Του Δημήτρη Αντωνίου,
Καθηγητή Αγγλικής Β.Α., Kατόχου Masters Παιδαγωγικής και Γλωσσολογίας
Διάβασα μετά προσοχής στις 6-6-2020 στην «Καθημερινή» άρθρο του καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεωργίου Μαυρογουδάτου, υπό τον τίτλο «Χρειάζονται όχι τα λατινικά, αλλά η καθαρεύουσα». Εν ολίγοις ο κ. Καθηγητής εισηγείται την διδασκαλία της καθαρεύουσας στην δευτεροβάθμια ελληνική εκπαίδευση.
Από την πλευρά μου θα έκανα μία άλλη γλωσσολογική και εκπαιδευτική πρόταση στην Υπουργό Παιδείας κ. Κεραμέως, και πιο συγκεκριμένα, αντί της καθαρεύουσας, την θεσμοθέτηση διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τη Γλώσσα του Ευαγγελίου, η γνωστή και ως Αλεξανδρινή ή ακόμα και ως Κοινή, Αγγλο-Σαξονικώς Koiné, για πολύ συγκεκριμένους λόγους, αλλά πριν απαριθμήσω τους λόγους, δυο λόγια για την περιβόητη καθαρεύουσα.
Συνομιλώντας πρόσφατα με τον κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλο, Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και πολυγραφότατο συγγραφέα, είχα την ευκαιρία να ενημερωθώ σε βάθος για όλο το γλωσσικό πρόβλημα της Ελλάδας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Ωστόσο, επειδή η περίοδος που σήμερα διανύουμε δεν έχει καμία σχέση με το απώτερο παρελθόν, όσον αφορά τα ΜΜΕ, η καθιέρωση ενός Α’ εκπαιδευτικού συστήματος είναι ευκολότερη υπόθεση σήμερα παρά στο οποιοδήποτε παρελθόν.
Ας πάρουμε την πρόσφατη περίοδο του κορονοϊού. Χάρις τα ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης, η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων άλλαξε συμπεριφορά και χάρις αυτής της αλλαγής βγήκαμε νικητές, έχοντας ελάχιστα θύματα και πολύ ολιγότερα κρούσματα σε σχέση με όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Βεβαίως η κυβερνητική πολιτική που προηγήθηκε χάραξε την δραστική αλλαγή της συμπεριφοράς όλων μας.
Ας επιστρέψουμε στον τίτλο του κειμένου και να προσπαθήσουμε να πείσουμε για την ορθότητα των προτάσεων.
Η ιστορία της καθαρεύουσας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σε αρκετούς Έλληνες είναι λίγο –πολύ γνωστή. Η ενδιαφέρουσα πλευρά αυτής της ιστορίας είναι ότι όταν έγινε η προσπάθεια καθιέρωσής της, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού ήταν, είτε αναλφάβητοι, είτε ημιαλφάβητοι, είτε ελλιπώς μορφωμένοι!
Η γλώσσα του Ευαγγελίου δεν είναι άγνωστη στο ευρύ ελληνικό κοινό. Εκατομμύρια Ελλήνων ορθοδόξων εκκλησιάζονται συχνότατα και ακούν τη γλώσσα του Ευαγγελίου. Επιπροσθέτως, μερικά εκατομμύρια άλλων Ελλήνων παρακολουθούν τη Θεία Λειτουργία από τηλεοράσεως. Συνεπώς δεν εισηγούμαι κενά δαιμόνια, αλλά προτείνεται η ενίσχυση της γλώσσας της εκκλησίας και του Ευαγγελίου. Η γλώσσα του Ευαγγελίου είναι η πλέον στενή συγγενής της σημερινής ελληνικής καθομιλουμένης.
Τα ελληνο-αγγλικά κείμενα που είδαν το φως της δημοσιότητας πριν από λίγα χρόνια στον τοπικό τύπο, έργο του γράφοντος, ήταν απλά δείγματα τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας και κατ’ αυτόν τον τρόπο να βελτιώνονται καθημερινά τόσο η Αγγλική γλώσσα όσο και η Ελληνική. Τα Ελληνο-Αγγλικά κείμενα θα μπορούσαν να είναι μέρος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ένας θαυμάσιος και αποτελεσματικός τρόπος διδασκαλίας, εκμάθησης, αλλά και εμπέδωσης των δύο γλωσσών!
Πολύ ορθά η κ. Κεραμέως νομοθέτησε τη διδασκαλία της Αγγλικής από τα νήπια. Εκεί είναι η ορθή και σωστή διδασκαλία της δεύτερης γλώσσας. Ένα απλό παράδειγμα είναι αρκούντως πειστικό. Τα εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά των Ρομά, εντός της οικογενείας τους ομιλούν Ρομά, εκτός της οικογενείας τους ομιλούν ελληνικά και βέβαια το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με χιλιάδες άλλα παιδιά μεταναστών που ομιλούν τις δύο γλώσσες ως μητρικές τους, χωρίς ποτέ να τις έχουν διδαχθεί ή τουλάχιστον όχι τυπικά, εννοώ στα σχολεία από δασκάλους.
Η διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Ελλάδα πρέπει να αναβαθμιστεί δραστικά και ξεκινώντας από τα νήπια είναι ο πλέον ενδεδειγμένος και επιστημονικά αποδεδειγμένος τρόπος διδασκαλίας και εκμάθησης ξένων γλωσσών. Οι σοφοί ηγέτες της Μεγάλης Κίνας υιοθέτησαν αυτή την πολιτική προ 10ετιών και τα αποτελέσματα είναι περισσότερο από ορατά.
Ακόμα και τηλεοπτικές εκπομπές θα μπορούσαν να υπάρχουν σε τοπικό, περιφερειακό ή και σε επίπεδο επικράτειας, με Ελληνο-Αγγλικά κείμενα, αλλά δυστυχώς είναι ανύπαρκτες, ενώ βρίθουν φτηνές τηλεοπτικές εκπομπές, οι οποίες όχι μόνο δεν οφελούν αλλά απεναντίας βλάπτουν και δηλητηριάζουν τις ψυχές των νέων ανθρώπων.
Και γίνομαι πιο σαφής: Για φανταστείτε μία τηλεοπτική εκπομπή υπό τον τίτλο «Η σπουδαιότητα της αφήγησης του παραμυθιού» στα Ελληνικά και Αγγλικά. Λίγη δημιουργική φαντασία δεν βλάπτει κανέναν, απεναντίας οφελεί και μάλιστα τα μέγιστα και ιδιαίτερα τα παιδιά!
Εάν δεν απατώμαι, υπάρχει, ή τουλάχιστον υπήρχε, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα υπό τον τίτλο «Ημέρα Ευρωπαϊκού Παραμυθιού». Με απόλυτη βεβαιότητα δηλώνω πως στη Λεμεσό της Κύπρου υπάρχει κάθε χρόνο ημέρα αφήγησης ευρωπαϊκού παραμυθιού, νομίζω πως και τοπικά υπάρχει κάτι αντίστοιχο, κάποια ημέρα του Αυγούστου.
Εν κατακλείδι, εφόσον οι ξένες γλώσσες είναι η γέφυρα επικοινωνίας με όλους τους λαούς της γης, όταν βρεθούμε εκτός Ελλάδος, αλλά και με τα εκατομμύρια των τουριστών από όλο τον κόσμο που επισκέπτονται τη χώρα μας, οφείλουμε να βελτιώσουμε τόσο τη μητρική μας γλώσσα, όσο και την Αγγλική, που συμβαίνει να είναι η ηγέτιδα δεύτερη γλώσσα στον πλανήτη.
Η συγγένεια – γοητεία και αλληλοδανεισμός των δύο γλωσσών. Οι δύο γλώσσες συμβαίνει να έχουν μία μακραίωνη και ιστορική συγγένεια από την εποχή που οι Ρωμαίοι είχαν κατακτήσει την Ελλάδα, αλλά και ο πολιτισμός της Ελλάδος και η ελληνική γλώσσα με τη σειρά τους κατέκτησαν τους Ρωμαίους!
Η πλέον σημαντική εισφορά της ελληνικής γλώσσας στην Αγγλική έλαβε χώρα όταν μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και χιλιάδες Έλληνες διανοούμενοι και λόγιοι, ως πρόσφυγες, κατέφυγαν στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες της Δύσης. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως μετά την ανεξαρτησία των Αμερικανών από τους Άγγλους, πολλοί Αμερικανοί, κυρίως άνθρωποι των γραμμάτων και κυρίως πανεπιστημιακοί, πρότειναν για εθνική τους γλώσσα την Ελληνική, ως εκδίκηση των Άγγλων. Η πρόταση καταψηφίστηκε με διαφορά μιας ψήφου! Φυσικά η ελληνική γλώσσα που θα επικρατούσε στις ΗΠΑ δεν θα ήταν ούτε η ομηρική, ούτε η αττική, αλλά η γνωστή Αλεξανδρινή ή Γλώσσα του Ευαγγελίου.
Ωστόσο, ας ρίξουμε μία ματιά στο στοιχείο της ελληνικής γλώσσας που βρίσκεται στην Αγγλική γλώσσα και αποτελεί την αφρόκρεμα της Αγγλικής: Ανάλυση -Analysis, σύνθεση -synthesis, ανάθεμα- anathema, πάθος- pathos, αντίθεση -antithesis, θέση- thesis, πληθώρα -plethora, κλπ., κλπ. Ο κατάλογος είναι πάρα πολύ μακρύς και ανέρχεται σε χιλιάδες λέξεις. Αλλά και στα σύγχρονα Αγγλικά κάθε μέρα εισέρχονται και υιοθετούνται λέξεις από την ελληνική γλώσσα και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις. Αρχίζοντας από τις πλέον πρόσφατες λέξεις το lockdown, το fake news, αλλά και κάθε μέρα, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, χρησιμοποιούμε στο λεξιλόγιό μας Αγγλικές λέξεις, πέραν από το OK και το STOP, που είναι μαζί μας για πολλές δεκαετίες.
Πιο συγκεκριμένα, το 30% της Αγγλικής γλώσσας προέρχεται από την ελληνική γλώσσα, το 35% προέρχεται από την Λατινική και το υπόλοιπο είναι παλιά Αγγλο-Σαξονικά και άλλες γλώσσες.
Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και οι επιστήμονες στην κυριολεξία αναγκάζονται να βρούν νέες λέξεις για να «βαφτίσουν» ή να ονομάσουν τις εξελίξεις, είτε στην ιατρική, είτε στην τεχνολογία, καταφεύγουν στην ελληνική γλώσσα. Ξεκινώντας από το ΤΑΧΥ που έγινε ΤΑΧΙ, αλλά και από τον καπνό που έγινε καπνόσις -kapnosis, καπνοτικός -kapnotic, κλπ., για να περιγράψουν αυτούς που καπνίζουν και πεθαίνουν από κάπνισμα –καρκίνο.
Υπάρχουν ελληνικότατες λέξεις στα Αγγλικά που ακόμα και Έλληνες επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίου κλπ., που δεν γνωρίζουν την Αγγλική, αγνοούν πως αυτές οι λέξεις υπάρχουν στα Αγγλικά, π.χ. pyromaniac-πυρομανής, dipsomaniac – διψομανής, megalomaniac- μεγαλομανής, monomaniac- μονομανιακός, kleptomaniac- κλεπτομανιακός. Αυτά περί μανίας, με τη διαφορά πως ο διψομανής στα Αγγλικά δεν διψάει για νερό αλλά για αλκοόλ!
Ας δούμε τώρα τι γίνεται με το φόβο και τη φοβία. Κεραυνοφοβία, αστραποφοβία, οφιδοφοβία, νυχτοφοβία, αιλουροφοβία, κυνοφοβία κλπ., κλπ. ΟΙ ίδιες λέξεις βρίσκονται στην Αγγλική γλώσσα. Δεν αποκλείεται, ενδεχομένως, και διάφοροι καθηγητές Αγγλικής να αγνοούν τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας που υπάρχει στην Αγγλική γλώσσα.
Πρέπει εδώ να τονίσουμε πως πολλές από τις ελληνικές λέξεις που υιοθετήθηκαν από την Αγγλική, διατηρούν την αρχαία ελληνική τους σημασία. Αναλύοντας και μελετώντας κανείς τις δύο γλώσσες συναντά λέξεις που πραγματικά προκαλούν θαυμασμό και συγκίνηση. Ας πάρουμε τη λέξη ενθουσιάζω, Αγγλικά enthuse, προέρχεται από το ρήμα ενθέω, που σημαίνει, σύμφωνα με σοβαρά Αγγλικά λεξικά, βάζω, εμπνέω, τοποθετώ μέσα σε κάποιον το Θεό και οποιοσδήποτε μπορεί να ενθουσιάσει το ακροατήριό του μπορεί να πετύχει σχεδόν οτιδήποτε…
Πέρα από τη διδασκαλία της Αγγλικής στα νηπιαγωγεία, αλλαγές διδασκαλίας πρέπει να γίνουν και στα ελληνικά πανεπιστήμια. Ας μην ξεχνάμε πως η μεγάλη βιομηχανία της Ελλάδος που είναι ο τουρισμός, στηρίζεται αποκλειστικά στην ικανότητά μας να επικοινωνούμε με τους τουρίστες στην Αγγλική. Φαίνεται πως η κ. Κεραμέως έχει σύγχρονες αντιλήψεις περί της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών και αυτό είναι το πλέον ευχάριστο.
