Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη, BEngMScAMIEEMILT, Συμβούλου Στρατηγικών Επενδύσεων
Η διαταραχή και οι επιπτώσεις του COVID-19 είναι ήδη επικείμενες στην κοινωνία και την οικονομία. Οι ταχέως μεταβαλλόμενες κοινωνικές προδιαγραφές, οι περιορισμοί στις μεταφορές, η επιβράδυνση του επιπέδου της οικονομικής δραστηριότητας, οι πιθανές διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, οι υψηλοί βαθμοί μεταβλητότητας στις αγορές και ο σοκ στο κλίμα της αγοράς αποτελούν ορισμένες από τις προκαταρκτικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι απαντήσεις από κυβερνήσεις και ρυθμιστικές αρχές είναι έντονες, αλλά καθώς το ξέσπασμα προκαλεί υψηλά κοινωνικά και χρηματοοικονομικά προβλήματα με άγνωστα αποτελέσματα αυτή τη στιγμή, πρέπει να αναμένονται σημαντικές προσαρμογές και πολιτικές δράσεις προκειμένου να μετριαστεί ο αντίκτυπος της νόσου στις παγκόσμιες και εγχώριες οικονομίες.
Παρά την παγκόσμια φύση της επιδημίας, οι ελληνικές τράπεζες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της νέας κρίσης μετά από μία μικρή περίοδο που σηματοδοτούσε την ανάκαμψη τους. Oι συστημικές ελληνικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια έχουν κινδυνέψει πολλές φορές και έχουν λάβει ενισχύσεις άλλες τόσες. Αν και έχουν βρεθεί στο χείλος του γκρεμού, πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας ο ελληνικός τραπεζικός τομέας ήταν σε καλό δρόμο με την εκκαθάριση περιουσιακών στοιχείων μέσω ενός συνδυασμού πωλήσεων προβληματικών περιουσιακών στοιχείων, διαγραφών και αναδιαρθρώσεων. Το 2019, το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPL) στον τομέα μειώθηκε κατά 16%, αν και εξακολουθούσε να είναι ένα πολύ υψηλό 41% των ακαθάριστων δανείων στα τέλη του 2019. Ο τραπεζικός τομέας σχεδίαζε να μειώσει τον δείκτη NPL σε ποσοστό κάτω του 20% έως τα τέλη του 2021, κυρίως λόγω των μεγάλων τιτλοποιήσεων προβληματικών περιουσιακών στοιχείων φέτος μετά την έγκριση του Hercules Asset Protection Scheme (APS). Ωστόσο, η οικονομική επίπτωση από την πανδημία πρόκειται να καθυστερήσει τις περισσότερες από αυτές τις προγραμματισμένες τιτλοποιήσεις, και πιθανότατα θα οδηγήσει σε αύξηση των νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Πριν το ξέσπασμα της πανδημίας η θέση χρηματοδότησης του ελληνικού τραπεζικού τομέα συνέχισε να ενισχύεται υποστηριζόμενη από εισροές καταθέσεων, οι οποίες παρέμειναν ανθεκτικές το 1οκαι 2οτρίμηνο του έτους. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση χονδρικής βελτιώθηκε επίσης πριν από την πανδημία και ορισμένες τράπεζες εξέδωσαν επιτυχώς χρέος μειωμένης εξασφάλισης στα μέσα του 2019 και στις αρχές του 2020. Η θέση ρευστότητας του τομέα είχεεπίσης βελτιωθεί, όπως αντικατοπτρίζεται από την αύξηση του δείκτη κάλυψης ρευστότητας (LCR) σε 130% στο τέλος του 2019 από 48% στα τέλη του 2018, αλλά παραμένει σχετικά αδύναμη.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι ελληνικές τράπεζες αναμένουν από το νέο ξέσπασμα Κορωναιού να πλήξει τις συνεχιζόμενες προσπάθειές τους για μείωση των χαρτοφυλακίων τοξικών περιουσιακών στοιχείων. Μόλις πριν από λίγους μήνες, τα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης ήταν ενθαρρυντικά όπως και ένα νέο κυβερνητικό σχέδιο για την ενθάρρυνση των τιτλοποιήσεων επισφαλών χρεών. Οι ελληνικές τράπεζες είχαν βάσιμους λόγους να ελπίζουν ότι το 2020 θα είναι η χρονιά που θα μειώσουν επιτέλους τα επισφαλή χρέη που συσσωρεύτηκαν στους ισολογισμούς τους κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009. Αλλά αυτό ήταν πριν από την επιδημία.Η παρατεταμένη περίοδος κλειστής αγοράς θα σήμαινε για τις τράπεζεςαποτυχία μείωσης των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων.
Οι τέσσερις μεγάλες τράπεζες της Ελλάδας, η Alpha Bank AE, η Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε., η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. και η Eurobank Ergasias Services and Holdings SA, είχαν περίπου 55,29 δισεκατομμύρια ευρώ προβληματικών δανείων μεταξύ τους από το τέλος του 2019, από 67,75 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως προηγουμένως.Οι ελληνικές τράπεζες έψαχναν τρόπους για να συνεχίσουν να επιδιώκουν τις μειώσεις των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων τους. Ένας λόγος για μια τέτοια αισιοδοξία ήταν το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης, το Project Hercules, το οποίο επιτρέπει στις τράπεζες να κάνουν χρήση κρατικών εγγυήσεων. Κοιτάζοντας το επιτυχημένο πρόγραμμα GACS της Ιταλίας, το Project Hercules αναμενόταν να βοηθήσει τις τράπεζες να στραφούν στην τιτλοποίηση για να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους, αντί να ελπίσουν στις μεγάλες πωλήσεις χρέους σε μεμονωμένους αγοραστές.
Ο άλλος λόγος αισιοδοξίας, τόσο όσον αφορά στη διαγραφή επισφαλών δανείων, όσο και τηνίδρυση νέων επιχειρήσεων, ήταν μια αναγεννημένη ανάκαμψη στην ελληνική οικονομία. Στα τέλη του 2019, οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές είδαν την Ελλάδα να κινείται σε ένα οικονομικό «θετικό σημείο» το 2020. Οι προοπτικές στο τέλος του περασμένου έτους προέβλεπαν αύξηση 2,3% του ΑΕΠ το 2020, από περίπου 1,8% το 2019, καθώς βελτιώθηκαν οι μακροοικονομικές αρχές του, η αγορά ακινήτων ανέκαμψε και ο τουρισμός, που αντιπροσωπεύει περίπου το 25% του ελληνικού ΑΕΠ, απολάμβανε ρεκόρ.
Ωστόσο, μέσα σε λίγες εβδομάδες, η αισιόδοξη διάθεση ανατράπηκε. Οι τελευταίοι υπολογισμοί υποστηρίζουν ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί μεταξύ 10% και 13% το 2020. Εν μέσω μιας συρρικνωμένης οικονομίας, οι τράπεζες ενδέχεται επίσης να χρειαστεί να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τιτλοποίησης τους. Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει τα σχέδια των τραπεζών για να εξυγιανθούν είναι το άνοιγμα τους στον τουριστικό κλάδο. Η Πειραιώς από το τέλος του 2019 είχε 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ έκθεσης στον τουριστικό κλάδο. Η τράπεζα είπε ότι περίπου 8,8 δισεκατομμύρια ευρώ από το βιβλίο δανείων της “επηρεάστηκε σοβαρά” από την πανδημία.
Η έκταση του αντίκτυπου στις ελληνικές τράπεζες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο διαρκεί το κλείδωμα. Η νέα απαγόρευση, το κλείσιμο των αγορών και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες θα επηρεάσουν αρνητικά την ελληνική οικονομία εκ νέου.Ωστόσο, οι τράπεζες της Ελλάδας κατευθύνονται σε αυτήν την κρίση σε αρκετά καλή κατάσταση από άποψη κεφαλαίων και σε αντίθεση με την οικονομική κρίση πριν από 10 χρόνια, όταν ο τραπεζικός τομέας ήταν στο μάτι της καταιγίδας. Ευτυχώς η δυστυχώς στη δυτική κοινωνία και την αστική δημοκρατία οι τράπεζες είναι θεσμοί που απαιτούνται από την κυβέρνηση για να στηρίξουν τις εθνικές οικονομίες, αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών και λοιπών «δυτικών» κρατών θα στηρίξουν για ακόμη μια φορά ο τραπεζικό σύστημα με όποιο τρόπο μπορέσουν.
