Το εθνεγερτήριο σάλπισμα της Φιλικής Εταιρείας δεν περιορίσθηκε μόνο στους αρχιερείς, εμπόρους, τεχνίτες και άλλους αστούς επαγγελματίες, αλλά απευθύνθηκε σ’ όλα τα στρώματα, τις τάξεις και βαθμίδες της ελληνικής κοινωνίας, που ζούσαν από τα παράλια της Μ. Ασίας μέχρι τις παραδουνάβιες περιοχές.
Απευθύνθηκε σ’ αυτούς και ζήτησε γενναία υλική και μάλιστα ηθική συνδρομή, συμπαράσταση, συμπαράταξη για να μεταφέρει και να μεταδώσει το ευαγγέλιο του λυτρωμού του Γένους.
Ο πόθος για μύηση είχε καταλάβει ιδιαίτερα κληρικούς και αρχιερείς όλων των περιοχών της ελληνικής γης και των παροικιών.
Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος σημείωνε: «Εντός ολίγων ενιαυτών η εταιρεία εξέτεινε τους πλοκάμους αυτής καθ’ άπασαν την Ανατολήν, από των Παρισίων ηγεμονιών μέχρι της Μάνης και από των Ιονίων νήσων μέχρι των παραλίων της Μικράς Ασίας».
Η συμμετοχή τους σ’ αυτή ήταν απόλυτα ενσυνείδητη και προϊόν της προσωπικής τους επιθυμίας και της ελεύθερης βούλησής τους, εξέφραζε δε τους μύχιους πόθους και τους οραματισμούς τους για ανάσταση του γένους χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας ή καιροσκοπισμού.
Οι Ελληνες της Σμύρνης είχαν πάντα υψηλό εθνικό φρόνημα. Ονειρεύονταν και λαχταρούσαν να πραγματοποιήσουν αποφασιστικό χτύπημα κατά των Τούρκων, έβλεπαν ότι το χτύπημα, αν δινόταν στην Ασία, δεν μπορούσε να φέρει αποτελέσματα και περίμεναν να βοηθήσουν με οποιοδήποτε τρόπο την Πατρίδα τους στην επανάσταση. Στο μεγάλο ξεσηκωμό της Ιωνίας μόνο οι άνδρες γίνονταν δεκτοί ως «αδελφοί» μέλη της Φιλικής Εταιρείας.
Η γυναίκα όμως η Μικρασιάτισσα, αποτέλεσε εξαίρεση.
Εμεινε αθάνατη με τα ανεξίτηλα σημάδια των πράξεών της που άφησε στις επόμενες γενιές και σε όλες τις ιστορικές περιόδους έμεινε ένας κύκλος από τα δικά τους πράγματα, μνήμες, αξίες.
Η Κυριακή, κόρη του Κρητικού Γεωργίου Μιτάκη και της Πελοποννήσιας στην καταγωγή Ζαφύρως, γυναίκα του γιατρού Μιχαήλου Ναύτου κατόρθωσε με τον τρόπο της να μπει στην ομάδα των Φιλικών της Σμύρνης.
Η Σμύρνη έγινε κέντρο εξόρμησης κατηχητών, με αρχηγό το γιατρό Μιχαήλο Ναύτη, τον άντρα της, που λόγω επαγγέλματος είχε ευχέρεια μετακινήσεων και επισκέψεων μέρα και νύχτα. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με γράμμα του της 1ης Ιουνίου 1819, διόρισε αρχηγό της Εφορίας Σμύρνης «την εξοχότητά του, κροτών χείρας και επαινών διά τον λίαν ένθερμον ζήλον».
Αυτό το διάστημα η Κυριακή έβλεπε τον άντρα της να κουβαλάει μαζί του έγγραφα ασφαλισμένα σε μια τσάντα. Κινούμενη από περιέργεια να δει τι ήταν αυτά τα έγγραφα, που τόσο επιμελώς έκρυβε στην τσάντα του και ασφάλιζε ο άντρας της, μια νύχτα που εκείνος κοιμόταν, σηκώθηκε αθόρυβα πήρε από την τσάντα τα έγγραφα στα χέρια και προσπάθησε να καταλάβει τι σήμαιναν τα άγνωστα γράμματα και τα αλλόκοτα σημεία. Μην κατανοώντας τα γραφόμενα κατελήφθη από απελπισία και πίστεψε ότι ο άντρας της είχε γίνει φραγκομασόνος και φοβούμενη μην πάθει κάτι από τους Τούρκους άρχισε να κλαίει δυνατά και με αναφιλητά.
Από το θόρυβο ξύπνησε ο άντρας της και ταραγμένος από την εικόνα που είδε, της είπε πως μετά από αυτά, είχε δύο επιλογές, να τη σκοτώσει ή να γίνει κάτι άλλο, να βρεθεί μια άλλη λύση, αφού τόλμησε να δει τα έγγραφα.
Αμέσως την έκλεισε σε ένα δωμάτιο και της απαγόρευσε να έχει επικοινωνία με οποιονδήποτε. Οταν έφτασαν στο αρχοντικό του, ο Μιχαήλ Ναύτης με δάκρυα στα μάτια τους είπε: «Πάρτε το πιστόλι μου αυτό και θυσιάστε την, αν πρόκειται με τη θυσία αυτή να μη διακινδυνεύσει η πατρίδα. Ας θαφτεί το τρομερό μυστικό μαζί της. Την αγαπώ πολύ, γιατί είναι η μητέρα των παιδιών μου, μα πρώτα έρχεται το συμφέρον της Πατρίδας».
Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας όταν είδαν ότι ο Ναύτης θα θυσίαζε ακόμα και την γυναίκα του συγκινήθηκαν. Ετσι αποφάσισαν να μη την σκοτώσουν, αλλά να την μυήσουν κι εκείνη στα μυστικά τους.
Η λύση που έδωσαν ήταν πολύ τιμητική για την Κυριακή, γιατί αποφάσισαν να την μυήσουν και να την ορκίσουν στα μυστικά των Ιδεών της Φιλικής Εταιρείας και να αποκτήσουν από τότε τον πιο σοβαρό και αξιόλογο φύλακα των εγγράφων τους στη Σμύρνη. Τον Μάρτιο του 1820, η γυναίκα από τη Σμύρνη ορκίστηκε στη μυστική οργάνωση.
Η Κυριακή Ναύτη έγινε έτσι η πρώτη, αλλά και η μοναδική γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Μαζί με τον σύζυγό της συνέβαλε, κυρίως οικονομικά, στην προετοιμασία του ελληνικού επαναστατικού Με δική της πρωτοβουλία, πραγματοποίησε μυστικούς εράνους στη μικρασιατική πόλη.
Μάλιστα, τον Μάρτιο του 1821 έστειλε με ιστιοφόρο στη Μάνη σημαντικό αριθμό πολεμοφοδίων, τα οποία και παρέλαβε ο αρματολός Νικοτσάρας. Μια από τις πρώτες της αποστολές ως Φιλική ήταν η αποστολή 3.000 γροσιών στην υποδουλωμένη Ελλάδα. Δεν δίστασε να πουλήσει τα κοσμήματα κι ένα μεγάλο μέρος της πατρικής της περιουσίας, για να ενισχύσει τον αγώνα για την ελευθερία.
Ο γιατρός Ναύτης πλήρωσε βέβαια εισφορά 3.000 γρόσια, ως υπεύθυνος των Φιλικών της Σμύρνης, ποσό πολύ σημαντικό για την εποχή εκείνη, αλλά είχε την περηφάνια πως είχε την «απόλυτα χειραφετημένη και υπεύθυνη σύζυγο».
Μια γυναίκα που πρωτοστατούσε με τη συμμετοχή της στα πατριωτικά Ελληνικά ιδεώδη, τη μοναδική γυναίκα που έδωσε το μεγάλο όρκο.
Πολλές Σμυρνιοπούλες των μυημένων οικογενειών με τα άξια χέρια τους χρυσοκέντησαν, κάτω από την εποπτεία της αρχικεντήστρας Χρύσας, δουλεύοντας κρυφά τις νύχτες, την εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου και την έστειλαν αφιέρωμα στην ιστορική εκκλησία της Μονής της Αγίας Λαύρας.
Και δεν πέρασε πολύς καιρός αναμονής. Με τον ερχομό της άνοιξης του 1821 πάνω στην εικόνα-λάβαρο ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όρκισε τους αγωνιστές του ’21 και ξεκίνησε ο απελευθερωτικός αγώνας στα διάφορα σημεία της Πελοποννήσου.
Το πιο αποφασιστικό κτύπημα δόθηκε χάρη στα μπαρουτόβολα που έστειλαν οι Φιλικοί της Σμύρνης και συγκεκριμένα ο Μιχαήλος Ναύτης στους Μανιάτες.
Τα νιάτα της Ιωνίας έφευγαν με τα κύματα του Αιγαίου, για λευτεριά!
Παρά τις διώξεις τα βασανιστήρια, τους βιασμούς, τις δολοφονίες, την άγρια τρομοκρατία, κυριολεκτικά μέσα από το στόμα του λύκου, ο Ελληνισμός της Μικρασίας στάθηκε αλύγιστος στις επάλξεις του Αγώνα για την απελευθέρωση του Εθνους από τον τουρκικό ζυγό.
Πηγές:
- http://www.rethnea.gr/«Μνήμες Γεύσεις» του Παρασκευά Συριανόγλου,
- http://www.egolpion.com/ arxiereis_filikh_etaireia.el. https://ellas2.wordpress.com/ Φάνη Κλεάνθη «Η Ελληνική Σμύρνη» σ. 46, 47 Τζων Βεϊνόγλου ιστορικός ερευνητής «Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΞΕΣΗΚΩΜΟ»
Της Βασιλείας Γιασιράνη – Κυρίτση
