ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Ζώντας την κρίση της πανδημίας

ζώντας-την-κρίση-της-πανδημίας-100086

Του Βασίλη Μανίκα, Βιολόγου, MBA

Ενώ ακόμη η πανδημία είναι σε εξέλιξη, ο κόσμος άρχισε να αναρωτιέται για το μέλλον του, ποιες επιπτώσεις θα έχει ο κορονοϊός στην παγκόσμια οικονομία και ειδικά στη χώρα του καθενός, όσο για την Ελλάδα αναρωτιόμαστε αν θα μπορέσει να αντέξει μια δεύτερη τόσο μεγάλη κρίση. Οι εκτιμήσεις και τα σενάρια είναι πολλαπλά, άλλα αισιόδοξα και διαχειρίσιμα και άλλα όχι τόσο ευχάριστα. Αυτή την στιγμή χρειάζεται ψυχραιμία και νηφαλιότητα και όχι πανικός και εφησυχασμός, αλλά πάνω απ’ όλα απαιτείται σχέδιο και δράση. Οφείλουμε ως χώρα να ετοιμαζόμαστε για το χειρότερο σενάριο προκειμένου να το αποφύγουμε, ώστε να μπορέσουμε να διαχειριστούμε την κρίση κατά τον καλύτερο δυνατόν τρόπο. Η επόμενη ημέρα σε κάθε περίπτωση δεν θα είναι καθόλου εύκολη και θα χρειαστεί να μας βρει όλους ενωμένους και αλληλέγγυους και όχι όπως αυτό που παρατηρούμε σήμερα στην Ευρώπη που ο καθένας τραβάει τον δικό του δρόμο και ο σώζων τον εαυτό σωθήτω.

Ολοι συμφωνούμε σε ένα σημείο, ότι η βλάβη στην παγκόσμια οικονομία θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα εφαρμογής των μέτρων περιορισμού εξάπλωσης του ιού που θα συμβάλλουν στην όσο το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή στην κανονικότητα και φυσικά από τα κεφάλαια που θα διατεθούν για την στήριξη της πραγματικής οικονομίας.

Αν δεν έχουμε ακόμη αρχίσει να προγραμματίζουμε το μετά και να λαμβάνουμε μέτρα στήριξης της οικονομίας μας από τώρα για την επόμενη ημέρα της πανδημίας, πραγματικά κινδυνεύουμε να απωλέσουμε πολλά από τα κεκτημένα μας ακόμη και να χρεοκοπήσει η χώρα. Σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτείται μια νέα ηγεσία, γιατί οι σημερινές των ΗΠΑ, της Ευρώπης και του Ηνωμένου Βασιλείου δυστυχώς αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων. Ειδικότερα για την Ευρώπη που μας αφορά άμεσα, η ως τώρα συμπεριφορά της μας απογοήτευσε και μόνο θλίψη μας προκαλεί. Η Γερμανία μαζί με τους δορυφόρους της για μια ακόμη φορά βάζει βόμβα στα θεμέλιά της ενωμένης Ευρώπης, επιβεβαιώνοντας περίτρανα τον μέχρι σήμερα ρόλο της. Πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα στήριξης των οικονομιών των κρατών μελών μεμια σειρά από δράσεις και προτεραιότητες, που να στοχεύουν στην ανάπτυξη, στην διατήρηση των θέσεων εργασίας και στην βελτίωση των υποδομών υγείας.

Ο κοινωνικός ιστός κινδυνεύει να διαλυθεί, το μέλλον φαντάζει ζοφερό και η φτώχια κτυπάει όλο και περισσότερα νοικοκυριά. Οι εθνικές κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρχισαν να απομακρύνονται όλο και περισσότερο η μια από τον άλλη λόγω έλλειψης αλληλεγγύης που δυστυχώς παρατηρείται ακόμη και τώρα που χάνονται χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Αυτό δυσκολεύει να παρθούν άμεσα όλα εκείνα τα αναγκαία μέτρα που απαιτούνται για την οικονομική θωράκιση των κρατών μελών και θέτει σε κίνδυνο τη μελλοντική συνοχή της Ένωσης.

Εκτός των προβλημάτων ασυνεννοησίας των Ευρωπαίων, παρατηρείται και μια ψυχρότητα αν όχι επιθετικότητα μεταξύ των σχέσεων Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας που δυσκολεύει περαιτέρω την ήδη άσχημη διεθνή κατάσταση. Αν αυτό συνεχισθεί τότε η παγκόσμια οικονομία θα καταποντιστεί και τότε μόνο τα γεράκια των αγορών και τα μονοπώλια θα κερδίσουν, ενώ οι κοινωνίες θα δυστυχήσουν, αφού η ύφεση και η ανεργία θα γιγαντωθούν και η φτώχια θα επικρατήσει παντού.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε, ότι πολλές φορές, οι κρίσεις δημιουργούν και νέες ευκαιρίες και μαζί ελπίδα για το μέλλον και είναι αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε. Οφείλουμε όλοι μας να κοιτάξουμε τον μέχρι χθες τρόπο ζωής μας και να αναλογιστούμε πως μπορούμε να τον αλλάξουμε προς το καλύτερο. Να αρχίσουμε να εκτιμούμε αυτά που είχαμε καιμέχρι σήμερα δεν τα εκτιμήσαμε, καθώς και αυτά που επιθυμούσαμε και δεν κάναμε κάτι για να τα αποκτήσουμε.Να αντιληφθούμε, ότι για πολλά χρόνια ταξιδεύσαμε χωρίς πυξίδα εγκαταλείποντας την φροντίδα του εαυτούς μας, αφού καταστρέψαμε την διατροφή μας και το περιβάλλον που ζούμε, δίδοντας βάρος στα λούσα και στην καλοπέραση και όχι στην υγεία μας και σε αυτούς που μας την προσέχουν.

Ο πλούτος που πάντα ήταν στους λίγους, τα τελευταία χρόνια πέρασε σε ακόμη λιγότερους και αντί να γίνονται νοσοκομεία και σχολεία γέμισε από κέντρα διασκέδασης και αντί να μάθουμε να παράγουμε αγαθά και να δημιουργούμε, ακολουθήσαμε τον εύκολο δρόμο της κατανάλωσης. Οι γιατροί και το υπόλοιπο υγειονομικό προσωπικό εγκαταλείφθηκε στη μοίρα του. Έφυγαν από την χώρα αξιόλογοι επιστήμονες και αυτοί που εμμένανπαρατημένοι και ξεχασμένοι από την πολιτεία είναι αυτοί που σήμερα φυλάνε Θερμοπύλες. Είναι οι λεγόμενοι σήμερα ήρωες πίσω από τις μάσκες που πολεμάνε εναντίον του κορανοϊού και που δυστυχώςσυνεχίζουν να παίρνουν μισθούς πείνας. Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί τραγουδιστές και παίχτες αθλητικών συλλόγων και όχι μόνο, που πληρώνονται με εκατομμύρια ευρώ/δολάρια χωρίς τις περισσότερες φορές να πληρώνουν και τους αναλογούντες φόρους, αλλά και πολλοί συνάδελφοι τους που δεν έχουν ούτε ένα κομμάτι ψωμί. Εδώ κάτι πρέπει να αλλάξει δεν μπορεί να συνεχίσουμε να ανεχόμαστε τέτοιες αδικίες χωρίς να κάνουμε κάτι. Αυτό που ζούμε σήμερα ας μας κάνει πιο σοφούς ώστε στο μέλλον να αμβλυνθούν οι αδικίες αυτές.

Ο περιορισμόςτης ελευθερίας μας εν καιρώ ειρήνης και Δημοκρατίας για πρώτη φορά μας έκανε να νιώσουμε τι σημαίνει εγκλεισμός αλλά και αυτοπειθαρχία. Ο βραχυπρόθεσμος περιορισμός κάποιων ελευθεριών μας, άλλαξε άρδην τις καθημερινές μας συνήθειες κάνοντας μας να αισθανθούμε φυλακισμένοι στο ίδιο μας σπίτι και σε αρκετούς από μας άρχισαν και τα ψυχολογικά προβλήματα.

Ενα πράγμα είναι σίγουρο, ότι λόγω της πανδημίας όλες οι χώρες θα αντιμετωπίσουν οικονομικά προβλήματα και ειδικά εκείνες οιχώρες που άργησαν να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα και εξ αιτίας αυτού αναγκάστηκαν να σταματήσουν για αρκετό χρόνο τις οικονομικές τους δραστηριότητες: με κλειστά καταστήματα, εστιατόρια, βιομηχανίες και πολλές άλλες βασικές και μη δραστηριότητες.

Για τη χώρα μας ο τουρισμός αποτελεί την κινητήριο δύναμη της οικονομίας μας και για την ώραβρίσκεται σε παραλυσία αφού τα σύνορα είναι κλειστά και τα αεροπλάνα σταθμευμένα στα αεροδρόμια και η αβεβαιότητα επικρατεί παντού. Οι επιχειρήσεις ψυχορραγούν και στέκονται μετά βίας στα πόδια τους, αλλά μέχρι πότε; αν κρατήσει για πολύ αυτή η κατάσταση θα καταρρεύσουν και δεν θα μπορέσουν να επανέλθουν ποτέ στην πρότερον κατάσταση. Μαζί τους όπως είναι φυσικό θα συμπαρασύρουν στην ανεργία και χιλιάδες εργαζομένους με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει. Για τη χώρα μας, αν χαθεί η καλοκαιρινή σεζόν, η κατάσταση θα είναι τραγική για αυτό ας προσέξουμε όλοι μας να τηρούμε με ευλάβεια τα μέτρα προστασίας ώστε να διασφαλίσουμε το μέλλον μας.

Ο μόνος κερδισμένος για την ώρα φαίνεται να είναι ο πλανήτης, που για πρώτη φορά άρχισε να παίρνει κάποιες βαθιές ανάσες εκτός «αναπνευστήρα» δεδομένου ότι την περίοδο αυτή οι ανθρώπινες καταστροφικές περιβαλλοντικές δραστηριότητες μειώθηκαν σημαντικά. Οταν επανέλθουμε στην κανονικότητα δυστυχώς το φυσικό περιβάλλον θα ξαναμπεί και πάλι σε αναπνευστήρα, εκτός πια και εάν, αυτή η κρίση μας έκανε πιο σοφούς και αρχίζουμε να το φροντίζουμε για να έχουμε μελλοντικά και καλύτερη υγεία.

Για την ώρα επιχειρήσεις και εργαζόμενοι άρχισαν να προσαρμόζονται στη νέα αυτή κατάσταση υιοθετώντας την κατ’ οίκον εργασία, όπου αυτό είναι εφικτό. Η ενέργεια αυτή έγινε όλο και περισσότεροαποδεκτή από την πλειονότητα των εργαζομένων τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Η πανδημία ανάγκασε τους πάντες να συμμορφωθούν με την καινούργια πραγματικότητα στην εξ αποστάσεως εργασία και να την κάνουν κτήμα τους, κάτι που θα μείνει ως προίκα και για το μέλλον.

Μια άλλη σημαντική αλλαγή φαίνεται να συντελείται στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, καθότι μετά από αυτή τη δοκιμασία αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστεδιαφορετικάτην σημασία των πανδημιών και κατ’ επέκταση και τον τρόπο προετοιμασίας και αντιμετώπισής των. Αυτό πρέπει να μας γίνει μάθημα και να αποτελέσει ένα είδος συναγερμούγια τον εκάστοτε πιθανό κίνδυνο νέων πανδημιών στο μέλλον. Οι κυβερνήσεις μετά την κρίση αυτή,θα πρέπει να έχουν πάρειτο μάθημα τους, ώστε σε μια ενδεχόμενη νέα πανδημίανα είναι έγκυρα οργανωμένες και προετοιμασμένεςπροκειμένουνα την αντιμετωπίσουν χωρίς προβλήματα και νεκρούς.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι με την παγκοσμιοποίηση και την καθημερινή επικοινωνία των λαών, κανένας ιός δεν θα παραμείνει εκεί που ανιχνεύτηκε για πρώτη φοράκαι ότι είναι θέμα ημερών να περάσει από την μια χώρα στην άλλη και από την μια ήπειρο στην άλλη. Η εξάπλωση μιας πανδημίας, δεν σταματάει ακυρώνοντας όλες τις επαγγελματικές και οικονομικές μας δραστηριότητες κάτι πουθα ήταν καταστροφικό για την οικονομία,αλλά και αν αυτό γινόταν πάλι δεν θα κατορθώναμε να σταματήσουμε την εξάπλωση της επιδημίας.

Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε στο μέλλον, είναι να διαθέσουμε περισσότερα χρήματα για την υγεία και όχι σε πολέμους και εξοπλισμούς, να επενδύσουμε τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε ιατρικό εξοπλισμό. Να ανταμείψουμε την έρευνα και την καινοτομία τόσο στην πρόληψη των νόσων όσο και στην θεραπεία, επενδύοντας στην νάνο τεχνολογία και τη γενετική και γενικά στην ιατρική έρευνα. Φυσικά οφείλουμε να επενδύσουμε και στην επιστήμη της πληροφορικής που αποτελεί το μέσον επίτευξης των στόχων αυτών. Βέβαια η χώρα μας, με τον εξ ανατολών κακό γείτονα, πρέπει να ξοδεύει χρήματα και σε εξοπλισμούς, για αυτό οι ενέργειές μας πρέπει να είναι προσεκτικά μελετημένες και στοχευμένες.

Τελευταία, φαίνεταιότι υπάρχουν όλο και περισσότεροι υποστηρικτές τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επιχειρηματίες, αλλά ευτυχώς και πολλοί πολιτικοί σχεδόν όλων των κομμάτων που συμφωνούν, ότι η κρίση του κοροναϊού έχει αναδείξει τις σοβαρές ελλείψεις του τρέχοντος μοντέλου οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης. Μετά την κρίση, πολλά θα αλλάξουν σε όλο τον κόσμο, όπως και στη χώρα μας, με την ελπίδα όμως, ότι όλες αυτές οι αλλαγές θα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και για το καλό της ανθρωπότητας.

Αυτό που διαπιστώσαμε από την παρούσα κρίση είναι, ότι πρέπει να στηρίξουμε έμπρακτα τον τομέα υγείας και ειδικά τον Δημόσιο, ενισχύοντάς τον και θωρακίζοντας τον, καθότι είναι αυτός που σήμερα σηκώνει όλο το βάρος της πανδημίας και δίνει σιγουριά και ασφάλεια σε όλουςμας. Η υγεία είναι κοινό αγαθό όλων και κανείς δεν δικαιούται να την σφετεριστεί ανεξαρτήτως πολιτικών και κομματικών διαφορών.Η σημερινή κυβέρνηση για την ώρα χειρίζεται πολύ καλά την κατάσταση και φαίνεται πως τα αντανακλαστικά της λειτούργησαν έγκυρα και με επιτυχία.

Από την ΕΕ δεν πρέπει να περιμένουμε και πολλά, στην παρούσα κρίση, γιατί αυτό που είδαμε μέχρι τώρα είναι αδυναμία στη λήψη αποφάσεων, καθυστερήσεις και καμία θετική παρέμβαση εκ μέρους των Βρυξελλών. Δυστυχώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν να είναι απλοί θεατές και όχι διαχειριστέςαυτής της κρίσης που θυμίζει κρίσεις παγκοσμίων πολέμων. Οσο τα πράγματα δεν επηρεάζουν άμεσα τη Γερμανία, μάλλον αυτό θα συνεχίσει να συμβαίνει, καθότι αυτό φάνηκε από την έλλειψη ελάχιστης αλληλεγγύης που έδειξε στις περισσότερο πληττόμενες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία.

Επιπλέον, η ΕΕ στην σημερινή της μορφή, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα, από ό,τι φαίνεται δεν είναι σε θέση από μόνη της να δώσει λύσεις ούτε στην παρούσα κρίση αλλά και ούτε μπορεί να κινηθεί αυτόνομα και αποτελεσματικά. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ πάλι, κάνει ό,τι θέλει, ενώ η Γερμανία σαν ηγέτιδα χώρα της Ευρώπης, είναι πλέον ξεκάθαρο πως κοιτάζει αποκλειστικά και μόνο τα δικά της συμφέροντα αγνοώντας τους εταίρους. Για αυτό δεν θα προκαλέσει ποτέ την Κίνα, καθότι είναι ο μεγαλύτερος της πελάτης στην πώληση των αυτοκινήτων της και όχι μόνο.

Υπό αυτές τις συνθήκες, χωρίς αλλαγή του ευρωπαϊκού μοντέλου σε ένα περισσότερο δημοκρατικό και αλληλέγγυο που να στηρίζεται στην ισοτιμία και όχι στην ισχύ του ενός (στην περίπτωσή μας τη Γερμανία), η απαίτηση για περισσότερη ή διαφορετική Ευρώπη, μια Ευρώπη ανθρωπιάς, κοντάστα κοινωνικά ζητήματα και στην ανακούφιση των δυσκολιών των πιο αδύναμων χωρών, φαίνεται άπιαστο όνειρο. Αν δεν αλλάξουμε συθέμελα το σημερνό οικοδόμημα της Ευρώπης, το οποίο έχει ήδη ξεπεραστεί από τα γεγονότα, θα πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο. Οσο νωρίτερα το αντιληφθούν οι κρατούντες της ΕΕ και οι ηγεσίες των χωρών τους, τόσες περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να γίνει το όνειρο πραγματικότητα και να αποφευχθεί η κατεδάφισή της.

Είναι αλήθεια ότι την παρούσα πανδημία του κοροναϊού αρχικά την υποτιμήσαμεόλοι μας, κυβερνήσεις και απλοί πολίτες, και αρκετοί από εμάς ίσως συνεχίζουμε να το πράττουμε ακόμα. Δυστυχώς δεν αντλήσαμε γνώση από τα γεγονότα της Κίνας και τα περιοριστικά μέτρα που έλαβε ως χώρα και για αυτό βιώνουμε τα καταστροφικά αποτελέσματα σε Ευρώπη και Αμερική τόσο σε ανθρώπινες ζωές και όσο και στην οικονομία. Ευτυχώς η χώρα μας για την ώρα τα καταφέρνει με πολύ λιγότερα προβλήματα, λόγω των έγκυρων μέτρων προφύλαξης που έλαβε που αν συνεχίσει έτσι θα πετύχει και γρηγορότερη επιστροφή στην κανονικότητα.

Στα μέσα Φεβρουαρίου οι προβλέψεις των διεθνών οικονομολόγων και τραπεζιτών μιλούσαν για επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας μόνο κατά το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο του έτους και έβλεπαν μια ισχυρή και ταχεία ανάκαμψη στο δεύτερο ήμισυ του έτους. Σήμερα αυτές οι προβλέψεις φαντάζουν υπερβολικά αισιόδοξες και όλες οι χώρες καλούνται να αναπροσαρμόσουν του προϋπολογισμούς τους.

Η επιδημιολογική κρίση ανέδειξε με τη σειρά της και την παγκόσμια οικονομική φούσκα των τελευταίων ετών. Αυτό που στην αρχή ήταν απλώς κερδοσκοπικοί ελιγμοί πωλήσεων τίτλων, σιγά σιγά,καθώς μεγάλωνε ο κοινωνικός συναγερμός λόγω της πανδημίας, μετατράπηκεσε μια χιονοστιβάδα πωλήσεων. Και όπως πάντα συμβαίνειστις περιπτώσεις αυτές, η διαθέσιμη ρευστότητα πολύ σύντομα αποδείχθηκε μικρότερη από την απαιτούμενη. Αυτό εξηγεί γιατί οι κεντρικές τράπεζες, έσπευσαν να ρίξουν στην αγορά άφθονο χρήμα με μηδενικό κόστος προκειμένου να ενισχύσουν την ρευστότητα και να περιορίσουν τις ζημιές.

Οι παρούσες συνθήκες μας οδηγούν μαθηματικά σε μια ύφεση που τα ποσοστά της θα κριθούν από τον χρόνο άρσης των έκτακτων μέτρων και την επιστροφή στην κανονικότητα. Αν τα μέτρα στην χώρα μας αρχίζουν να αποσύρονται σταδιακά από τον Μάιοκαι μπορέσουμε να γλυτώσουμε τον καλοκαιρινό τουρισμό και παράλληλαστηρίξουμε εγκαίρως με ρευστότητα όλους τους κλάδους της πραγματικής οικονομίας, τότε μπορούμε σύντομα, από το Καλοκαίρι και μετά,να ανακάμψουμε και η ζημιά να ελαχιστοποιηθεί γύρω στο 3%-5% του ΑΕΠ. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ενός V τύπου ανάκαμψη της οικονομίας (Να περάσουμε δηλαδή από την πτώση του πρώτου εξαμήνου σε ανάπτυξη του δεύτερου ήμισυ) που βέβαια θα εξαρτηθεί και από την πορεία της διεθνούς οικονομίας.

Για να αποφύγουμε την αύξηση της ανεργίας που ούτως ή άλλως έρχεται και την διόγκωση του χρέους της χώρας, ένα ευρωπαϊκό ομόλογο θα ήταν η καλύτερη λύση διότι θα πετυχαίναμε την επιθυμητή ρευστότητα χωρίς μνημόνια και δημοσιονομικούς περιορισμούς. Το κακό σενάριο θα ήταν να χάσουμε την θερινή περίοδο να χρεοκοπήσουν πολλές εταιρίες να χαθούν χιλιάδες δουλειές και η χώρα να περιέλθει και πάλι σε μνημόνια και φτώχια και να ξαναμπεί στον αναπνευστήρα των τοκογλύφων, μόνο που αυτή τη φορά τα θύματα θα είναι πολλά και το μέλλον αβέβαιο και ζοφερό.

Η κυβέρνηση πρέπει να προβεί σε φοροελαφρύνσεις, στη στήριξη των ανέργων, τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και την εξασφάλιση της απαιτούμενης ρευστότητας μέσω του τραπεζικού συστήματος, ώστε όλα αυτά μαζί να βοηθήσουν να ξαναπάρει μπροστά η οικονομία και να γλυτώσουν πολλές θέσεις εργασίας.

Επίσης πρέπει να διατεθεί ένα μεγάλο ποσό στην στελέχωση των νοσοκομείων και στον εξοπλισμό τους και φυσικά στην έρευνα. Εμείς από την πλευρά μας ας διευκολύνουμε το έργο της μένοντας στο σπίτι για όσο χρόνο κρίνουν οι ειδικοί. Το καλοκαίρι με τις ζέστες ευνοούν τα θετικά σενάρια και μας κάνουν να ελπίζουμε, ότι σύντομα θα επανέλθουμε στην κανονικότητα.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου