ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Το χρονικό της ίδρυσης του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου (1920 – 2020)

το-χρονικό-της-ίδρυσης-του-λυκείου-των-85807

Της Μαρίας Σπανού

Τι ακριβώς προηγήθηκε στις παραμονές της ίδρυσης του Λυκείου στον Βόλο, που χρονικά συμπίπτει με την κορύφωση της τοπικής πνευματικής πρωτοπορίας και της κοινωνικής προόδου και πώς έγινε η συστράτευση των πρώτων εκείνων γυναικών για να υπηρετήσουν τους σκοπούς του δεν είναι ακριβώς γνωστό. Από τα γεγονότα καταφαίνεται ότι στην προσπάθεια της πρωταγωνίστριας Αικατερίνης Ζίφου και των συνοδοιπόρων της αλληλέγγυος ήταν ο τότε Δήμαρχος Κ. Γκλαβάνης, εκφράζοντας το Δήμο Παγασών, η συνεργασία του οποίου τεκμηριώνεται και πολύ νωρίτερα με τον προπομπό του Λυκείου, την «Ένωση των Εν Βόλω Ελληνίδων» (1897).

Μια εικοσάδα περίπου γυναικών από την αφρόκρεμα της τοπικής κοινωνίας εξέφρασε επίσημα τη βούλησή της να ιδρύσει και να εργαστεί υπέρ των σκοπών του Λυκείου, κατ’ αντιστοιχία με το κεντρικό των Αθηνών και της εμπνεύστριας του θεσμού Καλλιρόης Παρρέν, στις 19 Απριλίου του 1920 στο Δημαρχείο του Βόλου, ενώπιον της δημοτικής αρχής και μερικών ακόμη ανδρών επιφανών, των οποίων η συμβολή σε οτιδήποτε νεωτερικό που προήγαγε την πνευματική και κοινωνική ζωή είναι γνωστή. Η πρώτη αυτή συσσωμάτωση υπέρ των σκοπών του Λυκείου με την ψήφιση του καταστατικού του, όπου στοχεύεται «η επαγγελματική, ηθική και πνευματική μόρφωσις των απόρων γυναικών και κορασίων της πόλεως Βόλου και η περίθαλψις των πτωχών της πόλεως ταύτης» αποτυπώνεται σε πρωτοσέλιδα του Τύπου: «Την 6η απογευματινή της χθες συμφώνως προς την πρόσκλησιν του δημάρχου κ. Γκλαβάνη συνήλθον στο δημαρχείον περί τας είκοσι κυρίας της πόλεώς μας και οι κ. Ι. Ζίφος και Δ. Σαράτσης προς ίδρυσιν Λυκείου Ελληνίδων εν τη πόλει μας, ομοίου προς το από ετών ιδρυθέν εν τη πρωτευούση υπό της Ενώσεως των Ελληνίδων τοιούτον. Υπό την προεδρίαν του κ. Δημάρχου ήρχισεν η συνεδρίασης κατά την οποίαν η κα Ζίφου εξέθεσε τον σκοπόν της συνελεύσεως. Είπεν ότι πρόκειται να ιδρυθεί Σύνδεσμος Κυριών κατά το πρότυπον του εν Αθήναις Λυκείου των Ελληνίδων του οποίου ο σκοπός θα είνε πολλαπλός. Ήτοι, αφ’ ενός θα παρέχεται ηθική και υλική συνδρομή εις τας πτωχάς οικογενείας, αφ’ ετέρου θα ευκολύνονται ούτοι εις την δημιουργίαν επαγγελμάτων συμφώνως προς την γυναικείαν φύσιν, δια τα οποία ο Σύνδεσμος θα ιδρύση κατάλληλα εργαστήρια και σχολάς. Συγχρόνως δε το σωματείον θα φροντίση να αντιπροσωπευθή και η ενταύθα γυναικεία δράσις εις το προσεχές συγκαλούμενον συνέδριον εις Αθήνας». Ο Δημήτρης Σαράτσης, κορυφαία τότε πνευματική προσωπικότητα της πόλης, που ήταν παρών στην ιστορική εκείνη συνάντηση, εξήρε την κίνηση με τα παρακάτω λόγια:

«Kυρίαι και κύριοι,

Επειδή έτυχε και εγώ να είμαι εκ των εισηγητών της συστάσεως Λυκείου ενταύθα σας παρακαλώ να μ’ επιτρέψητε να εκφράσω την ευχαρίστησι που αισθάνομαι βλέπων υμάς συγκεντρωμένας ενταύθα δια τόσον ιερόν σκοπόν. Πράγματι εις εποχήν κατά την οποίαν όλοι οι άνθρωποι συνέρχονται καθ’ ομάδας δια να διεκδικήσουν δικαιώματα είνε πολύ ευχάριστον ότι σεις συνέρχεσθε δια να εκτελέσητε καθήκοντα. Διότι η συναίσθησις καθήκοντος σας έφερε εδώ, καθήκοντος προς τας πτωχάς συμπολίτιδες, προς τα αγαθά τέκνα του λαού, εις τα οποία θα σκορπίσητε την ευγενή προστασίαν σας. Δεν μπορεί κανείς να είπη ότι η γυναικεία δράσις δεν ήτο ως ώρας αξιοσημείωτος. Έλειπεν η συνολική δράσις, έλειπεν η οργάνωσις της οποίας τας βάσεις έρχεσθε να θέσετε σήμερον. Τας ενεργείας αυτάς τας κατά μόνας τας αγνώστους και όμως μεγαλουργούς πολλάκις, θα συναθροίσητε δια το σωματείον σας, εις μίαν και μόνον, είς ένα μοχλόν κινητήριον, ο οποίος είμαι βέβαιος ότι θα κατορθώση θαύματα,

Εις τούτο έχετε ως παράδειγμα δύο ιδρύματα της πόλεώς μας τα οποία ήρχισαν εξ’ ελαχίστων και εξελίχθησαν εις θαυμάσια φιλανθρωπικά κέντρα. Εννοώ το Νοσοκομείον και το Πτωχοκομείον. Κατά του αυτού τρόπου θα επιτύχητε και σεις, αφού δεν σας λείπει ούτε η δραστηριότης, ούτε…..τα χρήματα. Με τα προσόντα αυτά θα ενεργήσετε στην κοινωνίαν μας, δημιουργούσαι μίαν εστίαν καλωσύνης και φέρουσαι εις τα κατώτερα στρώματα το φως της γνώσης και της τέχνης. Εδώ θα σπογγίσετε ένα δάκρυ, εκεί θα σταματήσετε μίαν αμαρτίαν, αλλού θα προλάβετε ένα έγκλημα. Θα κάμετε δηλαδή, ένα είδος κοινωνικής υγιεινής δια να διατηρήσετε το κοινωνικό σώμα υγιές, ακμαίον, φρόνιμον και πατριωτικόν. Θα εξέρθητε και σεις λοιπόν από το βασίλειόν σας, από το σπίτι σας, αλλά δια να επιστρέφετε ευτυχέστεραι αφού σπείρετε την ευτυχίαν εις τον δρόμον σας. Επαναλαβάνω λοιπόν τα συγχαρητήριά μου, με τη βεβαιότητα ότι απόψε εθέσατε το θεμέλιον ενός μεγάλου και ωραίου έργου».

Την επαύριο, ο Τάκης Οικονομάκης τοποθετείται ανοικτά υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης μέσω του λυκειακού έργου: «Η ίδρυσις λυκείου των Ελληνίδων και εις την πόλιν μας αξίζει να χαιρετισθή όχι μόνον διότι δι’ αυτού αποκτά ο Βόλος ένα χρησιμώτατον ίδρυμα αλλά και διότι –και κυρίως δι’ αυτό-αρχίζει ενεργωτέρα να εμφανίζεται η κοινωνική γυναικεία δράσις και εις την πόλιν μας. Η γυναίκα εισέρχεται πλέον και εδώ εις την κοινωνικήν ζωήν και αρχίζει να ενδιαφέρεται όχι μόνον για την φιλανθρωπίαν – όπου έως τώρα επεριορίζετο η δράσις τηςαλλά και δια την κοινωνικήν χρησιμότητα. Είνε το πρώτον βήμα της γυναικείας χειραφετήσεως αυτό που έρχεται νε δείξη την κοινωνική χρησιμότητα της γυναικός. Αι κυρίαι της πόλεώς μας ας προχωρήσουν με ενθουσιασμό εις το έργο των με τη βεβαιότητα ότι η επιτυχία των δεν θα συντελέση μόνον εις την περίθαλψιν και ανάπτυξιν των απόρων κοριτσιών αλλά και την πρόοδον του όλου γυναικείου ζητήματος». Το ίδιο και ο Αλέξανδρος Μέρος στον Ταχυδρόμο.

Δέκα ημέρες μετά, οι πρωτεργάτριες συνέρχονται στο Γυμνάσιο Αρρένων εκλέγοντας το πρώτο διοικητικό τους συμβούλιο: Aικατερίνη Ζίφου-πρόεδρος, Λουκία Καρτάλη-αντιπρόεδρος, Αλεξάνδρα Παπαϊωάννου-γραμματέας, Ουρανία Πρωτοπαπάταμίας και μέλη Αφροδίτη Πετρίνη και Δέσποινα Νικολαϊδου. Σε επόμενες συνεδριάσεις προστίθενται ως μέλη οι Αφροδίτη Ζαρκάδου, Ουρανία Κασιοπούλου, Ελένη Περπινιάνη, Αικατερίνη Κουμουνδούρου, Ωραιοζήλ Λεβή και Ελένη Κοσμαδοπούλου. Στην παρθενική τους συνεδρίαση βάζουν σε εφαρμογή τις άμεσες προτεραιότητές τους, ενώ καταθέτουν οι ίδιες τα πρώτα ποσά. Ταυτόχρονα ξεκινούν το έργο των συνδρομητών και νέων μελών. Εγγράφουν τις πρώτες μαθήτριες στελεχώνοντας τα πρώτα τμήματα χειροτεχνίας. Ο απόηχος καταγράφεται θετικός στον Τύπο, ευαισθητοποιώντας την κοινή γνώμη: «Με μεγάλην μας χαρά βλέπομεν ότι η κοινωνία μας ηννόησε την ιερότητα του σκοπού του Λυκείου Ελληνίδων και σπεύδουν αθρόοι οι συμπολίται μας να εγγραφώσι μέλη. Νομίζομεν ότι έχει καθήκον κάθε πολίτης να υποστηρίξη εν τοιούτον Σωματείον. Αι κυρίαι του Λυκείου έχουν απόφασιν να μην αφήσουν πλέον ουδεμίαν ύπαρξιν πάσχουσα, θα περιτρέχουσι μόναι των τας συνοικίας όπου αντιλαμβάνονται ιδίοις όμμασι τας ανάγκας εκάστης δυστυχούς οικογενείας. Και εις τας δυναμένας να εργασθώσι θα προσφέρωσι εργασίαν, εις τας ανικάνους προς τούτο θα παρέχωσι αναλόγως, αλλού μεν φάρμακα, ενδύματα κλπ. Οι ταλαντούχοι της πόλεώς μας ας μην περιορισθώσιν απλώς εις την 25δραχμο ετησίαν συνδρομήν, ας φανώσι γενναιότεροι προς τελειοτέραν εκπλήρωσιν του σκοπού του Λυκείου». Αυτή εν ολίγοις ήταν η αφετηρία του έργου του. Εκ του μηδενός και χωρίς την οικονομική βοήθεια κάποιου φορέα. Τουλάχιστον στην αρχή. Γιατί στην πορεία υπήρξαν δωρεές και μάλιστα αξιόλογες, από πλευράς όσων εμπιστεύτηκαν το θεσμό. Στη μακραίωνη διαδρομή του, το Λύκειον των Ελληνίδων Βόλου εστία τότε της γυναικείας κοινωνικής μόρφωσης, αναβίωσης και μετάγγισης της ελληνικής λαϊκής παράδοσης δικαίωσε τις προσδοκίες των αναρίθμητων γυναικών που αγωνίστηκαν και εξακολουθούν ν’ αγωνίζονται.

Σήμερα, το Λύκειο εξακολουθεί να πρωτοπορεί, εναρμονιζόμενο στα αιτήματα του καιρού μας, σε μια δέσμη από καίριους τομείς, στον λαϊκό πολιτισμό, την κοινωνία, την εκπαίδευση με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.

Τιμούμε την 100ετή διαδρομή του χωρίς γιορταστικές εκδηλώσεις, λόγω της συγκυρίας. Προς το παρόν. Ευελπιστούμε με την επανεκκίνηση στον πολιτισμό να προλάβουμε πριν λήξει η επετειακή χρονιά.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου