Του Γιάννη Ν. Καλαντζή
yanniskalan47@gmail.com
Της πρωτεύουσας τα στέκια δεν τα γνωρίζω όλα, δεν ξέρω την πόλη πολύ καλά, αν εξαιρέσει κανείς τις γνωστές πλατείες, κεντρικούς δρόμους και κινηματογράφους, λίγα θέατρα και μερικά εστιατόρια.Oσο θυμάμαι, στο θέατρο «Βρετάνια», στην αρχή της Πανεπιστημίου, υπήρχε στην αριστερή πλευρά του, αρχές δεκαετίας ΄60, μια πόρτα που οδηγούσε στο Babi’s Bar.
Κατά καιρούς πέρασαν από εκεί δημοσιογράφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες, γνωστοί και άγνωστοι, αλλά ένα καλοκαίρι, ο Μπάμπης Μωρές, ο ιδιοκτήτης, μετέφερε το μπαρ στην Υδρα με τη νέα ονομασία «Λαγουδέρα», που έμελλε να γίνει γνωστή στα πέρατα της οικουμένης. Τις επόμενες δεκαετίες διασκέδασαν εκεί ονόματα μεγάλα, όλο το εγχώριο και ξένο τζετ σετ, όπου ξεχώρισαν οι Αριστοτέλης Ωνάσης, Μαρία Κάλλας, Σταύρος Νιάρχος, Τζένη Καρέζη, Ζωή Λάσκαρη, Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Αντονι Χόπκινς, βασιλιάς Χουάν Κάρλος, Ανδρέας Παπανδρέου. «Ολη η Ελλάδα περνούσε από κει», έχει πει η Μάρθα Καραγιάννη. Τότε, τη Μύκονο δεν την έδινε σημασία κανένας!
Από το διάσημο μπαρ πέρασε και ένας καλλιτέχνης, ποιητής, συγγραφέας και τροβαδούρος, τον οποίο ονόμασαν «ποιητή της απαισιοδοξίας», «πρίγκιπα των απογοητευμένων», «νονό της κατήφειας». Οι βαρείς αυτοί χαρακτηρισμοί, ωστόσο, δεν κρίθηκαν ικανοί να αμαυρώσουν τη δόξα του ικανότατου, ανεξάντλητου Εβραίου-Βουδιστή από τον Καναδά, η πορεία του οποίου στο καλλιτεχνικό στερέωμα ήταν εντυπωσιακή.
Οταν πρωτοήρθε στην Υδρα (1960), μαγεύτηκε από το φως της, λατρεύτηκε από τους Ελληνες και, παγιδευμένος εκεί, δημιούργησε, ερωτεύτηκε, έζησε ζωή όπως την είχε ονειρευτεί. Ποιητής και τραγουδοποιός ολκής, περιβόητος εραστής μα πάντα μόνος, μποέμ και δανδής, αγάπησε τις αντιφάσεις του, έκανε μούσες τις γυναίκες της ζωής του και έμεινε πιστός μόνο στη μουσική.
Ως γνωστόν, σπουδαία έργα τέχνης, που διεγείρουν τη φαντασία, ενδυναμώνουν τη θέληση και χαρίζουν υψηλή αισθητική συγκίνηση, γεννιούνται μέσα σε αντίξοες, κυρίως, συνθήκες, συνθήκες αγωνίας και πόνου. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον γεννήθηκε το «Dance me to the end of love», το οποίο λόγω των ρομαντικών στοιχείων, που περιέχουν οι στίχοι του, θεωρήθηκε εκ των κορυφαίων ερωτικών ύμνων του 20ού αιώνα. Αυτό το ταγκό-μπλουζ αναφέρεται στη βαναυσότητα και τη φρίκη του μεγαλύτερου χιτλερικού στρατοπέδου συγκέντρωσης, του Αουσβιτς.
Κίνητρο για τη δημιουργία του εν λόγω τραγουδιού υπήρξε η απώλεια αγαπημένων προσώπων, που ξεψύχησαν στους θαλάμους αερίων, σχετίζεται δε ευθέως με μια εμβληματική προσωπικότητα του στρατοπέδου, μια άκρως τραγική μορφή, που σημαδεύτηκε στο χέρι με το Νο 121000097. Ο συγκεκριμένος αριθμός («επουράνιο αριθμό τηλεφώνου» τον χαρακτήριζαν οι κρατούμενοι, κάνοντας μαύρο χιούμορ) αντιστοιχούσε στην ενδιαφέρουσα, καρτερική προσωπικότητα του Ελληνοεβραίου Ιακώβου Στρούμσα, του Θεσσαλονικιού, ο οποίος έμεινε στην Ιστορία ως ο «βιολιστής του Αουσβιτς».
Αυτή η μελαγχολική ποιητική σύλληψη ανήκει στον τροβαδούρο Λέοναρντ Κοέν (γι’ αυτόν ο λόγος), στην οποία η έγκλειστη ζωή του Στρούμσα συνδυάζεται με εκείνη, τη σκοτεινή, των άλλων αιχμαλώτων. Στο στρατόπεδο, οι δήμιοι δημιούργησαν ορχήστρα εγχόρδων, που έπρεπε, σύμφωνα με τις εντολές τους, να αποδίδει καθημερινά και με άψογο τρόπο αριστουργήματα της κλασικής μουσικής. Αρχιβιολιστής ο Στρούμσας, ακόμα και με ξυλιασμένα δάχτυλα από το αφόρητο κρύο, ήταν αναγκασμένος να βάζει φωτιά στην εκτέλεσή τους. Η ειδική νύξη στο τραγούδι – «burningviolin» -εισάγει τον ακροατή στη σκληρή πραγματικότητα.
Ο Λέοναρντ Νόρμαν Κοέν (1934 Μόντρεαλ-2016 Λος Αντζελες),κορυφαίος ποιητής-στιχουργός της ροκ μουσικής, κυριάρχησε στο διεθνές μουσικό στερέωμα, συνδυάζοντας στα τραγούδια του πολλά στοιχεία από την αμερικανική κάντρυ και τη μουσική των ευρωπαϊκών καμπαρέ. Στο Πανεπιστήμιο εξέδωσε τα πρώτα του ποιήματα, ανακάλυψε τον Λόρκα και τη μαγεία της κιθάρας, αργότερα γνωρίστηκε με τους Αλεν Γκίνσμπεργκ και Τζακ Κέρουακ και ερωτεύτηκε την Ανν Σέρμαν, την πρώτη από όλες εκείνες, που έμελλε να γνωρίσει και να αγαπήσει.
Φθάνοντας στην Υδρα, γνώρισε τον ζωγράφο Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και συνδέθηκε φιλικά με τους Πάτρικ Λι Φέρμορ (απήγαγε με την ομάδα του τον Γερμανό διοικητή της Κρήτης, το 1944), Γιώργο Λιάλιο (πατρινός μουσουργός και φιλόσοφος), Δημήτρη Γκασούμη (Ελληνοαμερικανός ζωγράφος), Αξελ Γιένσεν (συγγραφέας). Με ορμητήριο το νησί (με 1.500 δολάρια αγόρασε ένα μικρό σπίτι), ο Κοέν ταξίδευσε και κατέγραψε εντυπώσεις, άκουγε Μπομπ Ντύλαν και συνέθεσε και τραγούδησε αίνους στην αγάπη, στις ερωμένες του, στις περιπλοκές του έρωτα.
Η κυρίως καριέρα ως τραγουδοποιού και τραγουδιστή ξεκίνησε το 1967, όταν η Τζούντυ Κόλινς ηχογράφησε δυο γνωστά τραγούδια του, τα Suzanne και Dress Rehearsal Rag. Τα επόμενα χρόνια σημειώθηκε καμπή στη ζωή του γενικά, αλλά το 1988 επανήλθε δριμύτερος με τα Firstwetake Manhattanκαι Every body knows από το άλμπουμ Ι’m your man. Το κύκνειο άσμα του, το άλμπουμ You want it darker, κυκλοφόρησε στις 21 Οκτωβρίου 2016.
Το εμβριθές τραγούδι Dance me to the end of love είναι του 1984 και συμπεριελήφθη για πρώτη φορά στο δίσκοVarious Positions.Οι στίχοι διαπνέονται από δυσάρεστες προσωπικές εμπειρίες, σύμφωνα δε με δήλωση γνωστού κριτικού: «Tο απόκοσμο χάδι τους, άλλοτε μοιάζει με ολογάλαζο ουρανό, άλλοτε με ανάσα αβύσσου, άλλοτε φωτιά των αισθήσεων και άλλοτε σκίρτημα θανάτου»! Η… αφεντιά μου επεδίωξε ελεύθερη μετάφραση μερικών στίχων:
«Χόρεψέ με στην ομορφιά σου με ένα φλεγόμενο βιολί/,χόρεψέ με μεσ’ τον πανικό να νιώσω πιο ασφαλής…/ Ασε με να δω την ομορφιά σου,/ καθώς θα φεύγουν όλοι μακριά μας,/ άσε με να νιώσω την κίνησή σου/, όπως κάνουν στη Βαβυλώνα…/ Ω΄, χόρεψέ με μέχρι το τέλος της αγάπης…».
Ο ίδιος ο Στρούμσας επέζησε της φρίκης και έφυγε μακριά από την κόλαση του Αουσβιτς. «Μετά την άφιξή μας στο στρατόπεδο και τον αφανισμό της γυναίκας μου και των γονιών μου, η μουσική με βοήθησε να μην βουλιάξω στην απελπισία», εξομολογείται στο βιβλίο του «Διάλεξα τη ζωή. Από τη Θεσσαλονίκη στο Αουσβιτς».
