Της Ελενας Αντωνοπούλου
Στη γενοκτονία των Αρμενίων θα αναφερθούμε σήμερα, γεγονός που ακούσαμε ότι πρόσφατα αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ, όμως μετά τη συνάντηση των δυο προέδρων ΗΠΑ και Τουρκίας η διαδικασία πάγωσε. Η εξόντωση των Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν γεγονός. Σφαγές Αρμενίων όμως είχαν γίνει και ενωρίτερα επί σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, το 1894 – ‘96, με τον αριθμό των νεκρών να εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδων και τον αριθμό των ορφανών παιδιών σε 50.000. Ωστόσο οι πλέον εκτεταμένες σφαγές Αρμενίων αποδίδονται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908 – ‘18. Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν. Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες.
Τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ώς 800.000, ενώ δυτικές και αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων στο 1.500.000.
Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη «γενοκτονίας» και ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε εξόντωση, αλλά εκτοπισμός του αρμενικού πληθυσμού. Το επίσημο τουρκικό κράτος υποστηρίζει πως οι Αρμένιοι αντάρτες υποστήριζαν τα ρωσικά στρατεύματα κατά την εισβολή τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αλλοι αρνητές υποστηρίζουν πως δεν υπήρξαν ενέργειες, οι οποίες είχαν σκοπό την εξολόθρευση, άρα δεν είναι γενοκτονία. Σύμφωνα με τον Mustafa Akyol, η γενοκτονία (την αποκαλεί «εθνοκάθαρση») σημειώθηκε εξαιτίας της κατάρρευσης της «ανεκτικής» Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της ανάδυσης του εθνικισμού.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων σημειώθηκε παράλληλα και με τον ίδιο τρόπο με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλ. των Ελλήνων και των Ασσυρίων (Νεστοριανών χριστιανών).
Εκτός από τη δολοφονία ανθρώπων, η γενοκτονία περιλάμβανε και την απαγωγή γυναικών και παιδιών τα οποία εξισλαμίζονταν, άλλαζαν ονόματα και ενσωματώνονταν σε νοικοκυριά μουσουλμάνων (Τούρκων, Κούρδων, Αράβων κ.ά.) ως σύζυγοι ή σκλάβοι. Σύμφωνα με τα έθιμα των τοπικών φυλών, για να αποφεύγονται οι αποδράσεις, οι σκλάβοι μαρκάρονταν με τατουάζ στο πρόσωπο ή τον λαιμό. Πόλεις όπως η Χαρπούτ (Δυτική Αρμενία) και η Μεζρέ (Αν. Τουρκία) είχαν γίνει κέντρα εμπορίας Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων σκλάβων. Εκεί «οι πλέον επιθυμητές γυναίκες, κυρίως αυτές από πλούσιες οικογένειες, ζητούνταν από τοπικούς μουσουλμάνους και ελέγχονταν από γιατρούς για αρρώστιες κ.τ.λ.». Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατέλαβαν οι σύμμαχοι απελευθερώθηκαν πάνω από 90.000 ορφανά Αρμενίων από την Τουρκία, τη Συρία, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Αρμενία και τη Γεωργία. Πάντως σύμφωνα με μαρτυρίες γυναικών τα βασανιστήρια που υπέστησαν ήταν φοβερά και ομιλούν για σταύρωση και παλούκωμα χιλιάδων γυναικών οι οποίες αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν και να πάνε σε χαρέμια.
Ο Semen Ivanovic Aralov, πρώην στρατιωτικός, ήταν πρεσβευτής της Σοβιετικής ενωσης στην Τουρκία από τον Ιανουάριο 1922 ώς τον Απρίλιο 1923. Στο βιβλίο του «Απομνημονεύματα ενός σοβιετικού διπλωμάτη, 1922 – 1923» (1960) αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο η Σοβιετική Ενωση στήριξε πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά την Τουρκία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, καθώς και σε ορισμένα περιστατικά από τις βιαιότητες των Τούρκων κατά Αρμενίων και Ελλήνων:
«Τα τουρκικά στρατεύματα, τα οποία διοικούσε ο αντιδραστικός στρατηγός Κιαζίμ Καραμπεκίρ πασάς, προέβαιναν σε ομαδικές σφαγές Αρμενίων. Σφάχτηκαν περισσότερο από 69.000 άνθρωποι».
Ο Ελληνοαυστραλός μελετητής Παναγιώτης Διαμαντής έχει φέρει στη δημοσιότητα τις μαρτυρίες των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτικών που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες της γενοκτονίας.
Ο δημοσιογράφος Robert Fisk, έκανε λόγο για «ολοκαύτωμα των Αρμενίων».
Πολλά κράτη έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.
Επιφανείς ιστορικοί και ερευνητές αναφέρουν ότι από το το 1894 έως το 1924, έχασαν τη ζωή τους 1,5 με 2,5 εκατομμύρια Οθωμανοί Χριστιανοί. Πιο ακριβής καταγραφή είναι αδύνατη. Οποιες και αν ήταν οι αλλαγές του καθεστώτος, όλες αυτές οι δολοφονίες προκλήθηκαν από μουσουλμάνους Τούρκους οι οποίοι παρακινήθηκαν από άλλους μουσουλμάνους στο πλαίσιο μιας γενικευμένης ισλαμικής αλληλεγγύης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, τη μείωση του πληθυσμού των χριστιανών της Ανατολίας, από 20% σε 2%.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούσβελτ αποκάλεσε τη γενοκτονία των Αρμενίων «το χειρότερο έγκλημα πολέμου».
Το 1919 το τουρκικό κακουργιοδικείο δίκασε τους «υπεύθυνους» της αρμένικης γενοκτονίας. Η «τριανδρία» που ηγούνταν της εξόντωσης, καταδικάστηκε σε θάνατο. Ήταν οι Εμβέρ Πασάς, Τζεμάλ Πασάς και Ταλαάτ Πασάς, που είχαν εγκαταλείψει την Τουρκία προ πολλού. Στις 15 Μαρτίου του 1921, ο Ταλαάτ Πασάς δολοφονήθηκε από τον αρμένιο φοιτητή, Σόγκομον Τεϊλιριάν στη Γερμανία. Το δικαστήριο τον αθώωσε. Στις 21 Ιουλίου του 1922, ο Τζεμάλ Πασάς δολοφονήθηκε στην Τυφλίδα από τον αρμένιο Στεπάν Ντζαγκιγιάν. Στις 4 Αυγούστου του 1922, ο Εμβέρ Πασάς σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια επίθεσης Σοβιετικών, στο σημερινό Τατζικιστάν. Οι Τούρκοι δεν έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων…
