Του Νίκου Κ. Κυριαζή,
Ομότιμου Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τον Σεπτέμβριο εξετάσαμε στην Επιτροπή Αξιολόγησης Ποιότητας Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας[1]το νομοσχέδιο που τροποποιεί προηγούμενο (4557/2018) και αποτελεί ενσωμάτωση της οδηγίας ΕΕ 2018/843 για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (ξέπλυμα) και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.[2]
Πρόκειται για την 5η ευρωπαϊκή οδηγία, που θα την ακολουθήσει 6η. Ο αριθμός των οδηγιών δείχνει τόσο την πολυπλοκότητα όσο και την δυσκολία αντιμετώπισης του πραγματικού προβλήματος.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαφαίνεται μια τάση «υπερρύθμισης» που δημιουργεί επιπλέον κόστος στους υπόχρεους συμμόρφωσης, που ο αριθμός τους επίσης διευρύνεται υπερβολικά. Το κόστος αυτό, σύμφωνα με το θεώρημα του Ronald Coase (Νόμπελ Οικονομικών) ως κόστος συναλλαγής (transactioncost) απορρέει από το ότι οι υπόχρεες επιχειρήσεις πρέπει να αφιερώσουν επιπλέον πόρους (χρόνο, ανθρώπινο δυναμικό, πιθανόν πρόσθετα συστήματα πληροφορικής κλπ.) στην προσπάθειά τους να συμμορφωθούν. Επιπλέον, η υπερρύθμιση μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα για τη ευρωπαϊκή οικονομία στα πλαίσια του ρυθμιστικού ανταγωνισμού, σε σχέση με χώρες με λιγότερο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως πολλές ασιατικές, προφανώς και της Μ. Βρετανίας μετά το Brexit κλπ. Αγοραστική δύναμη και δυνητικές επενδύσεις επιτρέπονται σε κάποιο βαθμό εκτός ΕΕ.
Αλλά αυτό που φαίνεται πως δεν αντιλαμβάνονται οι συντάκτες πολλών οδηγιών αλλά και η ηγεσία της Επιτροπής, είναι όπως η υπερρύθμιση δεν αυξάνει απαραίτητα την αποτελεσματικότητα, ούτε πετυχαίνει τους στόχους, αλλά σίγουρα αυξάνει το κόστος για τους συναλλασσόμενους. Πρόκειται δηλαδή για αναντιστοιχία στόχων και μέτρων.
Αυτό φαίνεται καθαρά στην συγκεκριμένη οδηγία σε μερικά ενδεικτικά στοιχεία της: Το είδος και ο αριθμός των υπόχρεων συμμόρφωσης επεκτείνεται σε υπερβολικά πολλές κατηγορίες επιχειρήσεων, που είναι αδύνατο στη πράξη να συμμορφωθούν. Στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς συμπεριλαμβάνονται πχ. και Εταιρείες Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου (ΕΕΧ). Οι συντάκτες της οδηγίας φαίνεται πως αγνοούν πως οι ΕΕX δεν συναλλάσσονται απευθείας με τους πελάτες, που δίνουν εντολή αγοράς ή πώλησης μετοχών στους ενδιάμεσους χρηματιστές ή χρηματιστηριακές εταιρείες. Πως μπορούν να ελέγξουν λοιπόν οι ΕΕΧ αν ο πελάτης ξεπλένει χρήμα ή είναι τρομοκράτης, όταν δεν υπάρχει ουδεμία άμεση σχέση μαζί του;
Στο ίδιο άρθρο (3) περιλαμβάνεται μια υπερέκταση των υπόχρεων συμμόρφωσης, όπως σε επιχειρήσεις εξόρυξης (πχ. Ελληνικός Χρυσός ή DeBeers για διαμάντια), «επιχειρήσεις μαργαριταριών, κοραλλιών, κοσμημάτων, ρολογιών», «επιχειρήσεις ταπήτων, χαλιών και γουνοποιίας». Πολύ απλά λοιπόν, ένας κοσμηματοπώλης στην Μύκονο, την Σαντορίνη την Ρόδο και παντού στην Ελλάδα θα πρέπει να ρωτά τον πελάτη του που θέλει να αγοράσει ακριβό ελληνικό κόσμημα, από πού προέρχονται τα χρήματά του και να επιπλέον από τον πελάτη απόδειξη προέλευσης των χρημάτων του!Οι παραγωγοί γούνας της Καστοριάς και οι εμπορικές επιχειρήσεις της Κατερίνης θα πρέπει να ρωτούν το ίδιο τους πελάτες τους; Αναλογίζεται κανείς τις επιπτώσεις τέτοιας εφαρμογής στον τουρισμό. Τέτοιου είδους εφαρμογή είναι αδύνατη.
Θα έπρεπε επίσης να ήταν κατανοητό στους συντάκτες της οδηγίας, πως ο πληθωρισμός υπόχρεων δυσκολεύει ή κάνει αδύνατη την εποπτεία. Προφανώς είναι εφικτό να ελέγξεις 100, έστω 1000 υπόχρεους, και αδύνατο να ελέγξεις 100.000.
Αυτό που ζητά η οδηγία από τους υπόχρεους, και είναι ανέφικτο, είναι να δημιουργήσουν μια μίνι υπηρεσία πληροφοριών για να ελέγχουν τους πελάτες τους, δηλαδή να αναλάβουν ρόλο αστυνομίας και ΕΥΠ, παραβλέποντας και το μείζον θέμα της προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Από τα παραπάνω φαίνεται πως η ΕΕ δίνει την εντύπωση πως ασχολείται υπερβολικά με επουσιώδη ή ανεφάρμοστα θέματα (ειρωνικά επικριτές γράφουν πως ασχολείται με την επιτρεπόμενη κυρτότητα του αγγουριού, ή την διάμετρο του μπιζελιού) ενώ αδυνατεί να προχωρήσει, ή προχωρά με ληθαργικά βήματα σε μείζονα θέματα, όπως ΚΕΠΠΑ, μεταναστευτικό, προστασία των συνόρων της, παραβιάσεις κράτους δικαίου και ατομικών δικαιωμάτων, όπως στην Ουγγαρία, Πολωνία, Βουλγαρία, θέματα που ορίζουν την ίδια την ταυτότητά της. Άραγε, πως αισθάνονται οι Βούλγαροι που διαδηλώνουν συνεχώς ως προς το τι τους προσφέρει η ΕΕ; Θα βρίσκουν συναρπαστικό και λόγο υποστήριξης της ΕΕ πως τους προσφέρει ενιαία διάμετρο φακής;
Αν και θεωρώ λανθασμένη την απόφαση του Brexit, αντιλαμβάνομαι την δυσαρέσκεια της πλειοψηφίας των Βρετανών και γιατί το σύνθημα «να ξανακερδίσουμε την εθνική κυριαρχία» βρήκε τόση απήχηση.
Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Η σημερινή Ευρώπη δεν ανταποκρίνεται στο σχέδιο των πατέρων της, αλλά και δεν είναι η Ευρώπη που γνώρισα στην πρώτη μου εργασία στην Γενική Διεύρυνση Μελετών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
[1] Ανεξάρτητη αρχή που δημιουργήθηκε με τον νόμο 4622 του Αυγούστου 2019 για το Επιτελικό Κράτος, που ελέγχει τα νομοσχέδια πριν κατευθυνθούν προς συζήτηση και ψήφιση στην Βουλή.
[2]Υπενθυμίζω, πως οι κανονισμοί της ΕΕ ισχύουν αυτούσια στα κράτη μέλη, ενώ οι οδηγίες για να ισχύσουν πρέπει να ενταχθούν με εθνική νομοθεσία.
