Του Στέλιου Γαϊτανίδη
Ο Σταντάλ έγραφε στο «Κόκκινο και το Μαύρο»: «Το μυθιστόρημα είναι ένα κάτοπτρο σε μεγάλο δρόμο. Μέσα εκεί καθρεφτίζεται άλλοτε ο καταγάλανος ουρανός, άλλοτε η λάσπη, οι λακκούβες με το νερό, οι βόθροι. Και τον άνθρωπο που κρατά το κάτοπτρο, τον κατηγορείται και τον λέτε ανήθικο. Το κάτοπτρο καθρεφτίζει τη λάσπη και σεις κατηγορείται το κάτοπτρο. Κατηγορείστε καλύτερα το δρόμο με τους βόθρους ή την υπηρεσία επιθεωρήσεως των οδών..».
Αν στη θέση του μυθιστορήματος βάλουμε τον κινηματογράφο θα δούμε ότι η λειτουργία του ως κατόπτρου ισχύει ως σήμερα. Ενα από το ποιο ενδιαφέροντα τμήματα του φετινού 61ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν στην Επιστημονική Φαντασία.
Το ίδιο το Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε με τη χρήση της τεχνολογίας που φάνταζε τόσο επιστημονικά φανταστική στις ταινίες του αφιερώματος. Oπως γράφει ο Ερενμπουργκ για τον κινηματογράφο: «η υλοποίηση του φανταστικού ή για να είμαι ακριβέστερος τον φανταστικό κόσμο της υλοποίησης» το αφιέρωμα επιστρέφει στην χρυσή εποχή του είδους (1950-1990) όχι για να κατακτήσουμε νέους πλανήτες (αποικιακά σύνδρομα) ή να σώσουμε τον δικό μας από επικείμενη καταστροφή (ίσως για να χτίσουμε έναν καινούργιο δικαιότερο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο;), αλλά για να ανασύρουμε –ως αρχαιολόγοι του μέλλοντος- αφηγήσεις κρυμμένες στο φως και τη σκιά του κινηματογραφικού φιλμ.
Οι ταινίες συγχωνεύουν την αγωνία για το μέλλον με το δυστοπικό παρόν του ανθρώπου στην καθημερινή πάλη του. Λένε πως το χάπι –εντ είναι αναπόσπαστο στοιχείο της αισιοδοξίας, ίσως, κατά τη γνώμη μου, και της καλής χώνευσης, του ήσυχου ύπνου, όχι όμως και της φιλοσοφικής ενατένισης. Το φινάλε στην Ε.φ. σπανίως υποκύπτει στο χάπυ-νετ. Αντίθετα ο επίλογος είναι μια στιγμή αβεβαιότητας που διαστέλλεται στο χρόνο, αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.
Η λίστα με τις εμμονές που κυριαρχούν στις ταινίες του αφιερώματος είναι μεγάλη: Στη σοβιετική διαστημική όπερα του 1959 «The Sky Calls» (σκ. Μ. Κουριούκοφ – Α. Κόζιρ) η κατάκτηση του Άρη αναβάλλεται για να σωθεί το αμερικανικό διαστημόπλοιο με την ίδια αποστολή. Στο «Them» (ΗΠΑ, 1954) του Γ. Ντάγκλας μια πυρηνική δοκιμή στο Ν. Μεξικό εξαπολύει γιγαντιαία ραδιενεργά μυρμήγκια. Στο σχήμα αυτό δεν θα μπορούσε να λείπει ο αγαπημένος ήρωας των παιδικών μου χρόνων ο Γκοντζίλα!!.
Στο «King Kong vs Godzila» του Ισίρο Χόντα (1962) η περίφημη κλοτσοπατινάδα των δυο τεράτων στο Φουτζιγιάμα είναι αλησμόνητη , αλλά και μια σκοτεινή υπενθύμιση της νωπής φρίκης (πλήρως αδικαιολόγητης) του πυρηνικού χτυπήματος στην Ιαπωνία. Τα βάσανα του Γκοντζίλα (spoiler alert), πάντως, δεν τελείωσαν με την ήττα από τον Κονγκ (με νοκ αουτ της τελευταίας στιγμής, ενώ όλα έδειχναν πως σαύρα – γορίλλας σημειώσατε άσσο), καθώς το στούντιο Toei, ορκισμένος αντίπαλος του στούντιο Toho ρίχνει στη μάχη τον Γιονγκάρι για να αμφισβητήσει την παντοκρατορία του Γκοντζίλα, στο «Yongari, Monster from the Deep» (Ν Κορέα-Ιαπωνία, 1962) του Κιμ-κι-Ντουκ. Το «The 10th Victim» (Ιταλία-Γαλλία, 1965) του Ε. Πέτρι ξεδιπλώνει μια δυστοπία Ε. Φ. με έναν ξανθό Μ. Μαστρογιάνι. Ενας βετεράνος κυνηγός καλείται στο καθήκον με σκοπό την παραγωγή ενός, διαφημιστικού, όμως ο έρωτας με το θύμα περιπλέκει τα πράγματα. Υπέρμαχος της πολιτικής, σκέψης η ταινία του Πέτρι είναι η αυτό που θα λέγαμε ως «προφητικό φιλμ» τύπου Hunger Games.
Στο «The Hambourg Syndrome» (Δ.Γερμανία-Γαλλία, 1979) του Π. Φλάισμαν, οι υγειονομικές αρχές του Αμβούργου έρχονται αντιμέτωπες με κάτι ανεξήγητο: δεκάδες άνθρωποι βρίσκονται νεκροί σε εμβρυακή στάση χωρίς προφανή εξήγηση. Η λίστα των ταινιών είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι επιτρέπει αυτό το μικρό αφιέρωμα. Η ελληνική συμμετοχή ήταν η «Πρωινή Περίπολος» (1987) του Ν. Νικολαΐδη. Ενα ρομάντζο καταστροφής όπου ο έρωτας στέκεται ως μοναδικός επιζών. Όταν όλα θα έχουν τελειώσει το μόνο που μείνει θα είναι οι ταινίες με τον Μπόγκαρντ και τον Τζέιμς Ντιν, τα παραπονιάρικα μπλουζ και ορισμένες θανατηφόρες ατάκες.
