ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η επιστροφή των αρχείων των Ελληνικών Ισραηλιτικών Κοινοτήτων από τη Ρωσία στην Ελλάδα 

η-επιστροφή-των-αρχείων-των-ελληνικών-266174

Της Ελενας Αντωνοπούλου

Ενα σημαντικό θέμα συζητήθηκε κατά την πρόσφατη συνάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη με τον Βλ. Πούτιν, ενώ συγκίνηση εκφράζει το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος και οι Έλληνες Εβραίοι μετά την απόφαση του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, να επιστρέψει τα αρχεία των Ελληνικών Ισραηλιτικών Κοινοτήτων, κυρίως της Θεσσαλονίκης, όπως ανακοίνωσε.

Σε ανακοίνωσή του, το ΚΙΣΕ αναφέρει ότι οι ναζί στις 11.7.1942 «υφάρπαξαν αρχεία, βιβλία και λατρευτικά αντικείμενα από 30 Συναγωγές της Θεσσαλονίκης, από βιβλιοθήκες και από τα Κοινοτικά ιδρύματα. Τα αρχεία αυτά μετά την κατάληψη του Βερολίνου από τον σοβιετικό στρατό, τον Μάιο του 1945, μεταφέρθηκαν στη Μόσχα».

Κάνοντας λόγο για ιστορικής σημασίας επίτευγμα, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο αναφέρεται στον μακροχρόνιο και δύσκολο αγώνα της Ελληνικής Διπλωματίας και του Ελληνικού Εβραϊσμού, που ευοδώνεται «χάρη στις καίριες ενέργειες του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη», προς τον οποίο εκφράζονται ευχαριστίες, όπως και για όλους όσοι εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται για την ολοκλήρωση της επιστροφής των προπολεμικών εβραϊκών αρχείων στη χώρα.

«Στην επετειακή χρονιά των 200 ετών από την έναρξη του αγώνα ανεξαρτησίας της Ελλάδας, η ιστορία μας επιστρέφει σπίτι, επιτέλους!», τονίζει το ΚΙΣΕ, εξηγώντας ότι τα αρχεία φωτίζουν τη διαδρομή του Ελληνικού Εβραϊσμού και αποτελούν ιερά κειμήλια, στα οποία καταγράφεται το φως της ζωής και το σκοτάδι της λεηλασίας και του Ολοκαυτώματος.

«Η απόδοσή τους θα σημάνει δικαιοσύνη και θα μεταλαμπαδεύσει τη γνώση για ένα κομμάτι του ελληνικού λαού που συνέβαλε στην ανάπτυξη του τόπου του αλλά δεν υπάρχει πια, εκείνο των 60.000 Ελλήνων Εβραίων που εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου».

Ιδανικός τόπος, σύμφωνα με το ΚΙΣΕ, για την εναπόθεση των αρχείων είναι το Μουσείο Ολοκαυτώματος που θα ανεγερθεί στη Θεσσαλονίκη.

Αναλυτικά, η ανακοίνωση του ΚΙΣΕ:

Η ιστορία μας επιστρέφει σπίτι!

Με απέραντη συγκίνηση το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος και οι Έλληνες Εβραίοι καλωσορίζουμε την απόφαση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να επιστρέψει η Ρωσία τα αρχεία των Ελληνικών Ισραηλιτικών Κοινοτήτων -και κυρίως της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, από όπου οι Ναζί, στις 11.7.1942, υφάρπαξαν αρχεία, βιβλία και λατρευτικά αντικείμενα από 30 Συναγωγές της Θεσσαλονίκης, από βιβλιοθήκες και από τα Κοινοτικά ιδρύματα. Τα αρχεία αυτά μετά την κατάληψη του Βερολίνου από τον σοβιετικό στρατό, τον Μάιο του 1945, μεταφέρθηκαν στη Μόσχα.

Ένας μακροχρόνιος και δύσκολος αγώνας της Ελληνικής Διπλωματίας και του Ελληνικού Εβραϊσμού φαίνεται να ευοδώνεται χάρη στις καίριες ενέργειες του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Πρόκειται για ένα ιστορικής σημασίας επίτευγμα που αφορά στην ιστορία της χώρας μας. Εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό και όλους όσοι εργάσθηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται για την ολοκλήρωση της επιστροφής των προπολεμικών εβραϊκών αρχείων στη χώρα μας.

Στην επετειακή χρονιά των 200 ετών από την έναρξη του αγώνα ανεξαρτησίας της Ελλάδας, η ιστορία μας επιστρέφει σπίτι, επιτέλους! Για τον Ελληνικό Εβραϊσμό τα αρχεία αυτά φωτίζουν την ιστορική διαδρομή του, ιερά κειμήλια στα οποία καταγράφεται το φως της ζωής και το σκοτάδι της λεηλασίας και του Ολοκαυτώματος. Η απόδοσή τους θα σημάνει δικαιοσύνη και θα μεταλαμπαδεύσει τη γνώση για ένα κομμάτι του Ελληνικού λαού που συνέβαλλε στην ανάπτυξη του τόπου του αλλά δεν υπάρχει πια, εκείνο των 60.000 Ελλήνων Εβραίων που εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν στα Ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου.

Το Μουσείο Ολοκαυτώματος της Ελλάδας, που θα ανεγερθεί στη Θεσσαλονίκη, θα αποτελέσει την ιδανική εστία για την ευλαβική εναπόθεσή τους, αλλά και για την αξιοποίησή τους από ερευνητές, καθώς η πρόσβαση στα Αρχεία θα εξασφαλιστεί μέσα από σύγχρονες μεθόδους έρευνας και αναζήτησης.

Η ιστορία ξεκινάει από το παρελθόν όπως προαναφέραμε . Οι ναζί κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα φρόντισαν να πάρουν μαζί τους πολλούς ιστορικούς θησαυρούς. Ανάμεσά τους και αρχεία Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της χώρας αλλά και άλλων αρχειακών ενοτήτων ελληνικής προέλευσης, όπως το αρχείο της Ελληνικής Ενωσης για την Κοινωνία των Εθνών. Μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο, όπου μετά την είσοδο των Σοβιετικών και την κατάληψη της γερμανικής πρωτεύουσας εντοπίσθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Μόσχα, όπου φυλάσσονται έκτοτε στις εγκαταστάσεις που στεγάζουν και τα ρωσικά στρατιωτικά αρχεία. Η Ελλάδα ήδη από το 1997 προσπαθεί να επιτύχει τον επαναπατρισμό των αρχείων που εκλάπησαν από τους ναζί, αλλά μέχρι τώρα χωρίς αποτέλεσμα, καθώς η ρωσική πλευρά θέτει προσκόμματα και νέους πιο αυστηρούς όρους, παρά το γεγονός πως οι προηγούμενοι είχαν γίνει αποδεκτοί. Ανάμεσα στους σημαντικούς όρους που ετέθησαν τα τελευταία χρόνια ήταν η επιστροφή του αρχείου του Αυτοκρατορικού Ρωσικού Προξενείου στα Χανιά και η καταβολή «αποζημίωσης» για τη «φύλαξη» των ελληνικών αρχείων στη Μόσχα. Αμφότεροι οι όροι περιλαμβάνονταν σε πρωτόκολλο που υπεγράφη μεταξύ των δύο πλευρών το 2014. Ο οικονομικός όρος που έχει τεθεί από τη ρωσική πλευρά έχει ικανοποιηθεί, καθώς το ποσό της αποζημίωσης είναι δεσμευμένο, ενώ ήδη τα Γενικά Αρχεία του Κράτους έχουν ψηφιοποιήσει τα αρχεία των Χανίων προκειμένου να αποδοθούν στη ρωσική πλευρά. Τελευταία όμως η Ρωσία –το 2020– έθεσε έναν ακόμα όρο, ο οποίος δεν υπήρχε στο πρωτόκολλο του 2014. Συγκεκριμένα, συνδέει το ζήτημα με την αξίωση του Κρατικού Μουσείου «Κρεμλίνο Ροστόφ» επί του έργου της Ρωσίδας ζωγράφου Λ. Πόποβα, που περιλαμβάνεται στη Συλλογή Κωστάκη και φυλάσσεται στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης. Εάν η Ρωσία επιμείνει στον νέο όρο ή θέσει και νεότερους, η ελληνική πλευρά είναι έτοιμη να θέσει το θέμα της επιστροφής δύο τουλάχιστον αρχείων παλαιών προξενικών Αρχών που έχει τεκμηριωθεί ότι φυλάσσονται σε δημόσια αρχεία της Ρωσίας.

Οπως προειπώθηκε, ο επαναπατρισμός των αρχείων τίθεται σε ανώτατο επίπεδο εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια, καθώς συνιστά, εκτός από ηθικό αίτημα στη μνήμη των Ελλήνων θυμάτων του Ολοκαυτώματος, και ζήτημα γοήτρου για τη χώρα, ιδιαίτερα μετά την έκταση που το θέμα έχει πάρει κατά τη συζήτησή του στις διεθνείς διασκέψεις του Λονδίνου (1997), της Ουάσιγκτον (1998), της Στοκχόλμης (2000) και της Λιθουανίας (2000). Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλος προχώρησε σε πράξη καλής θελήσεως και παρέδωσε στον πρόεδρο Πούτιν, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψής του στη Ρωσία τον Ιούνιο του 2000, τα λάβαρα των ρωσικών συνταγμάτων του αυτοκρατορικού στόλου που φυλάσσονταν, από το 1917, από ελληνική οικογένεια στην Μπιζέρτα. Στις 9 Αυγούστου 2000 έλαβε χώρα στη Μόσχα συνάντηση εργασίας μεικτής ελληνορωσικής επιτροπής όπου συζήτησε διαδικαστικά ζητήματα, όπως ο εκτελωνισμός, η ανάληψη εξόδων μεταφορικής εταιρείας και η μικροφωτογράφηση προκειμένου το σύνολο του υλικού να παραμείνει και υπό τη μορφή αντιγράφων στη Μόσχα. Η κίνηση καλής θελήσεως πάντως του Στεφανόπουλου δεν ανταποδόθηκε από τον Βλαντιμίρ Πούτιν κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 2001, όπως δεν παρέδωσε κάτι αντίστοιχο σε ένδειξη συμβολισμού. Από τότε ξεκινάει μία Οδύσσεια διμερών επαφών, με τη ρωσική πλευρά να θέτει συνέχεια νέους όρους. Αρχικά, έθεσε το ζήτημα της επιστροφής από τη χώρα μας του αρχείου του Αυτοκρατορικού Ρωσικού προξενείου των Χανίων (φυλάσσεται στα ΓΑΚ Χανίων), για το οποίο η ελληνική πλευρά έθεσε κατ’ αμοιβαιότητα τις ίδιες ακριβώς προϋποθέσεις στους Ρώσους συνομιλητές της (μικροφωτογράφηση, εκτελωνισμός, έξοδα που θα βαρύνουν τη ρωσική πλευρά κ.λπ.). Το 2005 κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή στη Μόσχα υπεγράφη το διμερές Κοινό Πρόγραμμα Δράσης 2005-2006, όπου μεταξύ άλλων προέβλεπε «Συνεργασία στον τομέα του Πολιτισμού και της Παιδείας» με την προώθηση ζητημάτων που άπτονται της επιστροφής πολιτιστικών αγαθών, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας. Τον Οκτώβριο 2013, η ρωσική πλευρά μέσω του διευθυντή του Κρατικού Στρατιωτικού Αρχείου όπου φυλάσσονται τα αρχεία των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων διεμήνυσε ότι το ποσό της αποζημίωσης που ζητούν οι ρωσικές αρχές ανέρχεται στις 87.000 ευρώ, ενώ εάν συμψηφισθεί με την αντίστοιχη αποζημίωση για το αρχείο Χανίων το ποσό θα ανέλθει στις 83.000 ευρώ. Τον Οκτώβριο 2014 η πρέσβης της Ελλάδας στη Μόσχα υπέγραψε «Πρωτόκολλο διαπραγματεύσεων των αρχείων των Εβραϊκών Κοινοτήτων Ελλάδας», βήμα υποχρεωτικό για την ολοκλήρωση των διαδικασιών επαναπατρισμού, σύμφωνα με τον σχετικό ομοσπονδιακό νόμο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το πρωτόκολλο περιελάμβανε επίσης δήλωση της ελληνικής πλευράς ότι είναι έτοιμη να αναλάβει το επιπλέον κόστος της μεταφοράς των αρχειακών εγγράφων.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου