Του Θωμά Στραβέλη,
συγγραφέα – πανεπιστημιακού
Οι νέοι πρέπει πολύ να προσέχουν, ιδίως όταν προσπαθούν να γνωρίσουν τα όριά τους. Και να μην τα ξεπερνούν για βλακώδεις λόγους. Όμως, να έχουν θάρρος! Το θάρρος είναι το μυστικό τής ανόδου. Εκείνο που αναζητούν επίμονα, θα το αποκτήσουν. Θα τους διαφύγει μόνο εκείνο, για το οποίο αδιαφορούν. Οι νέοι δεν πρέπει να προσπαθούν να γίνουν μόνο άνθρωποι επιτυχίας, αλλά και άνθρωποι αξίας! Μου προκαλούν πάντα το γέλιο εκείνοι, που εξαρτούν την επιτυχία τού έργου τους από τα χειροκροτήματα των άλλων. Τίποτα στη ζωή μου δεν φοβήθηκα τόσο, όσο τις επιτυχίες μου, είπε ένας πολύ «πετυχημένος» καλλιτέχνης! Αν, ακούγοντας, τον καημένο τούτο καλλιτέχνη, κάνει κανείς «δεύτερες σκέψεις», όπως λέμε, δεν είχε άδικο, που το είπε. Φαίνεται ότι τα πολλά χειροκροτήματα, που δέχτηκε στην καριέρα του, ήταν χαστούκια, που του άφησαν σημάδια στο κορμί και στην ψυχή…
Οι νέοι πρέπει να λένε πάντα την αλήθεια. Έτσι, δεν θα κάνουν μοιραία λάθη. Και νά’ ναι αποφασισμένοι για το καλό, το υψηλό. Να επαναστατούν ειρηνικά. Η επανάσταση και η οργή νά’ ναι ενθουσιασμός. Να αμφισβητούν, αλλά για να χτίσουν! Τίποτα δεν είναι ικανό να νικήσει αυτό που πιστεύουν, αυτό για το οποίο αγωνίζονται. Οι άνεμοι και τα κύματα είναι πάντοτε με το μέρος των θαλασσόλυκων! Νά’ ναι αποφασισμένοι, ασυμβίβαστοι, ανυποχώρητοι. Ο αναποφάσιστος δεν συμμετέχει στη ζωή. Υπάρχει πιθανότητα να αποτύχουν. Βέβαια, είναι κακό να αποτύχουν. Αλλά είναι ακόμα χειρότερο να μην έχουν ποτέ δοκιμάσει να πετύχουν. Το ξέρουμε. Είναι δύσκολο, ίσως κι ακατόρθωτο, να βαδίζεις πολλούς δρόμους τού βίου, συγχρόνως. Όποιος, όμως, μπορεί, ακολουθεί ένα δρόμο, προχωράει, κάνει κάτι. Όποιος δεν μπορεί, μαθαίνει τους άλλους. Άλλωστε, ο καθένας αξίζει τόσο, όσο αξίζει αυτό για το οποίο κοπιάζει. Γιατί, με την αδιάκοπη φροντίδα και τον συνεχή μόχθο, όλα κατορθώνονται.
Κορυφαίοι επιστήμονες ομολόγησαν ότι το 90% των επιτυχιών τους, ήταν αποτέλεσμα προσπάθειας μεγάλης και μόχθου. Όταν ο μεγαλύτερος βιολιστής τού κόσμου, ο Αντρέ Σεγκόβια, ρωτήθηκε, στα ογδόντα του χρόνια, πόσο μελετούσε, απάντησε ότι, λόγω ηλικίας, είχε μειώσει την εξάσκηση στις 12 ώρες την ημέρα! Αυτός, λοιπόν, έτρωγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της. Ήξερε πως ό,τι κι αν κάνεις, ποτέ δεν είναι αρκετό. Όταν, για να βρεις δουλειά, ψάχνεις, απελπίζεσαι, εξευτελίζεσαι και, τελικά, δεν τη βρίσκεις πια, πρέπει ν’ αντισταθείς, μέχρι να γίνεις ο ίδιος εργοδότης τού εαυτού σου. Τότε, πάντα διαθέσιμη δουλειά για σένα θα υπάρχει. Ήξερε, ο ογδοντάχρονος αυτός «νέος», ότι πρέπει να βλέπεις εσύ ο ίδιος τον κόσμο, να τον περιεργάζεσαι με τα δικά σου μάτια, βγάζοντας τους παραμορφωτικούς φακούς, που σου φόρεσε η κοινωνία. Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος, καθόλου δεν το ξέρεις. Η ευτέλεια έρχεται από τα απρόσεκτα μάτια, γιατί από το «οράν τίκτεται το εράν», δηλαδή από τα μάτια γεννιέται η επιθυμία. Και τα μάτια όλων των ανθρώπων είναι ωραία, όταν ατενίζουν με κατανόηση και αισιοδοξία τον κόσμο. Όμως, υπάρχει και κάτι χειρότερο απ’ το σκοτάδι των ματιών. Το μίσος, το σκοτάδι τής ψυχής. Βέβαια, στα μάτια των νέων βλέπουμε τη φλόγα, ενώ στα μάτια των γερόντων, λένε, βλέπουμε το φως! Αν σβήσει το φως, μένουμε στο σκοτάδι. Αλλά τα κάρβουνα εξακολουθούν να’ ναι αναμμένα κι είναι στο χέρι μας να μη τ’ αφήσουμε να γίνουν στάχτη… Αυτό που δεν βλέπεται, δεν αποτυπώνεται στη διάνοια. Αυτό που δεν υπάρχει στη διάνοια, δεν κινεί τη φαντασία. Κι αυτό που δεν κινεί τη φαντασία, ούτε το πάθος κινεί. Τα κάρβουνα, αναμμένα, καίνε, σβησμένα μουντζουρώνουν.
Οι νέοι που πάνε μπροστά, είν’ αυτοί που δραστηριοποιούνται και αναζητούν συνθήκες, που τις θέλουν με όλη τους την ψυχή και που, όταν δεν τις βρουν, τις δημιουργούν μόνοι τους. Η σιγουριά στη ζωή είναι σπάνιο αγαθό. Ο άνθρωπος, που απολαμβάνει πολλές βεβαιότητες, είναι σαν ένα πουλί με αγκυλωμένα φτερά. Δεν πρόκειται να πετάξει ποτέ. Αντίθετα, όποιος πιστεύει ότι ο αγώνας είναι δικός του, ότι υπερασπίζεται την ύπαρξή του και προετοιμάζει για τον εαυτό του ένα καλύτερο μέλλον, αυτός είναι ο μόνος, που μπορεί να δώσει σπίτι στον άστεγο και να εφοδιάσει με γνώση τον παγωμένο και τον πεινασμένο. Οι νέοι πρέπει, λοιπόν, να συνεχίζουν τον αγώνα τους! Χάνει μόνο όποιος σταματάει…
Όσο για τα όρια, που αναφέραμε, υπάρχει ένα τεράστιο ψέμα, ότι τάχα έχουμε όρια. Τα μόνα όρια που έχουμε, είναι αυτά που πιστεύουμε! Άλλωστε, ένα βήμα αρκεί για να φέρει νέα όρια. Δεν έχει όρια ο δρόμος των ονείρων. Η ζωή γεννάει διαρκώς το καινούργιο. Μάθαμε να πετάμε στον αέρα σαν πουλιά, να κολυμπάμε κάτω απ’ το νερό σαν ψάρια, αλλά δεν μάθαμε να ζούμε πάνω στη γη σαν άνθρωποι. Χάνουμε το χρόνο στις μάταιες αναζητήσεις. Και οι μάχες τού πολέμου μάς κάνουν να ξεχνάμε τις μάχες τής ειρήνης. Αλλά ο κόσμος έτσι δε θ’ αλλάξει. Το κεφάλι τού λαού! Να το ζήτημα. Φωτίστε το, μορφώστε το και δεν θα βρεθείτε στην ανάγκη να το κόψετε.
Ο Αϊνστάιν, κάποτε, είπε: «Αν μου έδιναν μόνο μία ώρα για να λύσω ένα πρόβλημα, απ’ το οποίο θα εξαρτάται η ζωή μου, θα αφιέρωνα 40 λεπτά για να το μελετήσω, 15 λεπτά να το αναθεωρήσω και 5 λεπτά να το λύσω». Ήξερε, ο μέγας φυσικός, ότι τα έργα έχουν ζωή μέχρι να ολοκληρωθούν. Όσο καιρό χρειάζονται προσπάθεια, δεν καταρρέουν. Τα κοινωφελή έργα απαιτούν ανθρώπους. Τα καλλιτεχνικά έχουν περίσσιο χώρο. Τα σοφά απαιτούν τη σαφήνεια. Τα προορισμένα για την τελειότητα, αποκαλύπτουν κενά. Τα μακρόπνοα είναι, ανά πάσα στιγμή, έτοιμα να σωριαστούν. Τα σχεδιασμένα για πραγματικά μεγάλα, δεν έχουν ακόμα αρχίσει… Θα τ’ αρχίσουν, πιστεύω, οι νέοι μας, που ανατράφηκαν από σωστούς γονείς, που έδωσαν στα παιδιά τους ρίζες και φτερά: Ρίζες για να ξέρουν πού βρίσκεται το σπίτι τους και φτερά για να μπορούν να πετάξουν μακριά… Αυτό, θαρρώ, είναι εύκολο να συμβεί, αρκεί οι νέοι ν’ αλλάξουν τη σκέψη τους. Γιατί η σκέψη είναι η ψυχή τής πράξης. Αλλάζοντας τη σκέψη τους, θ’ αλλάξει ευθύς και ο κόσμος. «Πες μου τι σκέφτονται οι νέοι και θα σου πω για το χαρακτήρα τής επόμενης γενιάς», ρώτησε, κάποτε, ένας δάσκαλος το γονιό ενός μαθητή του. Κι ο γονιός απάντησε: «Δεν ξέρω τι σκέφτονται, αλλά απελπίζομαι όταν αναρωτιέμαι αν θυμούνται καν… Ο δάσκαλος ξέρει ότι η τύχη ενός λαού, η ακμή και η παρακμή μιας χώρας εξαρτάται μόνο από την αγωγή, που δίνεται στη νεολαία – από την εθνική της, γενικά, διαπαιδαγώγηση. Υπάρχει μία κινέζικη παροιμία, που επισημαίνει πολύ εύγλωττα την προοπτική των προοδευτικών έργων τού ανθρώπου. Αν προγραμματίζετε για έναν χρόνο, φυτέψτε ρύζι. Αν προγραμματίζετε για δέκα χρόνια, φυτέψτε δέντρα. Αν προγραμματίζετε για δέκα χρόνια, εκπαιδέψτε τα παιδιά σας…
Όμως, ποιοι είναι αυτοί, που χαρίζουν διάρκεια στα έργα; Ίσως είν’ αυτοί, που θα ζήσουν, τότε. Και ποιους θα διαλέξουμε για οικοδόμους; Αυτούς, που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί. Υπάρχει, όμως, και μία άλλη απάντηση: Αν οι αδυναμίες των ανθρώπων εμπνέουν φόβο, αν η διατήρηση των εχθρών στη ζωή μας συνεχίζεται και οι πάσης φύσεως κοινωνικές καταστροφές και αθλιότητες δεν σταματούν, τότε τα έργα δεν χτίζονται, χωρίς προοπτική, δεν διαρκούν, αν δεν κλείσουμε μέσα τους τις αιώνιες αξίες τού πολιτισμού μας. Ο Ευριπίδης μάς άφησε μία μεγάλη παραίνεση: Μην ομορφαίνετε τη μορφή σας, αλλά τη ζωή σας, με έργα φωτεινά.
