Της Γεωργίας Τσιάρα, Ψυχολόγου
Κάθε χρόνο, ειδικά στις αρχές της άνοιξης, οι ειδικοί ψυχικής υγείας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με δεκάδες περιστατικά διαταραχών άγχους και πανικού υποψηφίων, που αναζητούν βοήθεια προκειμένου να διαχειριστούν το άγχος τους, ενόψει των επικείμενων πανελληνίων εξετάσεων. Άλλα τόσα, καλούνται να αντιμετωπίσουν οι παθολόγοι και οικογενειακοί γιατροί, που συχνά είναι οι πρώτοι στους οποίους απευθύνονται, θορυβημένοι από τα σωματικά συμπτώματα του άγχους τους. Και κάθε χρόνο, αυξάνεται ο αριθμός των υποψηφίων που προσέρχονται στα ΤΕΠ των νοσοκομείων με συμπτώματα κρίσης πανικού, ακόμη και κατά τις ημέρες διεξαγωγής των εξετάσεων.
Βρισκόμαστε δύο εβδομάδες πριν το Πάσχα. Περίοδος κατά την οποία οι μαθητές, που προετοιμάζονται για τις Πανελλήνιες εξετάσεις, συνήθως έχουν ήδη ολοκληρώσει την εξεταστέα ύλη, την έχουν ήδη «βγάλει μία φορά» τουλάχιστον, όπως χαρακτηριστικά λένε και βρίσκονται στις επαναλήψεις. Έχουν ήδη πάρει θέση στην γραμμή εκκίνησης και νοιώθουν ήδη το άγχος για την επίδοσή τους πιο συχνό, πιο απτό, πιο έντονο.
Αυτά, έως πέρυσι…
4 Απρίλη 2020. Δύο εβδομάδες πριν το Πάσχα και χιλιάδες μαθητές της Γ’ Λυκείου, βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξής πραγματικότητα: η διδασκαλία της ύλης δεν έχει ολοκληρωθεί, η ημερομηνία των εξετάσεων δεν έχει ανακοινωθεί, η καθημερινότητα και η ρουτίνα τους – τόσο απαραίτητη σε τέτοιου είδους απαιτητικές συνθήκες – έχει ανατραπεί. Η μελέτη έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολη, με τις βιβλιοθήκες κλειστές, την αδυναμία δια ζώσης παρακολούθησης μαθημάτων, τον αναγκαστικό περιορισμό τους στο σπίτι, που πια δεν είναι το ίδιο ήσυχο, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις, όλη η οικογένεια βρίσκεται πια εκεί επί 24ώρου βάσεως. Η επικοινωνία τους με φίλους, συμμαθητές και καθηγητές έχει περιοριστεί σε διαδικτυακό επίπεδο (αλλά, αλήθεια, είναι το ίδιο;) και η μοναδική δυνατότητα εξόδου τους από το σπίτι, εντάσσεται στον κωδικό Β6 των κατ’ εξαίρεση μετακινήσεων και είναι προγραμματισμένη, περιορισμένη και μάλλον άχαρη.
Ως ψυχολόγος, δεν θα κρίνω τον τρόπο διεξαγωγής των εξετάσεων και εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση. Δεν είναι του παρόντος και πρωτίστως δεν άπτεται της ειδικότητάς μου.
Ωστόσο, πρέπει ειδικά αυτήν την στιγμή και για το Υπουργείο Παιδείας να γίνει κατανοητό ότι η περίοδος της προετοιμασίας για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση, είναι μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδος για τους υποψηφίους, που δίνουν έναν καθημερινό αγώνα για την διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουν. Καθημερινά μπορεί να παλεύουν με το άγχος της μη επίτευξης των στόχων τους, την ανασφάλεια για το μέλλον τους, την πίεση του περιβάλλοντος, την ανησυχία τους για ανταπόκρισή τους στις προσδοκίες του περιβάλλοντος, τον φόβο της αποτυχίας. Είναι μία περίοδος μεγάλης ανασφάλειας, κόπωσης, δοκιμασίας και εξάντλησης του δυναμικού τους, τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.
Φέτος, προστέθηκε ένας ακόμη, πολύ ισχυρός παράγοντας που πυροδοτεί ακόμη περισσότερο την ανασφάλεια των υποψηφίων. Ο Covid 19 δεν απειλεί μόνον την υγεία τους, στο εδώ και τώρα, αλλά -πολύ περισσότερο – το μέλλον τους.
Ένα μέλλον που οι υποψήφιοι ήδη βιώνουν ως αβέβαιο.
Και μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, φέτος, αποσύρονται ακόμη και αυτές οι ελάχιστες «σταθερές» που μπορούσαν να διαθέτουν, όπως είναι ο χρόνος διεξαγωγής των εξετάσεων και το μέγεθος της εξεταστέας ύλης. Και, ναι, είναι απόλυτα κατανοητό, ο ακριβής χρόνος διεξαγωγής των πανελληνίων να μην είναι δυνατόν αυτήν την στιγμή να προσδιοριστεί. Όλοι μας εξάλλου, αυτήν την περίοδο σαν να εκπαιδευόμαστε στο να ζούμε στο “εδώ και τώρα”. Τόσο σημαντικό και τόσο χρήσιμο μάθημα! Όλοι μας, όμως, δεν παύουμε να έχουμε ανάγκη από κάποιες «σταθερές». Ακόμη και το «εδώ και τώρα» μας, χρειάζεται κάποιες σταθερές για να μπορεί να βιωθεί…
Μια τέτοια «σταθερά», μια μικρή ασφάλεια, νομίζω δικαιούνται οι υποψήφιοι του 2020. Έστω, αυτόν τον ακριβή προσδιορισμό της εξεταστέας ύλης. Όσο μικρό και αν ακούγεται, μπορεί να λειτουργήσει ως σπουδαία βάσης ασφάλειας, να αναπτερώσει το ηθικό, να αποσύρει έναν σημαντικό παράγοντα άγχους και να διατηρήσει την εύθραυστη ψυχική ισορροπία αυτής της περιόδου για χιλιάδες υποψηφίους (και τις οικογένειές τους).
Το δικαίωμα για προστασία της υγείας όπως προβλέπεται και προστατεύεται από το Ελληνικό Σύνταγμα, είναι το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα έναντι του κράτους ή άλλων φορέων δημόσιας διοίκησης να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα ή να απέχουν από δραστηριότητες προς εξασφάλιση τόσο της σωματικής, όσο και ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας των ατόμων. Βέβαια, ο κρατικός μηχανισμός έτρεξε με φρενήρεις ρυθμούς το τελευταίο χρονικό διάστημα προκειμένου να προλάβει και να αντιμετωπίσει την σοβαρή απειλή της υγείας όλων μας. Και, φυσικά, το Υπουργείο Παιδείας, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα επέδειξε ταχύτατη κινητοποίηση και γρήγορα αντανακλαστικά, στην προσπάθεια επίλυσης των εκπαιδευτικών θεμάτων που ανέκυψαν εξαιτίας της κρίσης στην οποία βρεθήκαμε. Όμως δεν μπορώ, παρά να αναρωτηθώ, για ποιο λόγο το Υπουργείο Παιδείας «αμελεί» να προσδιορίσει την μείωση ή μη αλλά και να συγκεκριμενοποιήσει την εξεταστέα ύλη. Την στιγμή, μάλιστα, που δεν εξαρτάται από αυτήν ο αριθμός των εισακτέων στις σχολές. Την στιγμή που και μόνον αυτό, θα αποτελούσε τεράστια ανακούφιση για χιλιάδες νέους και κατ’ επέκταση μία σημαντική συμβολή στην προστασία της ψυχικής τους υγείας, ιδιαίτερα σε αυτήν την τόσο κρίσιμη περίοδο.
Ελπίζω πολύ σύντομα να υπάρξει σχετική ανακοίνωση από το Υπουργείο Παιδείας, γιατί οφείλουμε στους μαθητές της Γ’ Λυκείου μια μικρή δόση κανονικότητας αυτές τις δύσκολες μέρες που ζούμε.
