Της Ελενας Αντωνοπούλου
Σε μια περίοδο που η Ελλάδα έχει προσανατολιστεί πλήρως στη σχέση της με τις ΗΠΑ, η Αθήνα επιχειρεί επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία με την πρόσφατη συνάντηση του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν αλλά και την επίσκεψη του υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μ. Βαρβιτσιώτη στη Μόσχα, επίσκεψη που συνοδεύθηκε με την υπογραφή δέσμης συμφωνιών.
Η συνάντηση ήταν ένα εξισορροπητικό βήμα για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων που τα τελευταία χρόνια είχαν κάπως εξασθενήσει ως αποτέλεσμα διάφορων παραγόντων (π.χ. αντίθεση Ρωσίας στη Συμφωνία των Πρεσπών για την ομαλοποίηση των σχέσεων Αθήνας – Σκοπίων, ορισμένα εκκλησιαστικά θέματα, κ.λπ.).
Επίσης ήταν και μια κίνηση στην προσπάθεια ορισμένων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) να επεξεργαστούν μια μέθοδο για την αποκατάσταση διαλόγου και σχέσης ανάμεσα σε ΕΕ και Ρωσία.
Η Ελλάδα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Ιστορία, πολιτισμός, θρησκεία, γεωπολιτική είναι κομμάτια που ενώνουν τις δύο χώρες. Η Ρωσία είναι μια μεγάλη δύναμη, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, που έχει επεκτείνει τελευταία εντυπωσιακά την επιρροή της στον χώρο της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Στα δύο ζωτικά θέματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό, η Ρωσία δεν ήταν πάντα στο πλευρό της Ελλάδας αλλά αυτό δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει δεδομένων των γεωπολιτικών παραμέτρων και ιδιαίτερων σχέσεων της Ρωσίας με την Τουρκία.
Εάν η Ρωσία αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, θα επέλεγε την Τουρκία αλλά στο επίμαχο θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο η Ρωσία υποστηρίζει πλήρως την ελληνική θέση γιατί υποστηρίζει την εφαρμογή της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS – 1982) με όλες τις πρόνοιές της για το θέμα. «Προχωράμε με την παραδοχή ότι σε αυτό το θέμα τα κράτη καθοδηγούνται από την κοινή λογική και λαμβάνουν υπόψη τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της περιοχής» λέει η σχετική ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα. Και αυτό κάθε άλλο παρά σημαίνει υποστήριξη στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Αλλωστε η Ρωσία ως πάγια πολιτική θα ήθελε το Αιγαίο με ευρύτατη ανοιχτή θάλασσα/διεθνή ύδατα και όχι να συρρικνωθεί από το 50% περίπου που είναι σήμερα (με τα έξι μίλια ελληνικά χωρικά ύδατα) στο 20% περίπου (με τα δώδεκα).
Σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό, η θέση της Ρωσίας εμφανίζεται παγίως υπέρ της δίκαιης βιώσιμης λύσης στη λογική της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Και αυτή τη θέση σταθερά υιοθετεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ωστόσο πολλοί υποστηρίζουν ότι η Μόσχα δεν επιθυμεί κατά βάση τη λύση του Κυπριακού και εντέχνως και υπογείως την υπονομεύει. Και ο λόγος είναι απλός: εάν λυθεί το πολιτικό πρόβλημα, η Κύπρος θα ενταχθεί κατά πάσα πιθανότητα στο ΝΑΤΟ, κάτι που βεβαίως με τίποτα δεν θα ήθελε η Ρωσία.
Πάντως υπάρχει μια σειρά ζητημάτων εξίσου σημαντικών όπως το ενεργειακό (προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία), οικονομία, τουρισμό, πολιτιστικά και εκκλησιαστικά ζητήματα, ζητήματα που συζήτησαν Μητσοτάκης και Πούτιν.
Σε ό,τι αφορά στην ευρωπαϊκή διάσταση, η Ελλάδα έχει ορθώς επιλέξει έναν ρόλο γέφυρας μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας.
Οι συνθήκες όμως είναι εξαιρετικά δύσκολες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία (2014) ως ακραία εκδήλωση της «επιθετικής πολιτικής» που ασκεί η Ρωσία του Πούτιν (όπως τη βλέπουν οι Βρυξέλλες). Πολιτική που εκδηλώνεται επίσης με επεμβάσεις σε Γεωργία, Μολδαβία, Ουκρανία αλλά και προσπάθειες διείσδυσης στα Βαλκάνια, επέκτασης της επιρροής σε Ανατολική Μεσόγειο (Λιβύη), Μέση Ανατολή (Συρία), απόσπασης Τουρκίας από Δύση. Τώρα δε τελευταία γίνεται ένα φοβερό παιχνίδι γύρω από την παροχή φυσικού αερίου ως μέσου πιέσεων προς την Ευρώπη (για έγκριση του North Stream 2 κ.λπ.). Τι τελικά θέλει η Μόσχα για την ΕΕ – τον έλεγχό της μέσω διμερών σχέσεων ή τη διάλυσή της; Πάντως είναι σαφές ότι η Μόσχα θέλει να αλλάξει τη μεταψυχροπολεμική αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη.
Παρά τις τεράστιες αυτές δυσκολίες, πρέπει να αποκατασταθεί ο διάλογος με τη Μόσχα. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή αν θέλουμε να αποφύγουμε τη συνεχή ένταση με τη μεγάλη αυτή χώρα στην ήπειρό μας. Η Ελλάδα ορθώς συμπράττει στη διαδικασία αυτή ενώ επιδιώκει να ανοίξει νέο κεφάλαιο διμερών σχέσεων με τη Ρωσία. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επιτραπεί μια διμερής σχέση να λειτουργήσει υπονομευτικά για μια συνολική σχέση συνεργασίας ΕΕ – Ρωσίας .Η διμερής σχέση αναποφεύκτως περνά μέσα από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τελικά η Ρωσία παραμένει αυτό που είχε πει ο Τσόρτσιλ, «ένας γρίφος σ’ ένα αίνιγμα τυλιγμένος σ’ ένα μυστήριο»…
