Του Κώστα Λιάπη
Με ιδιαίτερα σημαντική παρουσία στο χώρο της ποίησης ο Καρδιτσιώτης συνταξιούχος εκπαιδευτικός Μάρκος Παππάς, χάρη στις τρεις συλλογές του «Δειλό ξεφύτρωμα» (Καρδίτσα 1970), «Ένα μπαλκόνι θύμησες» (Καρδίτσα 1993) και «Τρίλιες και φτερουγίσματα» (Έπαινος Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, Βόλος 1999), μέσα απ’ τις οποίες ο ίδιος προσεγγίζει με ξεχωριστή ευαισθησία και μαστοριά τις λαϊκές πηγές. Δείγματα εξάλλου του ποιητικού του λόγου έχουν ανθολογηθεί και σε διάφορες συλλογές.
Εκτός, όμως, από το εκδομένο ποιητικό του έργο, στο ενεργητικό του έχει και μια έξοχη, χάρη στον πλούτο των μικροϊστορικών και λαογραφικών στοιχείων της, μονογραφία για τη γενέτειρά του: «Βαθύλακκος (Λακρέσι) Καρδίτσας. Ένα γραφικό χωριό των Νότιων Αγράφων (Ιστορία – Λαογραφία)» (Καρδίτσα 2013).
Τέλος, και πέρα απ’ αυτά τα αυτοτελή έντυπα δείγματα της γραφής του, ο ίδιος έχει σκόρπιο κι ένα πλήθος ακόμα δημοσιεύσεων στον τοπικό ημερήσιο ή περιοδικό καρδιτσιώτικο κυρίως Τύπο. Και πάλι με ποιήματα αλλά και με άρθρα ή μελέτες, με λαογραφικό κατά κανόνα περιεχόμενο, αλλά και βιβλιοπαρουσιάσεις.
Μ’ αυτόν τον τελευταίο χώρο σχετίζεται άμεσα το σχετικά πρόσφατα εκδομένο νέο σε πεζό λόγο βιβλίο του «Περί έργων και δημιουργών – Βιβλιοπαρουσιάσεις» (εκτύπωση – βιβλιοδεσία Graphicart, Ηλίας Καρκαλέτσος Εκδόσεις ΦΑΟΣ, Καρδίτσα 2018, σ. σ. 262). Ένα καλοφροντισμένο και καλαίσθητο πόνημα, με εξώφυλλο ένα μπουκέτο με εξώφυλλα βιβλίων δικών του και φίλων του, και με την καλοσυνάτη αφιέρωσή στο εσώφυλλο «στους ευγενικούς φίλους που μου έκαναν την τιμή και έγραψαν κάτι για τα βιβλία μου και στους δημιουργούς των βιβλίων που παρουσιάζονται».
Διπλός, λοιπόν, ο στόχος του φίλου και ομότεχνου συγγραφέα στο νέο βιβλίο του. Να μεταφέρει πρώτα σ’ αυτό τις βιβλιοπαρουσιάσεις που έγραψε κατά καιρούς ο ίδιος και δημοσίευσε κυρίως στον καρδιτσιώτικο ημερήσιο και περιοδικό τύπο αλλά και σε άλλα έντυπα. Και στη συνέχεια, ακολουθώντας την αντίθετη πορεία, να καταγράψει τις αντίστοιχες παρουσιάσεις δικών του βιβλίων στον τύπο ή τις σχετικές επιστολές που έλαβε από αποδέκτες αυτών των βιβλίων του.
Γνωστή και δοκιμασμένη η αμφίδρομη αυτή συγγραφική προσπάθεια, πολλώ μάλλον αφού μέσα απ’ αυτή, τόσο ο συγγραφέας που την επιχειρεί όσο και οι αναγνώστες του μπορούν να έχουν ένα ευρύ φάσμα του συγγραφικού έργου του. Επιπλέον, όμως, η προσπάθεια αυτή ευνοεί την αμοιβαιότητα της εκτίμησης και των φιλικών σχέσεων μεταξύ του συγκεκριμένου συγγραφέα και των αναφερόμενων σ’ αυτό το πόνημά του ομοτέχνων του – οι οποίοι μάλιστα όλοι σχεδόν είναι Θεσσαλοί– ενώ παράλληλα, και όπως σημειώνει ο κοινός κι αγαπητός φίλος όλων των Θεσσαλών συγγραφέων ομότιμος πανεπιστημιακός καθηγητής Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, η ίδια προσπάθεια «ενεργοποιεί τον γόνιμο στοχασμό γύρω από τον βιβλιακό πολιτισμό και τους συγγραφείς της Θεσσαλίας».
Ο ίδιος άλλωστε ο Μάρκος Παππάς, αναγνωρίζει σε προλογικό του σημείωμα και σε πρώτο πρόσωπο πως «η ενασχόλησή μου με την παρουσίαση βιβλίων, προέκυψε από μια εσωτερική ανάγκη που αρδεύεται από την «ερωτική», θα έλεγα, σχέση μου με το βιβλίο, αλλά και από την ιδιαίτερη εκτίμησή μου για τους πνευματικούς δημιουργούς».
Και συμπληρωματικά παρακάτω προσθέτει πως «ο βασικότερος στόχος αυτού του βιβλίου είναι να προβάλλει στους αναγνώστες του κάποια αξιόλογα βιβλία και τους δημιουργούς του». Και βέβαια αυτό πραγματοποιείται μέσα από τις δικές του 36 συνολικά βιβλιοπαρουσιάσεις που περιλαμβάνονται στο πρώτο μέρος του πονήματός του, δημοσιευμένες κατά χρονολογική σειρά και από το 1970 ως το 2018 –πλην πέντε αδημοσίευτων– στον καρδιτσιώτικο τύπο και κυρίως στις ημερήσιες εφημερίδες «Πρωινός Τύπος» και «Νέος Αγών» αλλά και τις περιοδικές εκδόσεις «Καρδιτσιώτικα Χρονικά» και «Βαθυλακιώτικα Νέα».
Κι εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως πέραν των καθαυτό βιβλιοπαρουσιάσεων των συγκεκριμένων βιβλίων επιχειρείται από τον παρουσιαστή, με αναφορά ενσωματωμένη κατά κανόνα στο όλο αξιολογικό κείμενο, και μια παρουσίαση της πνευματικής ταυτότητας και του αντίστοιχου εκδοτικού και λοιπού έργου των συγγραφέων τούτων των πονημάτων. Με τρόπο που, όπως πιστεύει ο αξιολογητής, «να δίνεται η δυνατότητα στους αναγνώστες να γνωρίσουν καλύτερα τους συγγραφείς, γεγονός που θα συμβάλει στην πληρέστερη προσέγγιση και την ευκολότερη κατανόηση των κειμένων τους». Με πρώτον, βέβαια, τον ίδιον που, αποδείχνοντας συχνά το σπάνιο ήθος του, εκφράζει με συγκίνηση και παρρησία την βαθιά του ικανοποίηση και ευαρέσκεια, αποκομίζοντας, όπως παραδέχεται, συγκεκριμένα πνευματικά κέρδη από τα αξιολογούμενα βιβλία των φίλων και ομοτέχνων του.
Η ίδια ευκαιρία όμως, ν’ αποτιμήσουν με αντικειμενικότητα, ορθοφροσύνη και γενναιότητα τα δικά του βιβλία, δόθηκε μέσα και από τις βιβλιοπαρουσιάσεις όσων ομοτέχνων του τα δέχτηκαν κι έγραψαν γι’ αυτά τον δικό τους δόκιμο κριτικό λόγο είτε στα πρόσφορα για τους ίδιους δημοσιογραφικά φύλλα (37), είτε στις αντίστοιχες επιστολές τους (24) στον αποστολέα συγγραφέα τους.
Κι εννοώ βέβαια τις τρεις ποιητικές συλλογές του και το προηγούμενο πεζό του για τη γενέτειρά του. Για το οποίο είχα την ιδιαίτερη χαρά και τιμή να γράψω και να δημοσιεύσω τον ταπεινό μου επαινετικό λόγο, για «την άρτια τούτη μονογραφία του, που όντως εντυπωσιάζει με τον πλούτο των μικροϊστορικών αλλά και κυρίως των λαογραφικών της στοιχείων».
Διαβάζοντας όμως τις βιβλιοπαρουσιάσεις και των άλλων, μεταξύ των οποίων και καλών φίλων, ομοτέχνων μου, ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα και διπλοχάρηκα για την ομόθυμη αναγνώριση της αξίας και σπουδαιότητας του όλου πνευματικού έργου του αγαπητού μου Μάρκου. Και θα ήθελα κι εδώ να μου επιτραπεί να σταχυολογήσω κάποια χαρακτηριστικά επαινετικά αποσπάσματα κριτικών αποτιμήσεων των ποιητικών του συλλογών «Ένα μπαλκόνι θύμισες» και «Γρίλιες και φτερουγίσματα» όπως εκφράζονται είτε στις βιβλιοπαρουσιάσεις είτε στις παρατιθέμενες σχετικές επιστολές. Και ιδού τούτο το σταχυολόγημα:
«Ενα μπαλκόνι θύμησες».
«Η ποίησή του παραπέμπει στο ένδοξο κεφάλαιο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τη βουκολική ποίηση, στους ποιητές Κρυστάλλη, Χριστοβασίλη, Βαλαωρίτη και αναμφισβήτητα στη δημοτική μας ποίηση…» (Β.Δ. Αναγνωστόπουλος, ομότιμος καθηγητής Παν/μου Θεσσαλίας).
«Είναι πραγματιστής και τοπικός ο Μάρκος Παππάς. Παρουσιάζει εικόνες από τη φύση και τη ζωή να συνυπάρχουν στην ψυχή του με μια ειδυλλιακή χάρη, που με μόνο στην ποίηση του Θεόκριτου συναντάμε». (+ Βασίλης Μαγόπουλος, δάσκαλος, συγγραφέας).
«Ένας ύμνος του τρυφερού ποιητή στη φύση, στο χωριό και στην αγροτική ζωή…» (Λάμπρος Γριβέλλας, δάσκαλος, σχολικός σύμβουλος και συγγραφέας).
«Στα ποιήματα της συλλογής θα συναντήσεις και τ’ όνειρο και τη φαντασία, καθώς επίσης την ευαισθησία και ανθρωπιά» (Κίτσος Ανυφαντής, δικηγόρος και ποιητής).
«Ποίηση απλή και σχεδόν παραδοσιακή, ανόθευτη και γνήσια…» (+Ηλίας Λεφούσης, συγγραφέας).
«Ποίηση βαθιά βιωματική, κι εκφραστική μιλάει μέσα από δρώμενα και αντιθέσεις, βλέποντας την παράδοση να καταρρέει, τη φύση να μολύνεται, το χωριό να ερημώνεται». (Αντώνης Κουκουράβας, δάσκαλος, συγγραφέας).
«Χρειάζεται να μας θυμίζουν κάποιοι την ωραιότητα μιας ζωής που χάθηκε σχεδόν ολότελα πια, και που μ’ όλη τη φτώχεια και την κοινωνική υστέρηση περιείχε και αρετές ανεκτίμητες.
Πολλές απ’ αυτές συναντούμε και στους στίχους του βιβλίου σας «Ένα μπαλκόνι θύμησες» (Μιχάλης Μερακλής, ομότιμος καθηγητής Παν/μίου Αθηνών). «Πολλές οι αρετές της ποίησής σου. Ευρήματα και εικονοπλασία, λυρική επένδυση των ιδεών κι έξαρση της λεπτομέρειας, συναισθηματική φόρτιση των λέξεων και υποβολή, ανθρωπιά και συγκίνηση. Σου σφίγγω το χέρι». (Ιάσων Ευαγγέλου, γιατρός, στοχαστής ποιητής, συγγραφέας).
«Στιχουργική ευχέρεια, γλωσσική αρτιότητα, ποικιλία θεμάτων, δημιουργικοί στοχασμοί και πληρότητα περιγραφής είναι τα κύρια γνωρίσματα αυτής της ποιητικής συλλογής». (Παναγιώτης Παπαχαραλάμπους, φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας).
Γρίλιες και φτερουγίσματα
«Γεμάτο τρυφερότητα και ευγένεια!. Πράγματι εξαιρετικό πνευματικό ανάγνωσμα για παιδιά (και για μεγάλους που διασώζουν την παιδική ματιά του κόσμου)». (Βασ. Κύρκος, ομ. καθηγητής Παν/μίου Αθηνών).
«Κατάδηλος ο πνευματικός μόχθος του ποιητή αλλά αψεγάδιαστη η ποιητική του τέχνη». (Νίκος Μιχαλόπουλος, κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας και εκδότης).
«Τα ποιήματά του αποπνέουν ένα άρωμα παιδικής δροσιάς και μοσχοβολούν παιδική αγνότητα και αθωότητα» (Νικόλαος Τσιμπίδας, δάσκαλος, πρώην σχολικός σύμβουλος, συγγραφέας).
«Άξιος ο μισθός του (ολιγόμισθου) δασκάλου – ποιητή Μάρκου Παππά, που μπορεί να γράφει τρυφερά, όμορφα λυρικά ποιήματα για τα παιδιά μας». (Κώστας Καλαπανίδας, δάσκαλος σχολικός σύμβουλος, ποιητής, συγγραφέας).
«Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από τρυφερότητα, εσωτερικό μουσικό ειρμό, ευχέρεια γραφής, παιδιάστικη χάρη και δροσιά…». (Απόσπασμα του επαίνου της «Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς»). Βαθύκαρδη η ευχή μου στον αγαπητό μου Μάρκο να μας χαρίζει για πολλά – πολλά χρόνια ακόμα τους εξαίρετους πνευματικούς θησαυρούς του και ν’ απολαμβάνει τέτοιους ή παρόμοιους δίκαιους επαίνους.
