Του Δημήτρη Χρυσόπουλου,
Φιλόλογου – Ιστορικού
Η πρώτη εβδομάδα των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων ήδη αποτελεί παρελθόν δημιουργώντας ανάμεικτα συναισθήματα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς… Μια εβδομάδα που κύλησε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα παρά τις πρωτόγνωρες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί τους τελευταίους μήνες, οι οποίες σαφώς επηρέασαν άμεσα και τον χώρο της Παιδείας.
Το μάθημα που άνοιξε την αυλαία των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων ήταν αυτό της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Ως προς τα κείμενα τα οποία επιλέχθηκαν μπορούμε να πούμε ότι ήταν αρκετά ενδιαφέροντα και κατανοητά… Το πρώτο -του Θεόδωρου Γρηγοριάδη- αναφέρεται στη σημασία της ανάγνωσης, το δεύτερο -του Κώστα Τσιρόπουλου- αναφέρεται στη σημασία της γραφής και το τρίτο είναι ένα ποίημα του Τίτου Πατρίκιου για τον ρόλο της ποίησης στην καθημερινή μας ζωή.
Παρόλα αυτά το πρώτο κείμενο, του Θ. Γρηγοριάδη, είναι άκομψα διασκευασμένο, τόσο που όχι μόνο δεν φαίνεται ο επίκαιρος χαρακτήρας του, αλλά επίσης καθίσταται δυσνόητη η άποψή του ότι οι «δυσοίωνες συνθήκες» [ενν. του αναγκαστικού εγκλεισμού λόγω της πανδημίας] συντέλεσαν στο να ξανακερδίσει ως ενήλικος «τώρα» χρόνο για διάβασμα, ενώ στην εφηβεία του έκλεβε (χρόνο για να διαβάζει).
Τα θέματα του δεύτερου θέματος ήταν κατανοητά και φυσιολογικά εκτός από την διατύπωση του Β2.α θέματος που έδωσε περιθώρια λανθασμένης κατανόησης. Υπήρξαν μαθητές που απάντησαν σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, ενώ έπρεπε να λάβουν υπόψη το πρώτο. Η απόλυτη σαφήνεια και ακρίβεια των ερωτήσεων σε τόσο καθοριστικές εξετάσεις αποτελεί προϋπόθεση για να απαντήσουν σωστά οι μαθητές! Για το λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητο στις οδηγίες προς τους βαθμολογητές να τονιστεί ότι θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και αυτή την παράμετρο.
Στο τρίτο θέμα που σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο, τέθηκαν τα ερωτήματα «ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης στη ζωή σας» και «ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων». Σε κάθε περίπτωση το θέμα του ποιητικού κειμένου είναι σαφές όπως και οι κειμενικοί δείκτες που το στηρίζουν.
Ο ενδοιασμός που υπάρχει, βέβαια, έχει να κάνει ξεκάθαρα με το γεγονός πως η σχέση των εφήβων με την ποίηση τις περισσότερες φορές είναι από λιγοστή έως ανύπαρκτη, και από την άλλη πως η ανάγνωση βιβλίων από μέρους τους συνήθως σχετίζεται με όσα αφορούν το σχολείο και μόνο. Και δεν φταίνε μόνο τα παιδιά για αυτή την κατάσταση, φταίμε και εμείς οι μεγαλύτεροι που είτε δεν κατορθώσαμε όλα αυτά τα χρόνια να τους δώσουμε κίνητρα, να ασχοληθούν έστω και επιφανειακά με την ποίηση, είτε γιατί δεν κάνουμε τίποτα ώστε να αλλάξει αυτή η ψυχοφθόρα και επίπονη προετοιμασία για τις πανελλαδικές, δίνοντάς τους χρόνο να ασχοληθούν και με άλλα πράγματα, όπως στην προκειμένη περίπτωση, την ανάγνωση βιβλίων.
Πάμε τώρα και στο φετινό θέμα έκθεσης το οποίο προκάλεσε πολλές συζητήσεις. Από τη μία πλευρά κάνοντας μία πρώτη προσέγγιση, το θέμα υποδεικνύει, θα λέγαμε, προς μια συγκεκριμένη απάντηση, παρόλο που στο τέλος ζητά να δικαιολογήσουν οι υποψήφιοι την όποια επιλογή τους. Ειδικότερα ζητείται από τους μαθητές να γράψουν τη σχέση τους με την ανάγνωση βιβλίων και τον ρόλο που έχει αυτή στη διαχείριση του προσωπικού τους χρόνου και «περιμένει» από τα παιδιά να γράψουν ότι έχουν μία καλή σχέση με την ανάγνωση βιβλίων…
Αν δούμε, όμως, λίγο πιο ψύχραιμα τα πράγματα θα καταλάβουμε ότι δε ζητούσε από τους μαθητές να γράψουν αποκλειστικά ότι διαβάζουν βιβλία. Ζητούσε την ειλικρινή τους άποψη, ακόμη κι αν αυτό συμπεριλαμβάνει πράγματα που δεν θα ήθελαν να ακούσουν οι βαθμολογητές. Φέτος, δόθηκε η ελευθερία της επιλογής, αφού το φετινό δεν ήταν όπως άλλα θέματα, ιδιαίτερα λεπτά, όπως για παράδειγμα το μεταναστευτικό ή η θανατική ποινή.
Μέσα από φετινά θέματα θαρρώ ότι έγινε μια προσπάθεια να μπει το «σύστημα» μέσα στο μυαλό των μαθητών, να ακούσει τη γνώμη των παιδιών. Σίγουρα πολλοί μαθητές περίμεναν να γράψουν μια έκθεση χρησιμοποιώντας «πακέτα λέξεων» που αποστήθισαν, και συνάντησαν, κάτι που μάλλον δεν περίμεναν. Γι’ αυτό το μάθημα αυτό κρύβει πάντα πολλές εκπλήξεις και παγίδες, γιατί είναι απρόβλεπτο.
Σε ένα γενικό σχόλιο, όμως, το θέμα ήταν εκτός εποχής και καθοδηγούσε εν μέρει τους μαθητές σε απαντήσεις ψεύτικες. Αν όμως, θέλουμε να μιλάμε για ένα νέο σχολείο, δομημένο σε σωστές βάσεις, οι διορθωτές οφείλουν να δεχτούν ως σωστές απαντήσεις και εκείνες που θα υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη, αρκεί φυσικά να είναι οι θέσεις των μαθητών σωστά τεκμηριωμένες. Είναι ωραίο να προσπαθούμε να χαράξουμε νέους δρόμους, σ’ αυτό το υπέροχο μάθημα που λέγεται Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, πρέπει όμως να είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε την αλήθεια, που είμαι σίγουρος ότι πολλά παιδιά αποτύπωσαν στο γραπτό τους: ότι δεν έχουν καθόλου καλή σχέση τόσο με την φιλαναγνωσία όσο και με την ποίηση!
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχηθώ καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά για τα εναπομείναντα μαθήματα και καλά αποτελέσματα! Ο αγώνας φτάνει στο τέλος του με την ευχή να δικαιώσει τις προσπάθειές τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο!
