Του Γιάννη Ν. Καλαντζή
Το ασυλλόγιστο εγχείρημα του εθνικιστή συγγραφέα της Ιαπωνίας ήταν επιτυχημένο. Τηρώντας κατά γράμμα ολόκληρο το τελετουργικό του σεπούκου, αυτοκτόνησε με απεντερισμό, το περιβόητο παραδοσιακό χαρακίρι, που καθιερώθηκε από τους Σαμουράι ως ιαπωνική μέθοδος αυτοχειρίας, την μοναδική επιτρεπτή διέξοδο σε περίπτωση ήττας ή ατίμωσής τους.
Ο αυτόχειρας, ο Γιούκιο Μίσιμα, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους λογοτέχνες της Ιαπωνίας, γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1925. Οι σχέσεις του με το στρατό δεν ήταν στενές, αντέδρασε, όμως, στρατιωτικά, όταν συνειδητοποίησε πόσα προβλήματα δημιουργούσε ο εξαμερικανισμός και οι συντελούμενες στη χώρα του πολιτικές και θεσμικές αλλαγές. Το πρωί της 25ης Νοεμβρίου 1970, με τέσσερα μέλη του “Συνδέσμου της Ασπίδας”, εισέβαλαν στο Γενικό Επιτελείο, στο Τόκιο, αφόπλισαν τη φρουρά, συνέλαβαν τον στρατηγό Κανετόσι Μασίτα και τον υποχρέωσαν να παρατάξει μπροστά τους τούς στρατιώτες του.
Ο Ιάπωνας λογοτέχνης μίλησε στους στρατιώτες από το μπαλκόνι του γραφείου του στρατηγού, τους οποίους παρότρυνε να εξεγερθούν, απαιτώντας να αποκηρύξουν το ιαπωνικό Σύνταγμα του 1947. Απώτερος σκοπός του ιδίου και των ακολούθων του ήταν να επαναφέρουν τον αυτοκράτορα στην προπολεμική του δόξα. «Θα υποστηρίξετε έναν κόσμο», τους ρώτησε, «όπου το πνεύμα είναι νεκρό, όπου δεν υπάρχει σεβασμός παρά μόνο για τη ζωή; Σε λίγα λεπτά θα σας δείξουμε ότι μπορείτε να βρείτε μια αξία πιο μεγάλη, που δεν υπάρχει στον φιλελευθερισμό, ούτε στη δημοκρατία. Αυτή η αξία βρίσκεται στην Ιαπωνία, εκεί θα την βρείτε…»!
Στην πλατεία, οι στρατιώτες, νέα παιδιά της μεταπολεμικής ειρηνικής περιόδου, αντέδρασαν με γιουχαΐσματα. Ο Μίσιμα, ο οποίος υπολόγιζε να μιλήσει πέραν της μισής ώρας, αναγκάστηκε να τερματίσει το λόγο του στα επτά λεπτά. Αφού ανέκραξε «Ζήτω ο αυτοκράτορας», ξαναμπήκε στο κτίριο και αποκαρδιωμένος, δήλωσε: «Νομίζω πως δεν μ’ άκουσαν». Υστερα…
…φορώντας την κόκκινη εορταστική στολή του αμφιλεγόμενου ιδιωτικού στρατού, τον Τάτε-νο-κάι (“Σύνδεσμος της Ασπίδας”) και έχοντας πάντα στο μέτωπό του δεμένη τη λευκή ταινία της περισυλλογής και της θυσίας, το «χακιμάκι», γονάτισε περίφροντις στο πάτωμα της μεγάλης αίθουσας και ξεγύμνωσε το επάνω μέρος του σώματός του. Ετοιμος από πριν ο υπολοχαγός και εραστής του, ο Χίσο Μορίχα, τον πλησίασε και του προσέφερε το «ταντό», το πιο κοντό σπαθί των Σαμουράι. Το πήρε εκείνος, το έστρεψε προς το σώμα του και αυθωρεί βύθισε τη λάμα στη γυμνή κοιλιά του. Ηταν η τελευταία πράξη της ζωής του!
Η μακάβρια θανατηφόρος τελετή δεν είχε τελειώσει ακόμα. Ο Μορίχα, ακολουθώντας το τυπικό, σήκωσε το μακρύ του ξίφος και με μια ξαφνική κίνηση αποκεφάλισε τον αποτυχημένο επαναστάτη. Υστερα, γονάτισε δίπλα στο άψυχο και ακέφαλο σώμα, συλλειτουργός στην ιδιαίτερη ιεροτελεστία, και αυτοκτόνησε και αυτός με χαρακίρι, όπως επιτάσσει η παράδοση. Στη συνέχεια, κατρακύλησε στο δάπεδο και το κεφάλι του υπολοχαγού, κομμένο από το χέρι ενός δικού του συντρόφου, του Φούρου Κόγκα…
Αυτή η τελετουργική διαδικασία, που περιλαμβάνει όλες τις τυποποιημένες συμβολικές ενέργειες του δραματικότερου παραδοσιακού εθίμου της Ιαπωνίας, συνέβη τον Νοέμβριο 1970. Μεταδόθηκε ζωντανά από τους πέντε μεγαλύτερους τηλεοπτικούς σταθμούς του Τόκιο και, όπως ήταν αναμενόμενο, την παρακολούθησαν εκατομμύρια τηλεθεατές. Τον 20ό αιώνα δεν ήταν συνηθισμένο ένα τέτοιο θέαμα. Οι συμπατριώτες του Γιούκιου Μίσιμα είχαν 25 χρόνια να δουν παρόμοια σκηνή. Ιδια σκηνή θανάτου διαδραματίστηκε τελευταία φορά το 1945, μετά την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας, όταν πολιτικοί και στρατιωτικοί, αντίθετοι σε αυτήν, έβαλαν τέλος στη ζωή τους, αυτοκτόνησαν με τον παραδοσιακό τρόπο των Σαμουράι.
Δεν είναι εύκολο, υποστηρίζει η Μάργκεριτ Γιουρσενάρ στη μελέτη της «Ο Μίσιμα και το όραμα του κενού», να καταλάβουμε τη νοοτροπία του Ασιάτη συγγραφέα. Ωστόσο, αυτός ο «παράφρων και μανιακός Ιάπωνας», πάντοτε σκεφτόταν να γίνει κλασικός, την ευκαιρία δε που αναζητούσε την βρήκε στην Ελλάδα. «Τα αρχαία χρόνια», έγραψε, «δεν υπήρχε πνευματικότητα, υπήρχε όμως ισορροπία ανάμεσα στο σώμα και στο πνεύμα… Η τραγωδία, στην οποία η αλαζονεία τιμωρείται κατά κανόνα από τους θεούς, βοήθησε τους Ελληνες να καταλάβουν πώς να διατηρήσουν αυτή την ισορροπία».
Υποστήριζε πως η επίσκεψή του στην Ελλάδα τον θεράπευσε από «το μίσος για τον εαυτό του και την αγάπη για τη μοναξιά» και, ερχόμενος πιο κοντά στα αγάλματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, οι ιδέες του για το ανθρώπινο σώμα επηρεάστηκαν περισσότερο. Ένα σώμα με «ογκώδεις μύες, σφικτό στομάχι και σκληρό δέρμα», σχολίασε, «θα έπρεπε να αντιστοιχεί σε ένα ατρόμητο αγωνιστικό πνεύμα»…
Ο ανήσυχος Ιάπωνας είχε αγαπήσει το θέατρο και, όπως αποδείχθηκε, η κάθοδός του στο επιτελείο του στρατού ήταν περισσότερο μια σκηνοθεσία, παρά πραξικόπημα. Ο ίδιος είχε ρυθμίσει, ώστε να μεταδοθούν τα πάντα από της τηλεοράσεως! Την αυγή της 25ης Νοεμβρίου 1970, αποφασισμένος να ανοίξει το κορμί του σε κοινή θέα, άρχισε την τελετή με τα τρία τελετουργικά κτυπήματα: Sep-pu-ku. «Παθιασμένος ηθοποιός, ήθελε πάντα να έχει τον πρώτο ρόλο και το πέτυχε μέχρι το τέλος», έγραψε ο ιαπωνικός τύπος την επομένη. «Η ανθρώπινη ζωή είναι σύντομη, αλλά εγώ θα ήθελα να ζήσω για πάντα», φέρεται να δήλωσε ο πραξικοπηματίας, λίγο πριν την αυτοχειρία του, εννοώντας, προφανώς, να πεθάνει νέος.
Η αυτοκτονία του Κιμιτάκε Χιράοκα (αυτό ήταν το πραγματικό όνομα του Γιούκιου Μίσιμα), εγχείρημα παράλογο, που επαινέθηκε αργότερα ως αριστούργημα, θα μπορούσε να αποτελέσει το ωραιότερο ποίημα της ύπαρξής του…
Στη συγγραφική του παραγωγή περιλαμβάνονται οι «Εξομολογήσεις μιας μάσκας» (εισαγωγή στο θέμα της ομοφυλοφιλίας) και η τετραλογία «Η θάλασσα της γονιμότητας», που αποτελείται από «Το ανοιξιάτικο χιόνι», «Τα αφηνιασμένα άλογα», «Ο ναός της αυγής» και «Η πτώση του Αγγέλου». Στα θεατρικά του έργα αριθμούνται και τα «Μαντάμ ντε Σαντ» και τα «Πέντε σύγχρονα θεατρικά έργα».
