Του Γιάννη Ν. Καλαντζή
O πίνακάς του, από τους γνωστότερους στον κόσμο, εκτίθεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ), χαρακτηριστικό παράδειγμα της δεξιοτεχνίας του, που βασίζεται σε ασυνήθιστες οπτικές γωνίες και στην εκμετάλλευση του φωτός την καταλληλότερη στιγμή. Η περί ης ο λόγος ζωγραφική δημιουργία, “Ο κόσμος της Χριστίνας” (Cristina’s World, 1948) ανήκει στον Αμερικανό ζωγράφο Αντριου Γουάιεθ (γεννήθηκε στο Τσαντς Φορντ της Πενσυλβάνια το 1917), στον οποίο απονεμήθηκε, για πρώτη φορά το 1963, το Προεδρικό Βραβείο της Ελευθερίας από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζων Κένεντυ. Το 1977 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Γαλλίας, το 1978 ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος της Σοβιετικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών και το 1980 μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας της Βρετανίας.
Στο καλλιτέχνημα, κυριαρχεί ο καταπράσινος λόφος με την ξύλινη κατοικία και τα παράσπιτα στην κορυφή του (μακρινό πλάνο) και την παράλυτη, από τη μέση και κάτω, γυναίκα, το σώμα της οποίας είναι στραμμένο προς το σπίτι (κοντινό πλάνο). Εχοντας τα πόδια της απλωμένα στο γρασίδι, ακινητοποιημένα από την καταφανή ολική παράλυση, ετοιμάζεται, όπως φαίνεται, να συρθεί στην ανηφορική, καταπράσινη πλαγιά και να φθάσει στην κορυφή. Ο χείμαρρος των κατάμαυρων μαλλιών πλημμυρίζει τη ράχη του σώματός της, το οποίο, ελαφρώς ανασηκωμένο, στηρίζεται στο γοφό και το δεξί χέρι, με την παλάμη του βυθισμένη στο χορτάρι, όπως και εκείνη του αριστερού χεριού, που μόλις διακρίνεται. Οσον αφορά στο πρόσωπό της, αθέατο στον θεώμενο τον πίνακα, μόνον η Φαντασία θα μπορούσε να περιγράψει την έντονα ζωγραφισμένη σε αυτό αγωνία και το τολμηρό και πείσμον βλέμμα της, συνεχώς στραμμένο στο τέρμα της διαδρομής.
Η απεικόνιση του τοπίου με τη γυναίκα, απλή εκ πρώτης όψεως, ανεβάζει τη συναισθηματική φόρτιση μόλις το μάτι ξεφύγει από το μακρινό πλάνο και επικεντρωθεί στα παράλυτα πόδια της. Ο θεατής, έχοντας μπροστά του τα νώτα της, κυριεύεται από συγκίνηση και λύπη, συναισθήματα, που τον ωθούν να μπει, αν είναι δυνατόν, στο κάδρο και πλησιάζοντάς την, να τη βοηθήσει να φθάσει στον προορισμό της.
Η παράλυση, η απώλεια δηλ. της κινητικής ικανότητας των μυών, οφείλεται σε πάθηση του νευρικού συστήματος. Μη επιτρέποντας τη δυνατότητα ελεύθερης δράσης, η κάλυψη και της μικρότερης διαδρομής επιτυγχάνεται μόνο με τη βοήθεια δευτέρου προσώπου. Παράλυτη από τη μέση και κάτω ήταν η πραγματική Αννα Κριστίνα Ολσον, που αποτέλεσε το κεντρικό θέμα αληθινής ιστορίας στη μυθιστορηματική βιογραφία “Ένα κομμάτι του Κόσμου“ (“A piece of the world”) της Αμερικανίδας λογοτέχνιδας Christina Baker Kline. Η Ολσον ζούσε με τον αδελφό της στο αγρόκτημά τους, στο Νότιο Κούσινγκ του Μέιν (ΗΠΑ), όπου κυκλοφορούσε έρποντας, αρνούμενη να χρησιμοποιήσει αναπηρικό καροτσάκι!
Ο 22χρονος Γουάιεθ γνώρισε την Ολσον το 1939 από την 17χρονη Μπέτσι Τζέιμς, με την οποία ερωτοτροπούσε εκείνη την εποχή (αργότερα έγινε γυναίκα και μούσα του). Εντυπωσιάστηκε ο καλλιτέχνης από την επιμονή της Αννας Κριστίνα, 45 ετών τότε, βλέποντάς την να κινείται συρόμενη στο έδαφος και, συνεπαρμένος από την αλλόκοτη αυτάρκειά της, την περιέγραψε «σαν τον κάβουρα, που κινείται σε παραλία της Νέας Αγγλίας». Από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας, αναπτύχθηκε μεταξύ τους γνήσια φιλία, που κράτησε πολλά χρόνια.
«Η πρόκληση για μένα ήταν να αποδώσω δικαιοσύνη στην εξωπραγματική κατάκτηση μιας ζωής, που οι περισσότεροι άνθρωποι θα εκλάμβαναν ως απελπιστική», είχε δηλώσει ο δεξιοτέχνης ζωγράφος. «Εάν, έστω και με κάποιο τρόπο, κατάφερα να ζωγραφίσω το έργο έτσι που ο θεατής να αντιλαμβάνεται ότι μπορεί ο κόσμος της να είναι περιορισμένος σωματικά, αλλά απέραντος πνευματικά, τότε πέτυχα το στόχο μου»…
Το αποπνέον μυστήριο και μοναξιά έργο, ο Αμερικανός το ολοκλήρωσε σε δέκα, σχεδόν, χρόνια (1948), κατασπαταλώντας πολλά προσχέδια και σκαριφήματα. Η Αννα Κριστίνα Ολσον λάτρεψε τον πίνακα, ο οποίος με την πάροδο του χρόνου αγαπήθηκε και από το κοινό τόσο πολύ, που το αγρόκτημά της ονομάστηκε Εθνικό Μνημείο! Μέχρι λίγο πριν πεθάνει (το 1968), οι επισκέπτες της δεν σταμάτησαν να ζητούν αυτόγραφα.
Με την πιθανότητα ένας πίνακας ζωγραφικής να κρύβει δεκάδες ιστορίες, εραστές της τέχνης επιχείρησαν να εξηγήσουν τη θέση και να εντρυφήσουν στην ψυχική κατάσταση της Χριστίνας. Παρατηρώντας τη στάση του σώματός της στο γρασίδι, κάποιος υποστήριξε, ότι η γυναίκα του πίνακα δεν είναι παράλυτη, αλλά «χωρίς αμφιβολία, έχουμε να κάνουμε με τις τελευταίες στιγμές μιας τραγωδίας, που έλαβε χώρα πριν από λίγες ώρες». Δυο, ίσως και τρεις άνδρες, υποτίθεται, ότι τη μετέφεραν με τη βία μακριά από το σπίτι της και, αφού τη χτύπησαν άγρια, τη βίασαν διαδοχικά, επανειλημμένα. Τελικά, η άτυχη γυναίκα, μη έχοντας τρόπο να ειδοποιήσει τον αδελφό της, αποφάσισε να φθάσει στο σπίτι μόνη, έρποντας στη χορταριασμένη πλαγιά, υποφέροντας από τα πολλαπλά, βαθιά τραύματα, σωματικά και ψυχικά, που άφησαν επάνω της οι βιαστές.
Άλλος ισχυρίστηκε ότι η παράλυτη Χριστίνα «ναι, χρησιμοποιεί οπωσδήποτε το αμαξίδιο για τις μετακινήσεις της, αλλά τη συγκεκριμένη μέρα, που βγήκε στον κατηφορικό χωματένιο δρόμο, δεν μπόρεσε να ανακόψει την ταχύτητά του και ανατράπηκε». Επιβάτης και καροτσάκι κατέληξαν στη ρεματιά, από όπου, μετά από αρκετή ώρα, η ταλαιπωρημένη γυναίκα κατάφερε και βγήκε στο ξέφωτο. Στην καταπράσινη πλαγιά τώρα η Χριστίνα, προσπαθεί να φθάσει, πότε μπουσουλίζοντας, πότε έρποντας, στην κορυφή του λόφου, στο σπίτι της…
Ο Αντριου Γουάιεθ είχε διαπρέψει στην απεικόνιση παλαιών κτιρίων, αγρών και λόφων με ρεαλιστικό τρόπο, καθώς και ανθρώπινων μορφών από τον στενό του κύκλο. Εφυγε από τη ζωή το 2009, στα 91 του χρόνια και ετάφη στον οικογενειακό τάφο των Ολσον! Το μνήμα του βλέπει προς το σπίτι, θυμίζοντας την οπτική γωνία του πίνακα. Ηταν η τελευταία επιθυμία να είναι «με τη Χριστίνα»!
