Του Τάσου Γ. Καπουρνιώτη,
Αρχιτέκτονα
Τις μέρες που πέρασαν, η απρόσμενη, όσο και προκλητική, απόρριψη από το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (ΣΑ) της μελέτης κατασκευής των δίδυμων κόμβων μπροστά στο παλιό Κοιμητήριο (Νεκροταφείο Ταξιαρχών) στην Ν. Ιωνία, είχε σαν αποτέλεσμα να ειπωθούν αρκετά περιφρονητικά, αλλά και κυρίως αρνητικά σχόλια για τους Αρχιτέκτονες.
Επειδή είμαι ένας από αυτούς (όχι του Συμβουλίου), γνωρίζω πολύ καλά το τι είναι η Αρχιτεκτονική και τι προσφέρει, κατά συνέπεια, και ΟΛΟΙ όσοι την εφαρμόζουν συνειδητά.
Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που συνηθίζεται να αναφέρουν ότι πίσω από οτιδήποτε ΣΩΣΤΑ εφαρμοσμένο υπάρχει ένας Αρχιτέκτονας, έστω και αν αφορά μια οποιαδήποτε άλλη πετυχημένη οργάνωση και όχι μόνο για τον ΧΩΡΟ.
Προσωπικά από την πλευρά μου έχω αποδείξει με τις πράξεις και τα έργα μου πως, εκτός από επάγγελμα, το να είσαι Αρχιτέκτονας είναι λειτούργημα με μεγάλη προσφορά στην κοινωνία.
Θεωρώ, λοιπόν, πως μεμονωμένες ενέργειες δεν είναι ικανές να αμαυρώσουν αυτή την κοινωνική παρουσία…
Στη συνέχεια, λοιπόν, θα προσπαθήσω με τη σημερινή επιστολή, ΑΥΤΟ να το αποδείξω.
Θα αρχίσω με τις απαραίτητες περιγραφές…
-Σ.Α (Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής) θεσπίστηκε από τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό(ΝΟΚ).
Είναι επιτροπή που τα μέλη της είναι καταξιωμένοι Δημόσιοι υπάλληλοι Αρχιτέκτονες, συνεπικουρούμενοι τις περισσότερες φορές (εκτός κάποιων εξαιρέσεων) από Αρχιτέκτονες Συνδικαλιστές Ελεύθερους Επαγγελματίες.
Σε γενικές γραμμές είναι αρμόδιο για την παροχή σύμφωνης γνώμης επί των οποιονδήποτε αρχιτεκτονικών μελετών, που πρόκειται να αδειοδοτηθούν για υλοποίηση.
Ανέφερα τις επαγγελματικές και συνδικαλιστικές προελεύσεις των μελών, χωρίς καμιά πρόθεση μομφής, αλλά βασικά γιατί η μεθοδολογία των σχετικών με το Σ.Α. πράξεων-αποφάσεων, έχει να κάνει περισσότερο με τη γραφειοκρατία παρά με την Αρχιτεκτονική.
-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ… Σχεδιάζει τον χώρο (δομές αλλά και οικιστικά σύνολα-πόλεις), έχοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσει περιβάλλον, μέσα στο οποίο οι άνθρωποι να ζουν, να δρουν και να συνυπάρχουν.
Η δυνατότητα αυτή είναι τεράστιας σημασίας, γιατί μπορεί στην πραγματικότητα να σχεδιάσει όχι μόνο απλά κτίρια, αλλά χώρους που θα συγκρατούν μέσα τους αρμονικά την ΖΩΗ, παρέχοντας την άνεση εξέλιξης αλλά και κοινωνικής αλλαγής.
Όπλα του οι ιδέες για εργονομία, εμφάνιση (αισθητική), ασφάλεια, προσβασιμότητα, λειτουργικότητα, ευεργετικά ΠΡΟΝΟΜΙΑ για όλους αυτούς που θα επωφεληθούν της δημιουργίας του.
Η ικανότητά του, εκτός του σχεδιασμού παρουσίασης, είναι να επικοινωνεί ΙΔΕΕΣ με τους υπόλοιπους συντελεστές (τεχνικά συνεργεία – λοιπές ειδικότητες – οικονομικούς διαχειριστές) του έργου και να τις μετατρέπει (ψυχική δραστηριότητα – ικανότητα) σε πραγματικότητα (δομημένο περιβάλλον).
Επιπλέον καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, συμμετέχει σε συνεχιζόμενη ενημέρωση – εκπαίδευση, ακολουθώντας την ανάπτυξη, κάτι παρόμοιο με τους Ιατρούς και τους Νομικούς (δικηγόρους).
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, και επομένως ο κάθε πραγματικός Αρχιτέκτονας, σαν παράγοντες έργου έχουν χαρακτηριστεί ότι είναι μονοσήμαντοι (εγκυκλοπαιδικός όρος, αφορά οτιδήποτε και οποιονδήποτε που είναι μοναδικός).
Ο ορισμός αυτός είναι Αρχή και αποτελεί την βάση του οτιδήποτε τους αφορά και κατά συνέπεια κρίνεται προβληματικός (πρακτικά με την έννοια της δημιουργικής αξιολόγησης), καθώς Αρχιτέκτονες και θεωρητικοί ή ιστορικοί της Αρχιτεκτονικής δεν συγκλίνουν, δεν συμφωνούν αποκλειστικά σε ΕΝΑΝ, δηλαδή κάτι κοινό-όμοιο, κάτι επαναλαμβανόμενο, καταλήγοντας στη ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ.
Στην περίπτωση, λοιπόν, της υπό συζήτηση απόφασης, τα μέλη του Σ.Α., που συμμετείχαν και αποφάσισαν, ενήργησαν σαν ικανοί εντεταλμένοι γραφειοκράτες και όχι σαν Αρχιτέκτονες.
Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ είναι δημιουργός ακόμη και όταν διατηρεί το ΠΑΛΙΟ, βασική του έννοια θα πρέπει να είναι να το προσαρμόσει με το καινούργιο για να του δώσει την δυνατότητα της συνέχειας ύπαρξης.
Καινούργιο για την Αρχιτεκτονική είναι η δημιουργία της απόλυτης σύμπραξης του ΤΟΤΕ με το ΤΩΡΑ.
Ο ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΗΣ θα φροντίσει να εφαρμοστεί η γενικότητα της Νομοθεσίας έστω και αν αυτή είναι ξεπερασμένηαγνοώντας τις παραμέτρους της εξέλιξης.
Γι’ αυτό ο ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ, προκειμένου να αποφευχθεί στην πάροδο του χρόνου το ξεπέρασμα του Νόμου, δημιουργώντας τη ραχοκοκαλιά του προέβλεψε την ύπαρξη των Επιτροπών (περίπτωση του Σ.Α.) όχι μόνο για την εφαρμογή του, αλλά και για την ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ στην εξέλιξη.
Άποψή μου, η κάθε ισχύουσα τυπική Νομοθεσία (ραχοκοκαλιά), μοιάζει με Αυτοκινητόδρομο σωστά σχεδιασμένο, με κύριο μέλημα την μετακίνηση – μεταφορά.
Σχεδιάζεται να έχει εξόδους – εισόδους, ανάλογα στις εκάστοτε ανάγκες επικοινωνίας – προορισμού.
Όταν με την πάροδο του χρόνου οι κοινωνικές – αστικές αλλαγές προσθέτουν νέες ανάγκες επικοινωνίας, τα βασικά του στοιχεία, όπου και όταν χρειαστεί, συμπληρώνονται με επεκτάσεις και καινούργιες κατασκευές.
Έτσι και η Νομοθεσία υπάρχει για να ρυθμίζει την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας υπό την αιγίδα του κράτους.
Είναι εύλογο να δέχεται αλλαγές – συμπληρώσεις, ακολουθώντας και αυτή, το πέρασμα του χρόνου και τις ανάγκες εξέλιξης της κοινωνικής λειτουργίας.
Αυτό, άλλωστε, είναι που ονομάζεται «πρόοδος!», αλλά και «πρόνοια!».
Η απόφαση του Σ.Α για τον διπλό κόμβο, χάριν της οποίας κλέβω τον χρόνο σας, είναι καθαρά και σκόπιμα καλυμμένη από το προσωπείο της γραφειοκρατίας (άποψή μου), κρυμμένη πίσω από τυπικές παραγράφους (στρουθοκαμηλισμός).
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο. ΔΕΝ είναι απόφαση Αρχιτεκτόνων που σέβονται την πόλη, αλλά και τον προορισμό τους.
Ας δούμε, όμως, τους διπλούς κόμβους σαν μέσον κυκλοφοριακής διευκόλυνσης της επικοινωνίας και ταυτόχρονα περιβαλλοντικής παρατήρησης.
-ΣΗΜΕΡΙΝΗ κατάσταση… για την οποία σημειωτέον δεν έχει γίνει καμία παρατήρηση.
Μια άθλια ασύμμετρη διασταύρωση τεσσάρων δρόμων, που τα οχήματα κινούνται σχεδόν άναρχα και που εκτός από τα φανάρια κανένας δεν ασχολείται με το διατηρητέο Μνημείο, «το Κοιμητήριο Ταξιαρχών», που υποτίθεται θα προσβάλει (όπως αναφέρεται στην απόφαση) η λειτουργία των κυκλικών κόμβων.
Από την άλλη, οι επισκέπτες, κατά πλειοψηφία ηλικιωμένοι, χάνονται στις διαβάσεις αν πάνε πεζή και δεν μεταβούν με «ταξί».
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ αλλαγή από τη μελέτη των κόμβων.
ΆΨΟΓΗ αργή συνεχόμενη κυκλοφορία των οχημάτων, με απλόχερη θέα του Μνημείου.
-ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ… πρόσβασης επισκεπτών με όλα τα μέσα και τρόπους.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ… της περιοχής και κατά συνέπεια δυνατότητα ανάδειξης και σύγχρονης υποστήριξης την προγραμματισμένης αναπαλαίωσης.
Όπως γνωρίζετε όσοι με διαβάζετε μερικές φορές χρησιμοποιώ παραδείγματα για να γίνω πιο αντιληπτός.
Θα παρομοιάσω την όλη κατάσταση με ένα κινηματογραφικό θέαμα… στην προκειμένη περίπτωση «το ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ…».
ΕΡΩΤΗΣΗ: Που θα το απολαύσετε καλύτερα;
Σε έναν υπαίθριο μετακινούμενο συνοικιακό κινηματογράφο πρόχειρα καθισμένοι σε καρέκλες καφενείου στο κέντρο μιας πλατείας;… ΣΗΜΕΡΙΝΗ όπως έχει κατάσταση.
Ή σε μια σύγχρονη αίθουσα κινηματογράφου …ΚΥΚΛΙΚΟΙ ΚΟΜΒΟΙ.
Απορώ, λοιπόν, πως Αρχιτέκτονες αναφέρουν στην απόφασή τους ότι «…..η συγκεκριμένη Αρχιτεκτονική πρόταση διαμόρφωσης «δίδυμου» κυκλικού κόμβου, έρχεται σε αντίθεση με το υφιστάμενο δομημένο και φυσικό περιβάλλον της περιοχής….»
Μα σοβαρολογούμε; Πιο δομημένο …περιβάλλον, που μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί καμιά πολεοδομική πρόνοια για τα κτίσματα που ξεφύτρωσαν γύρω, αλλά και για το ίδιο το μνημείο… Που ήταν όλοι τους τόσο καιρό.;
Σε τι θα ΒΛΑΨΟΥΝ οι κόμβοι «…τα αξιόλογα γλυπτά…»;
ΠΟΙΟ «…σημείο αναφοράς για τους κατοίκους, άμεσα συνδεδεμένο με τις ιστορικές και συναισθηματικές μνήμες τους…», όπως αναφέρουν, διακρίνεται σήμερα πίσω από τον ΑΘΛΙΟ και κακοδιατηρημένο τοίχο της περίφραξης, που κατά την άποψή μου πρέπει να αποξηλωθεί παραχωρώντας την θέση του σε μια νέα συμβατή με το ΣΗΜΕΡΑ περίφραξη, δίνοντας αμεσότητα θέασης.
ΕΙΝΑΙ δυνατόν ακόμη να αναφέρουν ότι «…ο κυκλικός κόμβος θα διακόπτει τον άξονα της βασικής πρόσβασης από την πόλη στο χώρο του κοιμητηρίου και στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών, η χάραξη του οποίου αποτελεί συνέχεια της χάραξης της οδού Αναπαύσεως…»;
ΟΤΑΝ σήμερα δεν υπάρχει καμιά συνέχεια …αλλά ένα οδικό χάος.
ΤΕΛΟΣ… Άλλο ένα φάουλ της απόφασης είναι η αναφορά στις γραφειοκρατικές ελλείψεις, ενέργεια που κρύβει ανειλημμένη πρόθεση.
Από την άλλη, το κακό στην περίπτωση είναι πως η αντίθεση γενικεύτηκε σε μια κόντρα με τους ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΕΣ, ακολουθώντας τη λαϊκή ρήση: «Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά».
Υ.Σ. Δεν αμφισβητώ ικανότητες …αλλά αποφάσεις που δεν έχουν να κάνουν με ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ.
