Του Ηρακλή Δημ. Μουράβα, Δικηγόρου Μ.Δ.Ε Εμπορικού Δικαίου Μ.Δ.Ε Αστικού Δικαίου
Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται ραγδαία εξάπλωση του συγκεκριμένου ιού παγκοσμίως καθόσον τα νέα κρούσματα καθημερινά πολλαπλασιάζονται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη και η λίστα με τους νεκρούς αυξάνεται δραματικά.
Την 11η Μαρτίου του 2020 ο ΠΟΥ χαρακτήρισε τον συγκεκριμένο ιό ως πανδημία με ο,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία και την καθημερινότητα των πολιτών, την οικονομία τόσο των κρατών ξεχωριστά όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Τα μέτρα πρόληψης και καταστολής που λαμβάνει το κάθε κράτος για να οχυρώσει τους πολίτες του έναντι του ιού ολοένα και αυξάνονται. Στη γειτονική Ιταλία τη χώρα που πλήττεται περισσότερο στην Ευρώπη από τον Ιό τα μέτρα είναι δρακόντεια, στην Ελλάδα τουλάχιστον μέχρι σήμερα είναι απλά αυστηρά και ιδίως προληπτικά. Είναι όμως ικανά να προκαλέσουν μεταβολές στην οικονομική ζωή αρνητικές καθόσον η υγεία και προπάντων η ίδια η ζωή είναι πάνω από κάθε οικονομικό δείκτη.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας φέρει όπως είναι επόμενο απρόβλεπτες εξελίξεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή τόσο από τις συνέπειες που έχει ο ίδιος από ιατρικής άποψης , όσο και από τον πανικό που προκαλείται στους πολίτες και στις αγορές καθώς και από την αύξηση των μέτρων του κράτους και ιδιωτικών εταιριών για τον περιορισμό της διάδοσης.Mε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου τα εκπαιδευτικά ιδρύματα κλείνουν, θεσπίζονται άδειες ειδικού σκοπού για γονείς που πρέπει να φροντίσουν τα παιδιά τους, ακυρώνονται εκδηλώσεις (πολιτιστικές, επιστημονικές κ.τ.λ) και εμπορικές επιχειρήσεις ιδίως σε πόλεις που επλήγησαν από κρούσματα στην καλύτερη βλέπουν τον τζίρο τους απρόβλεπτα να μειώνεται στη χειρότερη ενδέχεται να κατεβάσουν ρολά.
Μέσα σε αυτή τη διαρκώς μεταβαλλόμενη και απρόβλεπτη κατάσταση είναι επόμενο να επηρεάζονται οι πάσης φύσεως συναλλαγές και συμβάσεις. Ενδεικτικά:
Έμποροι που προμηθεύτηκαν πρώτες ύλες και αναλώσιμα από προμηθευτές δεν μπορούν να τα διαθέσουν στην αγορά στο μέτρο που προσδοκούσαν και έτσι δεν έχουν τα απαιτούμενα έσοδα για να είναι εντάξει στις οικονομικές τους υποχρεώσεις απέναντι στους δεύτερους.
Εργοδότες που επιτάσσονται από το κράτος να κλείσουν την επιχείρησή τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αν παρατηρήθηκε κρούσμα στην περιοχή τους για λόγους δημόσιας υγείας δυσκολεύονται να είναι εντάξει στις συμβατικές τους υποχρεώσεις αλλά και δεν έχουν καμία υποχρέωση από το νόμο να αποσχολούν και να πληρώνουν εργαζομένους γι αυτό το διάστημα. Θα είχαν υποχρέωση πληρωμής μόνο αν έκλειναν οικειοθελώς την επιχείρηση.
Νοικοκυριά μεοικογενειακό προγραμματισμό για εμπρόθεσμη εξόφληση άτοκων μηνιαίων δόσεων σε συμβάσεις αγοράς αγαθών ή υπηρεσιών, που υπογράφηκαν πριν την έξαρση του κορωνοιού κινδυνεύουν να μην μπορέσουν να ανταποκριθούν και οι δόσεις να καταστούν ληξιπρόθεσμες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για πρόσθετη επιβάρυνση με τόκους. Οι επαγγελματικές μεταβολές που προκύπτουν με την εξέλιξη της επιδημίας καθώς και η απρόβλεπτη ιεράρχηση εξόδων με προτεραιότητα την κάλυψη των βασικών αναγκών διατροφής, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και προσωπικής υγιεινής ανατρέπουν τα δεδομένα.
Πιθανές απρόβλεπτες μετακινήσεις κρατικών υπαλλήλων ιδίως ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού προς περιοχές και νοσηλευτικά ιδρύματα που ο ιός έχει έξαρση και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν θα έχουν ως φυσικό επακόλουθο λύσεις συμβάσεων μίσθωσης κατοικίας που δεν ήταν προγραμματισμένες και το ζήτημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο αν μισθώματα είχαν ήδη προκαταβληθεί.
Συμβάσεις μεταφορών και διαμονής για επαγγελματικά, ψυχαγωγικά, συνεδριακά και πάσης φύσεως ταξίδια που πιθανό να προπληρώθηκε όλο η μέρος του τιμήματος ανατρέπονται.
Όλες οι παραπάνω περιπτώσειςζητημάτων επί συμβάσεων που ανατρέπονται εν όλω η εν μέρει ή λύονταιτο ιδανικό είναι να διευθετούνται καλή τη πίστη και από τις δύο μεριές άτυπα με αμοιβαία κατανόηση των περιστάσεων και ο κάθε συμβαλλόμενος να επιστρέφει στον άλλον το αντίτιμο ή την οποιαδήποτε παροχή της σύμβασης με διάθεση αμοιβαίων παραχωρήσεων και αλληλοκατανόησης χωρίς προσφυγή σε πιο δραστικές νομικές λύσεις.
Όμως όταν αυτό δεν είναι εφικτό ένεκα δυστροπίας κάποιου συμβαλλόμενου υπάρχει και η νομική οδός για την επίλυση του ζητήματος.
Ο Αστικός Κώδικας στο άρθρο 388 προβλέπει την απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών ως λόγο λύσης των συμβάσεων, καθόσον αν τα περιστατικά -εν προκειμένω ο κορωνοιός και οι συνέπειές του- ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών μεταβλήθηκαν από λόγους έκτακτους και μη προβλέψιμους χωρίς ευθύνη των μερών και αποδειχθεί αιτιώδης συνάφεια αυτής της μεταβολής με την υπέρμετρα επαχθή για τον οφειλέτη κάλυψη των συμβατικών του υποχρεώσεων το δικαστήριο μπορεί κατά την κρίση του με αίτηση του οφειλέτη να αποφασίσει τη λύση της σύμβασης εξ ολοκλήρου ή κατά το μέτρο που δεν εκτελέστηκε ακόμη.
Αν αποφασιστεί η λύση της σύμβασης, επέρχεται απόσβεση των υποχρεώσεων παροχής που πηγάζουν από αυτήν και οι συμβαλλόμενοι έχουν υποχρέωση να αποδώσουν ό,τι έλαβαν είτε σε χρήμα είτε σε είδος κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (904επ Α.Κ).
