Της Ματίνας Πρίγκου, Αρχιτέκτονος Μηχανικού – Πολεοδόμου, Υποψήφιας Διδάκτορος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Υποψήφιας Δημοτικής Συμβούλου με τον συνδυασμό του Απόστολου Παπαδούλη «Βόλος, Ανατροπή Δημιουργία»
Ο όρος «διακυβέρνηση», που αποτελεί τη συνήθη ελληνική απόδοση του αγγλικού «governance», υποδηλώνει ένα τρόπο λήψης αποφάσεων σχετικά με τις δημόσιες πολιτικές, κατά τον οποίο αυτές δεν λαμβάνονται αποκλειστικά από δημόσιους φορείς αλλά και από άλλους: σχεδόν πάντα τον ιδιωτικό τομέα (συνήθως μέσω των συλλογικών εκπροσώπων διαφόρων κατηγοριών επιχειρήσεων όπως τουριστικές, βιομηχανικές επιχειρήσεις) και κατηγοριών επαγγελματιών (π.χ. οι μηχανικοί) και συνήθως το λεγόμενο «τρίτο» ή κοινωνικό τομέα (π.χ. μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλες συνενώσεις πολιτών σε μη επαγγελματική βάση).
Σε κείμενα της ΕΕ αποδίδονται πέντε βασικές αρχές της καλής διακυβέρνησης (CEC, 2001: 10-11):
- ανοικτή: οι αρχές και οι διαδικασίες οφείλουν να είναι διαθέσιμες και κατανοητές στο ευρύ κοινό l συμμετοχική: στη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών είναι απαραίτητη η ευρεία συμμετοχή των πολιτών
- λογοδοτική – υπεύθυνη: οι ρόλοι των οργανισμών οφείλουν να είναι ξεκάθαροι έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανάληψη ευθύνης από μέρους τους
- αποτελεσματική: οι πολιτικές πρέπει να είναι αποτελεσματικές και σύγχρονες των καταστάσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν, βασισμένες σε ξεκάθαρους στόχους
- συνεκτική: οι διαδικασίες διακυβέρνησης πρέπει να συμβάλλουν στη συνοχή των πολιτικών και δράσεων κάνοντας άμεσα κατανοητή τη λειτουργία και τους στόχους του. Στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας παρατηρούνται εκπληκτικά παραδείγματα αυτό-οργάνωσης τοπικών κοινωνιών, αλλά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν ευνοήθηκε καθόλου η λογική τους. Το νομικό πλαίσιο της χώρας δεν προέβλεπε την ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας στο σχεδιασμό. Υπήρξαν κάποιες συμμετοχικές διαδικασίες, αλλά δε μπορούμε να πούμε ότι υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στα προϊόντα του σχεδιασμού. Ο ρόλος τους ήταν απλά να αμβλύνουν τις τοπικές αντιθέσεις και πολώσεις μέσω της έκφρασης απόψεων, ενώ διαδραμάτιζαν μόνο γνωμοδοτικό ρόλο.
Δυστυχώς, όσες προσπάθειες συμμετοχικού (αστικού) σχεδιασμού έχουν ήδη λάβει χώρα στην Ελλάδα, εξελίχθησαν μάλλον άτυπα και ανεξάρτητα του όποιου σχετικού θεσμικού πλαισίου. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στην ανεπάρκεια του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και τη μερική ή ολική άγνοια σχετικών δυνατοτήτων από μέρους των ενδιαφερόμενων πλευρών. Οι δημόσιοι φορείς συνήθως είτε δεν εκπληρώνουν καθόλου, είτε εκπληρώνουν εντελώς διεκπεραιωτικά τις όποιες προβλεπόμενες από το νόμο διαδικασίες διαβούλευσης. Ίσως, εντέλει, το διακύβευμα στις συμμετοχικές διαδικασίες στην Ελλάδα, να μην αφορά αποκλειστικά και μόνο την πρόβλεψη και το σχεδιασμό μηχανισμών εφαρμογής του αντίστοιχου νομοθετικού πλαισίου ή ρύθμισης, αλλά την εισαγωγή και ενσωμάτωση νέας αντίληψης και νοοτροπίας, οι οποίες να συνάδουν με μια στροφή στις πολιτικές που εφαρμόζουμε στο χωρικό σχεδιασμό.
Το ρόλο αυτό καλούνται να διαδραματίσουν τα Τοπικά Συμβούλια τα οποία θα κληθούν οι πολίτες να εκλέξουν με την ψήφο τους στις Αυτοδιοικητικές Εκλογές στις 26 Μαΐου. Ο ρόλος τους είναι σαφώς αναβαθμισμένος σε σχέση με το παρελθόν, δημιουργώντας νέα δεδομένα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η απλή αναλογική που πρόκειται να εφαρμοστεί για πρώτη φορά, επιτρέπει τη δημιουργία ενός απολύτως αντιπροσωπευτικού οργάνου για τη διοίκηση τοπικών ζητημάτων και δε μένει να αποδειχθεί ότι οι αιρετοί που θα το υπηρετήσουν απαιτείται να είναι αρκετά ώριμοι, αξιοποιώντας με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο τις ευκαιρίες που προσφέρει για συνεργασίες, συναινέσεις για αποτελεσματική τοπική διακυβέρνηση.
Ας σκεφτούμε λοιπόν τη σημασία των Συμβουλίων αυτών, καθώς και τον ιδιαίτερα ζωτικό ρόλο που θα διαδραματίσουν, επιλέγοντας συμπολίτες μας με κριτήριο τη διαδρομή του καθενός, τη διάθεσή τους για προσφορά, αλλά και το υπόβαθρό τους (κοινωνικό, εκπαιδευτικό, πολιτικό), το οποίο θα κληθούν να καταθέσουν στη θητεία τους ως Τοπικοί Σύμβουλοι.
