Του Νίκου Τσεκούρα συν/χου δασκάλου
Το 1873 ξέσπασε το σκάνδαλο του Λαυρίου. Ο Ιταλός επιχειρηματίας Σερπιέρης και ο Γάλλος Ρόυ –ντε – Φορσινέ, υπογράφουν σύμβαση με το ελληνικό δημόσιο. Δέκα χιλιάδες στρέμματα γης στο Λαύριο, θα ήταν στη διάθεσή τους, για να εκμεταλλευτούν τους υπόγειος θησαυρούς τους και να κερδίσουν μυθώδη ποσά.
Οι εφημερίδες περιέγραφαν τις εκβολάδες του Λαυρίου «ως χρυσορρόους ποταμούς μέλλοντας να πλουτίσωσι την Ελλάδα». Η φαντασίατων αργόσχολων είχε φουντώσει σε βαθμό επικίνδυνο γιατί υπολόγιζαν τους θησαυρούς του Λαυρίου σε εκατομμύρια εκατομμυρίων με τα οποία θα εξοφλούνταν τα εθνικά δάνεια, θαελαττώνονταν οι φόροι, θα κατασκευάζονταν θωρηκτά, θα δημιουργούσαν στρατό και θα αποχαιρετούσαν τη φτώχεια.
Ταυτόχρονα όμως, ψιθυρίζονταν και προμήθειές και μίζες και δωροδοκίες σε κυβερνητικούς παράγοντες και αυλικούς. (Αυτό ανάγκασε την κυβέρνησης Βούλγαρη –Κουμουνδούρου, ύστερα από επέμβαση του βασιλιά να παραιτηθεί. Και τη θέση της παίρνει η κυβέρνηση Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Στο μεταξύ απανωτές απειλές και διακοινώσεις στέλνουν Ιταλική και Γαλλική κυβέρνηση, στην κυβέρνηση Δεληγιώργη, επειδή το ελληνικό κράτος επεμβαίνει στις εταιρείες τους που εκμεταλλεύονταν το Λαύριο. Ο Δεληγιώργηςβρίσκεται σε δύσκολη θέση. Τότε παρουσιάζεται ο Χιώτης επιχειρηματίας Α. Συγγρός ως από μηχανής Θεός. Αναλαμβάνει αυτός να αγοράσει με το Σερπιέρη την εκμετάλλευση των εκβολάδων του ορυχείου του Λαυρίου. Άλλοι τον ονόμαζαν σωτήρα του Λαυρίου, άλλοι όμως, ολετήρα του έθνους.
Ο Συγγρός, πριν υπογράψει τη συμφωνία της αγοράς, θέλησε να ενημερώσει την αντιπολίτευση. Πήγε στον Κουμουνδούρο για να πάρει τη γνώμη του. Διηγείται ο ίδιος ο Συγγρός: «Πήγαινε παιδί μου και γρήγορα αν δύνασαι, να τελειώσεις τη δουλειά και μη σκοτίζεσαι από τα πολιτικά μας. Το αληθές συμφέρον του τόπου μας το γνωρίζουμε όλοι μας. Πήγαινε και με την ευχή μου».
Την άλλη μέρα οι εφημερίδες γράφουν πάλι εναντίον του Συγγρού.
Ξαναπάει αυτός στον Κουμουνδούρο. Και εκείνος μειδιών κι ατάραχος του λέει:
«Κρίμα που είσαι Χιώτης. Σ’ έκοψα πλέον έξυπνον· δεν χαίρεσαι, όπου σε υβρίζουν; Αυτό θα ειπεί ότι σε παίρνουν υπό σημείωσιν. Μάθε ότι εδώ, όταν δεν σε υβρίζουν δεν σημαίνεις τίποτα». Λίγο αργότερα, αγόρασε την εταιρεία του Λαυρίου, ο Συγγρός και γίνεται ο μεγαλύτερος οικονομικός παράγοντας του τόπου. Οι κατήγοροί του γράφουν, πως δεν πίστευε στην αποδοτικότητα των μεταλλείων του Λαυρίου.
Σκόπευε, όμως, στο θόρυβο που είχε δημιουργηθεί γύρω απ’ τους θησαυρούς του Λαυρίου. Σχεδίαζε να εκμεταλλευτεί την Πανελλήνια πεποίθηση ότι τα μεταλλεία έκρυβαν μεγάλα πλούτη. Και κυκλοφορεί σχετικές μετοχές που τις πουλά.
Στην αρχή η τιμή των μετοχών ήταν 200 δραχμές. Αμέσως ανεβαίνουν στις 310, στις 360, στις 410. Γράφει ο Επ. Κυριακίδης.
«Πτωχοί και πλούσιοι, έμποροι και εργατικοί, επιστήμονες και καλλιτέχναι και χειρωνάκτες, έσπευδον ν’ αγοράσουν τις μετοχές του θησαυρούκαταθέτοντες και τον τελευταίον αυτών οβολόν».
Η πολιτική δημοκοπία, για δύο χρόνια, φούντωνε την φαντασία του απλού λαού που έβλεπε στον ύπνο του, κάθε βράδυ το χρυσοφόρο ποταμό του Λαυρίου. Το Λαύριο το φαντάζονταν Καλλιφρόνια. Τον έπιασε μετοχική μανία. Πουλούσε τα κτήματά του και δανείζονταν για να αγοράσει μετοχές. Οι μετοχές καθημερινά ανατιμώνταν, όσο η αχαλίνωτη φαντασία του λαού οργίαζε. Όλοι άφησαν τις συνηθισμένες εργασίες τους και μαζεύονταν στα καφενεία νηστικοί από το πρωί και πουλούσαν ή αγόραζαν μετοχές. Είχαν εκδοθεί 50.000 (χιλιάδες) μετοχές και είχαν εγγραφεί για να αγοράσουν …… 350.000 μετοχές. Ώσπου οι εταιρεία θησαύρισε.
«Οι ιδρυτές των μεταλλουργείων εφρόντισαν, ως ηκούομεν, είπεν εν τη βουλή ο Σ. Σωτηρόπουλος να πωλήσουν τις μετοχές τους και τοιουτοτρόπως ωφεληθέντες άλλοι με 70.000 και άλλοι με 500.000 και απήλθον, ο μεν εις την Δύσην, ο δε εις την Ανατολήν, όπως είπεν και ο Ζαΐμης.»
Ο κόσμος έμεινε στο δρόμο, όταν είδε πως οι μετοχές που κρατούσε ήταν άχρηστα κομμάτια χαρτιού. Η αξία τους κατρακύλησε στο μηδέν. (Άσχετα από το ποιο έφταιγε. Η υπόθεση του Λαυρίου έμεινε στη μνήμη του Ελληνικού λαού, ως μια σκοτεινή, στυγνή, σχεδόν ληστρική επιχείρηση που καταλήστεψε τις οικονομίες του κοσμάκη, που δεν άργησε να ξεσηκωθεί αγαναχτισμένος και να σαρώσει απ’την εξουσία τον πραγματικά λαϊκό Πρωθυπουργό Δεληγιώργη. Ίσως έφταιγε λιγότερο απ’ όλους για εκείνο το τραγικό σκάνδαλο του Λαυρίου.
