Του Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού
Είναι κοινώς παραδεκτό ότι οι Έλληνες ορκίστηκαν να σκοτώσουν όλους τους βαρβάρους τού κόσμου, με τη βοήθεια της ιατρικής. Κανένας άλλος λαός, πλην των Ελλήνων, δεν έμαθε, δεν άσκησε και δεν διακρίθηκε σ’ αυτή την ανθρωπιστική επιστήμη, που παραμένει πάντα ελληνική. Οι Έλληνες έκαναν την ιατρική εργαλείο στην υπηρεσία τού ανθρώπου, στην πρόοδό του, στην καθημερινή του ευτυχία. Θεμελιωμένη από τον Ιπποκράτη, η ιατρική έχει σημειώσει, με την πάροδο του χρόνου, τεράστια πρόοδο, στον τομέα τής γνώσης των οργάνων τού ανθρώπινου σώματος και των λειτουργιών τους.
Η ανατομία τού σώματος μετά τον θάνατο απαγορευόταν αυστηρά στην αρχαία Ελλάδα. Ο Αριστοτέλης, ο πρώτος βιολόγος τής ανθρωπότητας, ήταν και ο πρώτος επιστήμονας, που έκανε ανατομία σε μεγάλο αριθμό ζώων.
Ένας άλλος λαμπρός επιστήμονας, ο Ηρόφιλος (γεννήθηκε γύρω στα 331 π. Χ., στη Χαλκηδόνα τής Μικράς Ασίας), ήταν ο πρώτος που δίδαξε την ανθρώπινη ανατομία δημόσια, κάνοντας μία σημαντική επανάσταση στο χώρο τής ιατρικής επιστήμης. Έκανε ανατομία σε περισσότερα από εξακόσια πτώματα. Η αποκάλυψη των μελών τού ανθρώπινου σώματος στάθηκε για το ακροατήριό του ένα πρωτότυπο θέαμα. Ο Ηρόφιλος δίδαξε στην Αλεξάνδρεια. Λέγεται ότι δεν ήθελε να διδάξει τίποτα, που να μην τό’ χει πρώτα δει. Η γνώση των οργάνων τού σώματος τον γέμιζε χαρά.
Ο Ηρόφιλος ξεχώρισε, τελικά, τις αρτηρίες από τις φλέβες, και πρώτος αυτός αναγνώρισε πως και οι δύο είναι γεμάτες αίμα. Ξεχωρίζοντας επίσης τις φλέβες από τις αρτηρίες, κατέληξε στην παραδοχή ότι οι αρτηρίες έχουν παλμό, ενώ οι φλέβες δεν έχουν.
Χτυπώντας δυνατά μία θύρα, πολύ καιρό απαγορευμένη, την άνοιξε απότομα σε μεγάλους ορίζοντες. Μελέτησε από κοντά πολλά όργανα, το συκώτι, το πάγκρεας, τα γεννητικά όργανα. Με ιδιαίτερη, όμως, προσοχή παρακολούθησε την καρδιά και το κυκλοφορικό σύστημα. Για να γνωρίσει την κίνηση της καρδιάς, χρησιμοποίησε το σφυγμό και διέκρινε στους παλμούς της τέσσερις φάσεις – συστολή, διαστολή και τα δύο ενδιάμεσα διαστήματα ανάπαυσης. Θεωρώντας το σφυγμό ως βασικό διαγνωστικό στοιχείο, μετρούσε τη συχνότητά του, με τη βοήθεια μιας κλεψύδρας, πράγμα που πρέπει να θεωρηθεί σημαντική πρόοδος στην ποσοτική μελέτη των βιολογικών φαινομένων.
Ακόμη, η ιατρική επιστήμη οφείλει στον Ηρόφιλο τις λεπτομερειακές παρατηρήσεις που έκανε, σχετικά με το μάτι, το οπτικό νεύρο και τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Οι οφθαλμολογικές του έρευνες τον οδήγησαν, αναμφίβολα, στη σημαντική ανακάλυψή του του νευρικού συστήματος, το κέντρο του οποίου το εντόπισε στον εγκέφαλο. Αποκατέστησε τη σύνδεση ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον νωτιακό μυελό. Διέκρινε τα αισθητήρια νεύρα από τους τένοντες, που συνδέοουν τους μυς και τα οστά.
Ο Ηρόφιλος, λοιπόν, μέγας ερευνητής και εργάτης τής ιατρικής επιστήμης, με πλήθος ανακαλύψεων στον τομέα τής ανατομίας, αξίζει να θεωρείται ο θεμελιωτής και πρωτοπόρος της, καθώς και εισηγητής τής ανατομικής ορολογίας, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Μία πραγματεία του, που προοριζόταν για τις μαίες, βελτίωσε πολύ την πρακτική τού τοκετού.
Η ανατομία τού Ηρόφιλου, όπως και ολόκληρη η ιατρική του πρακτική, δεν έσβησαν ούτε στη ρωμαϊκή περίοδο, ούτε στο Μεσαίωνα. Ακόμα και στους πιο μαύρους αιώνες, στους θανάσιμους καιρούς των χειρότερων επιδημιών, η ιατρική σ’ όλο τον κόσμο έμεινε πιστή στις ελληνικές της ρίζες, ολοφάνερη κατάκτηση των Ελλήνων, ταγμένη στην υπηρεσία τού ανθρώπου. Δεν υπάρχει καμία περίοδος στην ιστορία τής ιατρικής, που να μην έχει γεννήσει έναν μεγάλο Έλληνα γιατρό,που να μην έχει προβεί σε μία μεγάλη ανακάλυψη. Ο Ηρόφιλος, όσο κλεινόταν στο εργαστήριό του, προσεκτικός σε ό,τι συμβαίνει στη ζωή τού ανθρώπου, λαχταρούσε να βρει και να προάγει την επιστημονική αλήθεια. Η λαχτάρα του αυτή τον έκανε να σκοντάφτει, για πολλούς ευνόητους λόγους. Αλλά χωρίς αυτή τη λαχτάρα, η επιστήμη θα είχε πεθάνει, πριν ακόμα γεννηθεί…
