Της ποιήτριας, δοκιμιογράφου και εικαστικού Ράνιας Γάτου
Την έννοια της ελευθερίας του Søren Kierkegaard ανιχνεύει ο Αμερικανός φιλόσοφος και καθηγητής Louis Pojman. Ο καθηγητής καθρεπτίζει τη ματιά της ανθρωπολογίας και το σχήμα της ανθρώπινης σωτηρίαςτου φιλοσόφου στο άρθρο του με τίτλο: “KierkegaardonFaithandFreedom” (International Journal for Philosophy of Religion, 27: 41-46, 1990).
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η έννοια της ελευθερίαςκατέχει την κεντρική ιδέα στη φιλοσοφία του έργου του Kierkegaard. Είναι το νήμα της Αριάδνης μέσα από το οποίο μπορεί να περάσει κανείς μέσα από τις μυριάδες σηράγγων και εκτροπών των έργων του φιλοσόφου.Υπάρχει μια ερώτηση όμως, αν η έννοια «ελευθερία» είναι πραγματικά περισσότερες από μία έννοιες στη μελαγχολική διάθεση του Warrel Dane, καθώς ο συγγραφέας πορεύεται στις ατραπούς της φιλοσοφίας του Kierkegaard. Η έννοια της ελευθερίας είναι μία, αλλά έχει διάφορες μορφές ή επίπεδα νοήματος, εκ των οποίων μερικά είναι πιο κατάλληλα από άλλα. Όλες οι άλλες έννοιες, π.χ. άγχος, απόγνωση, υποκειμενικότητα, πίστη, είναι εκφράσεις αυτής της έννοιας.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σημειωθεί σχετικά με την έννοια της ελευθερίας είναι ότι δεν είναι απλή έννοια σε οποιαδήποτε από τις φάσεις της. Στην πραγματικότητα, ο Søren Kierkegaard αντιμετωπίζει όλες τις ιδέες του ως μια περίπλοκη διαλεκτική, η οποία έχει σημασία μόνο σε αντίθεση με μια άλλη έννοια. Το καλό νοείται μόνο σε σχέση με το κακό ως δικό του απαραίτητο άλλο, αγάπη μέσω αδιαφορίας, σωτηρία μέσω απελπισίας και ταλαιπωρία. Τηνέννοια της ελευθερίαςτη βλέπουμε πάντα σε ένταση με την αναγκαιότητα, είτε είναι με τη μορφή της πραγματικότητας, είτε είναι με τη μορφή, της ιστορικής αναγκαιότητας, της μοίρας, της θεϊκής χάρης ή / και της ενοχής.
Ο φιλόσοφος Søren Kierkegaard κάνει διάκριση μεταξύ της ελευθερίας ως ριζοσπαστικής ελεύθερης βούλησης (liberumarbitrium) και ως απελευθέρωσης (libertas). Η πρώτη ταυτίζεται με την αδιαφορία aequiliberi (αυθαίρετη ή αδιάφορη ελευθερία), την μελαγχολική ελευθερία του Ζαν Μπουριντάν που λιμοκτονεί επειδή πεθαίνει και δεν μπορεί να αποφασίσει ανάμεσα σε δύο ισοδύναμες δέσμες σανού. Η ελευθερία είναι μια χίμαιρα, που δεν μπορεί να βρεθεί στον κόσμο. Υπάρχουν πάντα πιέσεις, δυνάμεις στο μυαλό, συναισθηματικοί παράγοντες που μειώνουν την ψυχή που παράγουν τάσεις για δράση. Πράγματι, ο φιλόσοφος Søren Kierkegaard δεν ενδιαφέρεται σχεδόν καθόλου για την ελευθερία της εξωτερικής δράσης. Εάν δηλαδή έχουμε την επιλογή να σηκώσουμε το χέρι μας ή όχι. Η ελευθερία είναι ουσιαστικά μια εσωτερική κατάσταση που έχει να κάνει με τις δικές μας πιστότητες, δεσμεύσεις και πεποιθήσεις. Είναι η καλή ή η κακή θέληση. Είναι ή κίνητρο ή πρόθεση. Στην τελευταία ανάλυση περί ελευθερίας ως εθελοντική επιλογή, ακροπατεί στο αιώνιο “Τώρα” καθώς ρηγνύει την κανονική πορεία και την αποφασιστική δράση. Πρόκειται για μια μετα-βάση όλων των γονιδίων (κάτι από μια εντελώς άλλη διάσταση από τα συνηθισμένα γεγονότα), ένα μυστήριο που σηματοδοτείτη θεϊκή χάρη και παντοδυναμία. Στην κορυφή της η ελευθερία γίνεται απελευθέρωση από την ενοχή και την ανήσυχη αυτονομία. Το στοιχείο της ελεύθερης βούλησης είναι επανεμφανισμένο σε κάθε σημείο της ανθρώπινης δραστηριότητας, μέσα από το οποίο μεσολαβείο θεϊκόςνόμος. Ο Søren Kierkegaard για την πτώση και τη λύτρωση περιγράφει την κλίμακα της ελευθερίας που μας οδηγεί στον παράδεισο. Το αιώνιο προσκύνημα του Søren Kierkegaard σηματοδοτεί την αιώνια ευλογία: την αιωνιότητα στην οποία η ψυχή είναι ενωμένη με τη γνήσια αγάπη της προς τον Θεό.
