Του Ευθύμιου Zιγγιρίδη, BEngMScAMIEEMILT, Συμβούλου Στρατηγικών Επενδύσεων
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι παγκόσμια οικονομία θα πάει σε ύφεση ή στο καλύτερο σενάριο σε ελάχιστη ανάπτυξη φέτος. Οι κατάλληλες πολιτικές από αυτούς που τις χαράζουν θα συμβάλλουν στο να περιοριστεί η διάρκεια της ύφεσης ή όχι.
Πριν από την πανδημία, πολλές μεγάλες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας, ήταν ανεπαρκώς εξοπλισμένες για να χειριστούν ακόμη και μικρούς δυσμενείς εξωγενείς κραδασμούς. Άλλες οικονομίες, όπως η Κίνακαι οι Ηνωμένες Πολιτείες, είχαν ισχυρότερη δυναμική ανάπτυξης, αλλά ακόμη και αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί ανεπαρκές για να αποτρέψει μια ύφεση. Η ξαφνική οικονομική αναστάτωση που προκαλείται από την πανδημία του κορονοιού καταστρέφει τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση. Ένα τέτοιο σοκ, είναι κοινό σε κράτη με εύθραυστη οικονομία ή για χώρες που επλήγησαν από μεγάλες φυσικές καταστροφές ωστόσο είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο σε προηγμένες οικονομίες. Η αρνητική επίδραση της πανδημίας στην αεροπορική βιομηχανία, η οποία αποτελεί ηγετικό δείκτη παγκοσμίως για πολλούς άλλους κλάδους με την αθρόα ακύρωση κρατήσεων είναι ενδεικτική για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Οι αεροπορικές εταιρείες περιορίζουν απότομα τις πτήσεις καθώς προσπαθούν να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα τους. Περιορίζοντας τα έξοδά τους κάνουν περικοπές στο προσωπικό, σε πληρωμή προμηθευτών κάτι που θα μειώσει τα έσοδα των επιχειρήσεων άρα και τα έσοδα του κράτους. Το ίδιο θα συμβεί και σε άλλους κλάδους της μεταποίησης (εκτός των φαρμακοβιομηχανιών), του τουρισμού κ.τ.λ. Ολο αυτό θα έχει ένα αρνητικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην παγκόσμια οικονομία. Το ερώτημα είναι εάν αυτό το οικονομικό σοκ θα προκαλέσει μία αποπαγκοσμιοποίηση και μία απορρύθμιση, επαναπροσδιορίζοντας τις παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής και κατανάλωσης.
Ο νέος κορονοϊός διαμορφώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελέσει ένα τεράστιο τεστ αντοχής για την παγκοσμιοποίηση. Οι αλυσίδες εφοδιασμού καταρρέουν και τα έθνη συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες και σπεύδουν να περιορίσουν τα ταξίδια. Η κρίση αναγκάζει τα έθνη σε μια σημαντική επαναξιολόγηση της διασυνδεδεμένης παγκόσμιας οικονομίας. Οχι μόνο η παγκοσμιοποίηση βοηθά στην ταχεία εξάπλωση της μεταδοτικής νόσου, αλλά έχει συμβάλει βαθιά στην αλληλεξάρτηση μεταξύ των επιχειρήσεων και των εθνών που τους καθιστά πιο ευάλωτους σε απροσδόκητους κραδασμούς. Ολοι ανακαλύπτουμε τώρα πόσο ευάλωτοι είμαστε σε τέτοιου τύπου κινδύνους. Αλλά το μάθημα του νέου κορονοιού δεν είναι ότι η παγκοσμιοποίηση απέτυχε. Το μάθημα είναι ότιη παγκοσμιοποίηση είναι εύθραυστη, παρά τα μεγάλα οφέλη που απολαμβάνει η ανθρωπότητα μέσω αυτής.
Ας δούμε τι συμβαίνει στη εφοδιαστική αλυσίδα στον κλάδο της υγείας παγκοσμίως. Σε όλους τους κλάδους υπάρχουν συγκεκριμένες μεγάλες εταιρείες που καταλαμβάνουν τις ηγετικές θέσεις. Αυτή την περίοδο υπάρχει αύξηση ζήτησης προϊόντων όπως μάσκες, αντισηπτικά, οινόπνευμα κ.τ.λ. Κάποιες χώρες οι οποίες διαθέτουν τα εργοστάσια κατασκευής έχουν και τα μεγάλα αποθέματα. Αλλες χώρες που πρέπει να τα εισάγουν χάνουν το πλεονέκτημα ισχύος αφού οι περισσότερες χώρες που κατασκευάζουν κρατάνε τα μεγαλύτερα αποθέματα για την εξυπηρέτηση των πολιτών τους. Το αποτέλεσμα είναι μια μετατόπιση της δυναμικής ισχύος μεταξύ των μεγάλων παγκόσμιων οικονομιών (ΗΠΑ, ΕΕ), με εκείνες που είναι καλά προετοιμασμένες πλέον για την καταπολέμηση του νέου ιού (ΚΙΝΑ) είτε αποθησαυρίζοντας πόρους για τον εαυτό τους ή βοηθώντας εκείνους που δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένοι αυξάνοντας την επίδραση τους στην παγκόσμια σκηνή.
Η συμβατική σοφία για την παγκοσμιοποίηση είναι ότι δημιούργησε μια ακμάζουσα διεθνή αγορά, επιτρέποντας στους κατασκευαστές να δημιουργήσουν ευέλικτες αλυσίδες εφοδιασμού.
Η εξειδίκευση παρήγαγε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε ανάπτυξη. Αλλά η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε επίσης ένα πολύπλοκο σύστημα αλληλεξάρτησης. Οι εταιρείες αγκάλιασαν παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, δημιουργώντας ένα μπερδεμένο πλέγμα δικτύων παραγωγής που έπλεξε τον κόσμοοικονομία μαζί. Αυτή η κίνηση προς την εξειδίκευση μερικές φορές έκανε την υποκατάσταση δύσκολη, ειδικά για ασυνήθιστες δεξιότητες ή προϊόντα. Και καθώς η παραγωγή έγινε παγκόσμια, οι χώρες έγιναν επίσης περισσότερο αλληλεξαρτώμενες, επειδή καμία χώρα δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να ελέγξει όλα τα αγαθά που απαιτούνται από τους πολίτες της. Οι εθνικές οικονομίες ενσωματώθηκαν σε ένα τεράστιο παγκόσμιο δίκτυο προμηθευτών. Η πανδημία εκθέτει την ευθραυστότητα του παγκοσμιοποιημένου συστήματος. Για παράδειγμα οι κατασκευαστές αυτοκινήτων σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη ανησυχούν για τις ελλείψεις μικρών ηλεκτρονικών ειδών επειδή ένας μόνο κατασκευαστής, MTA Advanced Automotive Solutions, αναγκάστηκε να αναστείλει την παραγωγή σε ένα από τα εργοστάσιά της στην Ιταλία.
Ας δούμε πώς χειρίστηκαν την κρίση στα αρχικά της στάδια οι εταίροι της ΕΕ και λοιποί Ευρωπαίοι. Στις αρχές Μαρτίου, η Ιταλία κάλεσε άλλες χώρες της ΕΕ να παράσχουν ιατρικό εξοπλισμό έκτακτης ανάγκης. Καμία χώρα δεν ανταποκρίθηκε. Μόνο η Κίνα θέλησε να προσφέρει 1.000 αναπνευστήρες, 2 εκ. μάσκες, 20.000 προστατευτικά κοστούμια και 50.000 επιχρίσματα. Επίσης έστειλε 250.000 μάσκες στο Ιράν και ιατροφαρμακευτικό υλικό στη Σερβία. Η Κίνα είχε αποθέματα εφόσον τα περισσότερα κατασκευάζονται εκεί.
Καθώς ο νέος ιός εξαπλώνεται καθημερινά ορισμένες κυβερνήσεις υποκύπτουν στα χειρότερα ένστικτά τους. Η Ρωσία και η Τουρκία απαγόρευσαν την εξαγωγή σε ιατρικές μάσκες και αναπνευστήρες. Η Γερμανία έκανε το ίδιο, αν και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία υποτίθεται ότι έχει μια “ενιαία αγορά” με απεριόριστο ελεύθερο εμπόριο μεταξύ τα κράτη μέλη της. Η γαλλική κυβέρνηση πήρε το απλούστερο βήμα της κατάσχεσης όλων των διαθέσιμων μασκών. Αξιωματούχοι της ΕΕ κατήγγειλαν ότι τέτοιες ενέργειες υπονόμευαν την αλληλεγγύη και εμπόδιζαν την ΕΕ να υιοθετήσει μια κοινή προσέγγιση για την καταπολέμηση του νέου ιού, αλλά απλώς αγνοήθηκαν. Καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τον νέο κορονοϊό και τα επακόλουθά του, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία δεν λειτουργεί όπως νόμιζαν ότι λειτουργούσε. Η παγκοσμιοποίηση απαιτεί μια συνεχώς αυξανόμενη εξειδίκευση της εργασίας σε όλες τις χώρες, ένα μοντέλο που δημιουργεί εξαιρετικές αποδόσεις αλλά και εξαιρετικά τρωτά σημεία. Σοκ όπως η πανδημία COVID-19 αποκαλύπτει αυτές τις ευπάθειες. Εξειδικευμένοι πάροχοι μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος μπορεί να δημιουργήσουν απροσδόκητη ευθραυστότητα σε στιγμές κρίσης, προκαλώντας την αλυσίδα εφοδιασμού να σπάσει. Τους επόμενους μήνες, πολλά περισσότερα από αυτά τα τρωτά σημεία θα γίνουν εμφανή. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια μετατόπιση της παγκόσμιας πολιτικής ισχύος. Με την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών τους σε κίνδυνο, οι χώρες ενδέχεται να αποφασίσουν να εμποδίσουν τις εξαγωγές ή να αδράξουν κρίσιμες προμήθειες, ακόμη και αν κάτι τέτοιο βλάπτει τους συμμάχους τους και γείτονες. Μια τέτοια υποχώρηση από την παγκοσμιοποίηση θα έκανε χώρες που μπορούν να ηγηθούν στην καταπολέμηση αυτής της μάστιγας πιο «γενναιόδωρες χώρες» οι οποίες θα χρησιμοποιήσουν αυτό το στοιχείο ως εργαλείο επιρροής. Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες πέρασαν κάτω από τον πήχη του νοητής μπάρας που συμβολίζει τον αγώνα της καταπολέμησης του ιού σε αντίθεση με την Κίνα που θα πρωτοστατήσει στην αναχαίτιση του ιού λόγω εμπειρίας και λόγω αποθεμάτων αναγκαίου υλικού και την ΕΕ που εφόσον μείνει ενωμένη και παίρνοντας ομόφωνες αποφάσεις θα μπορέσει να αποκτήσει θέση ισχύος μετά το τέλος της κρίσης.
