρία του και της οικογενείας του. Ο Θεός υποσχέθηκε ότι δεν θα καταστρέψει τον κόσμο άλλη φορά, λόγος που επιβεβαιώθηκε με την εμφάνιση ουράνιου τόξου.

Κατακλυσμοί απαντώνται με διάφορες μορφές και σε άλλους λαούς. Ειδικότερα, στη βαβυλωνιακή παράδοση κυριαρχεί ο μύθος του Γκιλγκαμές, ένα κείμενο σε 12 μεγάλες πήλινες πλάκες, που βρέθηκαν γύρω στο 1850 από Αγγλους αρχαιολόγους, στα ερείπια της βιβλιοθήκης της Νινευή, στις όχθες του Τίγρη. Πρόκειται για ένα ηρωικό Επος, που εκτός των άλλων, διηγείται μια ιστορία, που μοιάζει πολύ με εκείνη της Βίβλου για τον κατακλυσμό.

Οταν οι θεοί των Σουμερίων αποφάσισαν να καταστρέψουν την ανθρωπότητα με κατακλυσμό, ειδοποιήθηκε ο πιστός Ουτναπιστίμ να κατασκευάσει πλοίο και να βάλει σε αυτό τον σπόρο όλων των ζωντανών πραγμάτων, για να σωθούν από τη νεροποντή. Ο ίδιος ο Ουτναπιστίμ, ο Νώε των Σουμερίων, περιγράφει τον κατακλυσμό στο Επος του Γκιλγκαμές (3η χιλιετία π.Χ.).

Αλλη, εντυπωσιακή περιγραφή στο Επος, που στηρίζεται, πιθανότατα, σε αυτόπτη μάρτυρα, αφορά στην ερήμωση, που προκάλεσε η καταστροφή. Μεγάλο στρώμα λάσπης σκέπασε κάθε ζωντανό πλάσμα σαν πέπλο και ισοπέδωσε το έδαφος, γεγονός, που είδε με τα ίδια του τα μάτια ο διασωθείς μάρτυρας.

Η ακριβέστατη περιγραφή της μεγάλης νεροποντής συνηγορεί με αυτή την άποψη. Ο Ουτναπιστίμ αναφέρει ρητά την εμφάνιση ενός νότιου ανέμου, που αντιστοιχεί με τη γεωγραφική θέση της περιοχής του κατακλυσμού. Ο Περσικός Κόλπος βρίσκεται στα νότια της συμβολής του Τίγρη με τον Ευφράτη. Η εμφάνιση μαύρων σύννεφων και μιας αδιάκοπης βροντής – ξαφνικής σκοτεινιάς μέσα στο φως της ημέρας – είναι φαινόμενα που παρατηρούνται σε τέτοιες περιπτώσεις.

Ο Ουτναπιστίμ διηγείται πως στο τέλος του κατακλυσμού το σκάφος του βρέθηκε στο όρος Νισίρ, που όμως δεν τράβηξε ποτέ τους περίεργους να ανακαλύψουν το γιγαντιαίο πλεούμενο, παρά τις ακριβείς περιγραφές στο Επος του Γκιλγκαμές. Αντίθετα, το Αραράτ της βιβλικής παράδοσης έγινε συχνά στόχος πολλών εξερευνήσεων.

Για τον ανήσυχο ιστορικό, στα τρία κεφάλαια της Γένεσης (6-8) αναφέρεται η έναρξη του κατακλυσμού και η διάρκειά του. Αξιοπερίεργο είναι, ότι καμία περιγραφή των κατακλυσμών δεν αναφέρεται στον αριθμό των ανθρώπινων θυμάτων επί γης!

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου