Της Πηνελόπης Ι. Παπαθανασίου,
LLM Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο, Δικηγόρου, Υπεύθυνης της ΧΕΝ Βόλου
Οι γυναίκες συγκροτούν μια ιδιαίτερα ευπαθή κοινωνική ομάδα, η οποία ανάλογα με τον τόπο διαμονής, την ηλικία, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα του λαού της αντιμετωπίζει πληθώρα κοινωνικών προβλημάτων σε βάρος της. Παρά τους σκληρούς αγώνες που έχουν επιτευχτεί με σκοπό την ισότητα των δύο φύλων και την υποτιθέμενη επίτευξη του εν λόγω στόχου είναι γεγονός ότι εκατομμύρια γυναίκες πλήττονται καθημερινά από προκαταλήψεις και στερεότυπα και γίνονται θύματα βίας και ανεξέλεγκτα σκληρής συμπεριφοράς. Η βία κατά των γυναικών δεν περιορίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό ή οικονομικό σύστημα, αλλά είναι διαδεδομένη σε κάθε κοινωνία ανά τον κόσμο. Δεν γνωρίζει διαχωριστικές γραμμές λόγω πλούτου, φυλής ή πολιτισμού. Η βία ως βίωμα ή ως απειλή, εμποδίζει τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο να ασκήσουν και να απολαύσουν πλήρως τα δικαιώματά τους. Οι μορφές της εκδηλώνονται ως Σωματική κακοποίηση (βιαιοπραγούν σε βάρος της), ψυχολογική κακοποίηση (προσβολές, εξευτελισμούς, ύβρεις, απομόνωση από το φιλικό ή κοινωνικό περιβάλλον, αποθάρρυνση από κάθε προσπάθεια εξεύρεσης εργασίας, ψυχολογικοί εκβιασμοί και διλήμματα), σεξουαλική κακοποίηση (εξαναγκασμός σε συνουσία). Η ενδοοικογενειακή βία είναι η ποιο συνηθισμένη μορφή άσκησης σωματικής, ψυχολογικής, σεξουαλικής ή και οικονομικής βίας από τις οποίες η σωματική είναι η πιο επικίνδυνη και φανερή εκδήλωσή της γιατί βάζει σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα μιας γυναίκας. Συνήθως ξεκινά με ένα χαστούκι, κλιμακώνεται και καταλήγει σε καθημερινό εφιάλτη με τα εξής στάδια: επίθεση, μετάνοια, συγνώμη, υπόσχεση ότι δεν θα επαναληφθεί, όπου μεσολαβεί μια περίοδος συμφιλίωσης και ξανά επίθεσης. Η ψυχολογική ή οικονομική βία δεν καταλήγουν πάντοτε σε σωματική. Μία σωματικά πάντως κακοποιημένη γυναίκα έχει σίγουρα κακοποιηθεί και ψυχολογικά. Στην Ελληνική Νομοθεσία προστατεύετε αποτελεσματικά η βία μέσα στην οικογένεια με το Ν.35002006 όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 453118.
Ποια είναι η θέση τη γυναίκας στη σύγχρονη Ευρώπη και δη στην Ελληνική Νομοθεσία. Με το Ν. 132983 το Οικογενειακό Δίκαιο εκσυγχρονίστηκε και προσαρμόστηκε στη συνταγματική επιταγή της αρχής της ισότητας των δύο φύλων. Έτσι καταργήθηκαν η έννοια της πατριαρχικής οικογένειας και αντικαταστάθηκε με την έννοια της ισότιμης οικογένειας. Καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας και ορίστηκε ότι και οι δύο σύζυγοι υποχρεώνονται να συμβάλλουν ανάλογα με τις δυνάμεις τους στην αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας. Ορίστηκε ότι η γυναίκα διατηρεί το οικογενειακό της επώνυμο και μετά το γάμο υποχρεωτικά, ενώ οι μελλόνυμφοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν πριν το γάμο τους το επώνυμο των παιδιών τους, που μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός των συζύγων, είτε και των δύο. Ορίστηκε το 18ο έτος (από το 21ο που ήταν μέχρι τότε) ως χρόνος ενηλικίωσης των νέων και κατώτατο όριο για την τέλεση γάμου και για τα δύο φύλα. Τόσο η ανατροφή, όσο και η εκπαίδευση των παιδιών πρέπει να γίνεται πλέον χωρίς διάκριση των δύο φύλλων. Καθιερώθηκε η «αξίωση συμμετοχής» του καθενός από τους συζύγους στην περιουσία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου, παρέχοντας την επιλογή του συστήματος της κοινοκτημοσύνης, εκσυγχρονίζοντας τις διατάξεις του διαζυγίου και τη θεσμοθέτηση του συναινετικούς διαζυγίου ( πρώτη σύντμηση του χρόνου έκδοσης συναινετικού διαζυγίου είχε γίνει με τον Ν. 40552012 και εν συνεχεία ψηφίστηκε ο Ν. 45092017 επιβάλλοντας το συναινετικό διαζύγιο με συμβολαιογραφική πράξη). Καθιερώθηκε η απόλυτη εξομοίωση των δικαιωμάτων των παιδιών που γεννήθηκαν «χωρίς γάμο» των γονιών τους με τα δικαιώματα των παιδιών που γεννήθηκαν «μέσα στο γάμο» και η νομική ενίσχυση της θέσης της ανύπαντρης μητέρας. Με το Ν. 125082 καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος ως ισότιμος με το θρησκευτικό.
Ποια είναι όμως τα δικαιώματα των Γυναικών στη σύγχρονη Ευρώπη: Αξιοπρέπεια (δικαίωμα στη ζωή, στην ακεραιότητα του προσώπου, απαγόρευση βασανιστηρίων και των απάνθρωπων εξευτελιστικών ποινών ή απαγόρευση της δουλείας και της καταναγκαστικής εργασίας), Ελευθερία (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δικαίωμα γάμου και ίδρυσης οικογένειας, ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, ελευθερία των τεχνών και των επιστημών, δικαίωμα εκπαίδευσης και εργασίας), Αλληλεγγύη (δικαίωμα συλλογικών ενεργειών, ισότητα ρόλων, προστασία υγείας, πρόσβαση σε υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος), Ισότητα (έναντι του Νόμου, ισότητα ανδρών και γυναικών), Ιθαγένεια (δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, χρηστής διαχείρισης, αναφοράς, ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής), Δικαιοσύνη (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, τεκμήριο αθωότητας και δικαίωμα υπεράσπισης, αρχή νομιμότητας).
Το βαθύτερο αίτιο της βίας κατά των γυναικών βρίσκεται στις δυσμενείς διακρίσεις, οι οποίες αρνούνται στις γυναίκες την ισότητα με τους άνδρες σε όλους τους τομείς της ζωής. Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ούτε «φυσιολογική» ούτε «αναπόφευκτη». Αποτελεί έκφραση συγκεκριμένων, ιστορικά και πολιτιστικά προσδιορισμένων, αξιών και προτύπων. Οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί καλλιεργούν την υποταγή της γυναίκας και τη βία κατά αυτής. Η φτώχεια και η περιθωριοποίηση τροφοδοτούν τη βία κατά των γυναικών και παράλληλα προκύπτουν από αυτή. Παγκοσμίως, οι γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά φτώχειας απ’ ότι οι άνδρες. Τα 23 των αναλφάβητων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι γυναίκες, αριθμός που σύμφωνα με τη UNICEF δε θα αλλάξει σημαντικά για τα επόμενα 20 έτη. Τόσο ο αναλφαβητισμός όσο και η φτώχεια περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες των γυναικών να οργανωθούν για να αγωνιστούν για αλλαγή της κατάστασης. Οι νεαρές γυναίκες υπόκεινται συχνά σε σεξουαλική κακοποίηση όχι μόνο επειδή είναι γυναίκες, αλλά επειδή είναι νέες και ευάλωτες. Παρ’όλα αυτά οι καταγγελίες είναι ελάχιστες και η βία κατά των γυναικών παραμένει ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
