Της Πηνελόπης Ι. Παπαθανασίου
LLM Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο
Δικηγόρου
Υπεύθυνης της ΧΕΝ Βόλου
Σε περίπτωση που γίνεται αποκλειστική χρήση του κοινού πράγματος από έναν από τους κοινωνούς, (ιδιοκτήτες) οι υπόλοιποι, δικαιούνται να απαιτήσουν από αυτόν, που έκανε αποκλειστική χρήση αυτού, ανάλογα με το ποσοστό της μερίδας τους επί του κοινού, το όφελος που αποκόμισε ή εξοικονόμησε. Ειδικότερα όταν πρόκειται για ακίνητο, το όφελος αυτό συνιστάται στην κατά το χρόνο της αποκλειστικής χρήσεως, μισθωτική αξία της μερίδας των κοινωνών που δεν κάνουν χρήση του κοινού, η οποία δεν αποτελεί μίσθωμα, καθόσον δεν υφίστατο μισθωτική σχέση, αλλά αποδίδεται ως αποζημίωση για τη χρήση αυτή. Η αξίωση αποζημίωσης γεννιέται από μόνο το γεγονός της αποκλειστικής χρήσης του κοινού πράγματος από έναν από τους κοινωνούς, χωρίς να αποκλείεται να ανακύπτει παράλληλα και ευθύνη του ως κακόπιστου νομέα ή και αδικοπρακτική ευθύνη του αν παράνομα και υπαίτια εμπόδισε τη σύγχρηση του κοινού πράγματος από τους υπολοίπους κοινωνούς ή πολύ περισσότερο αν τους απέβαλε από τη συννομή του κοινού (αποφ. 8522019 Α.Π ). Επιπλέον ο τρόπος που ο κοινωνός χρησιμοποίησε αποκλειστικά για ίδιον λογαριασμό το κοινό πράγμα είναι κατ’ αρχήν αδιάφορος. Έτσι μπορεί να το έχει εκμισθώσει ή να το έχει χρησιδανείσει σε άλλον ή να το έχει ιδιοχρησιμοποιήσει, ακόμη και διατηρώντας το αδρανές ή προκειμένου για ακίνητο διατηρώντας το, κλειστό και ανεκμετάλλευτο, εφόσον με τον τρόπο αυτό αποκλείει στην πράξη τη σύγχρηση των υπολοίπων κοινωνών έχοντας ο ίδιος τη δυνατότητα να το εκμεταλλευτεί κατά την κρίση και το συμφέρον του.
Σύμφωνα δε και με τις διατάξεις 1113 του Α.Κ., «αν η κυριότητα του πράγματος ανήκει σε περισσότερους εξ αδιαιρέτου κατ’ ιδανικά μέρη, εφαρμόζονται οι διατάξεις για την κοινωνία και 786 του Α.Κ., κάθε κοινωνός έχει ανάλογη μερίδα στους καρπούς του κοινού αντικειμένου.
Ως καρποί θεωρούνται τα ωφελήματα, από το πράγμα, δηλαδή όχι μόνο οι κυρίως καρποί είτε φυσικοί είτε πολιτικοί είναι αυτοί, στους οποίους αναφέρεται το άρθρο 961ΑΚ, αλλά και κάθε όφελος που παρέχει η χρήση του πράγματος, όπως προκειμένου περί αστικού ακινήτου που από την κατασκευή του είναι προορισμένο να χρησιμοποιείται για κατοικία ή γραφείο ή κατάστημα, η αποζημίωση την οποία δικαιούται ο κοινωνός να απαιτήσει από τα μισθώματα (ΑΠ 1456/2006 Α’ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ Εφ. Πειρ. 564/2006 Πειρ. Νομ. 2006.298, Εφ. Πατρ. 517/2003 ΔΕΕ 2004.940).
Συνεπώς, εν όψει και των άρθρων 111 § 2, 118 περ. 4 και 216 § 1 ΚΠολΔ, για να είναι ορισμένη η αγωγή του κοινωνού, με την οποία αυτός αξιώνει από τον συγκοινωνό, του, αποζημίωση για ορισμένο χρόνο, αρκεί να προσδιορίζεται σ’ αυτή το κοινό αντικείμενο, η μερίδα σ’ αυτό του ενάγοντος (κοινωνού), ότι ο εναγόμενος (συγκοινωνός) έκανε αποκλειστική χρήση του ακινήτου, τα ωφελήματα που ο τελευταίος απεκόμισε από την αποκλειστική χρήση του και η ανάλογη μερίδα του ενάγοντος (κοινωνού) επί του οφέλους τούτου, το οποίο, επί αστικού ακινήτου, αντιστοιχεί στη μισθωτική αξία του πράγματος. Άλλο στοιχείο και μάλιστα αναφορά στη σχετική αγωγή συγκριτικών στοιχείων για την εξεύρεση της μισθωτικής αξίας του κοινού, αστικού ακινήτου δεν απαιτείται, αφού η εν λόγω αξία θα προκύψει από τις αποδείξεις (ΑΠ 1465/2006 α’ δημοσίευση Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Νόμος, ΑΠ 1480/2000), εναπόκειται δε στον εναγόμενο (συγκοινωνό) η προβολή ισχυρισμού (ένστασης) ότι αυτός κατέχει το κοινό πράγμα κατά το πέραν της μερίδας του ποσοστό βάσει ορισμένης έννομης σχέσης και ότι συνακόλουθα δεν υποχρεούται στην καταβολή της αξιούμενης με την αγωγή αποζημίωσης.
Συνεπώς, επί αποκλειστικής χρήσης του κοινού αντικειμένου από έναν από τους κοινωνούς, δικαιούνται οι λοιποί, αν και δεν προέβαλαν αξίωση συγχρήσεως, να απαιτήσουν από αυτόν που έκαμε αποκλειστική χρήση αυτού ανάλογη μερίδα επί του οφέλους το οποίο από την αιτία αυτή εκείνος αποκόμισε, που συνίσταται στην αξία χρήσεως του κοινού και αποτελεί ωφέλημα από το πράγμα (ΑΠ 1480/2000 Δνη 42/670, ΕφΠειρ 1326/96 Δνη 38/910, ΑΠ 164/94 ΝοΒ 43/44, ΑΠ 46/94 Δνη 37/133). Η αποκλειστική χρήση του κοινού από ένα κοινωνό δημιουργεί υποχρέωση απόδοσης στους λοιπούς κοινωνούς του οφέλους που αποκόμισε από τη χρήση του (962 Α.Κ.) σαν αποζημίωση χρήσης. Ο κοινωνός που βρίσκεται στην κατοχή του κοινού, εφόσον οι λοιποί δεν αξιώνουν χρήση, δικαιούται να κάνει χρήση του όλου, η δε άρνηση του κοινωνού να αποδώσει την ανάλογη μερίδα του οφέλους γεννά αξίωση αποζημίωσης για αδικοπραξία (ΕφΑθ 3478/77, ΝοΒ 25/66).
