ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Εφηβεία

εφηβεία-656599

Του Δημήτρη Αντωνίου, καθηγητή Αγγλικής

Το άρθρο που ακολουθεί βασίζεται σε αρκετό βαθμό στην EncyclopediaBritannica, που θεωρείται μία από τις πλέον αξιόπιστες, αν όχι η πλέον αξιόπιστη εγκυκλοπαίδεια στον κόσμο, αλλά μεταφράστηκε και επιμελήθηκε από τον υπογράφοντα. Πέραν της ύλης της εγκυκλοπαίδειας, ο υπογράφων παραθέτει πολλές δικές του προσωπικές εμπειρίες που βίωσε κατά την ενασχόλησή του διδάσκοντας εφήβους.

Την ύλη, που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία, ας τη διαβάσουν οι αναγνώστες του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ.

Τι είναι η εφηβεία; Είναι η πορεία και η περίοδος ανάπτυξης που τα αγόρια αρχίζουν να γίνονται άντρες και τα κορίτσια να γίνονται γυναίκες. Αρχίζει περίπου στα 11 ή και στα 14 και διαρκεί από έξι έως και δέκα χρόνια. Οι αλλαγές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια της εφηβείας επηρεάζουν σημαντικά την ενήλικη ζωή που ακολουθεί.

Πολλές κοινωνίες αναγνωρίζουν την εφηβεία σαν μία νέα φάση ανάπτυξης και την τιμούν γιορτάζοντάς την, οι μεν Εβραίοι με τη γνωστή barmitzvah, οι δε καθολικοί, ίσως και άλλες αιρέσεις, με την επιβεβαίωση (confirmation).

Υπάρχουν τέσσερα είδη ανάπτυξης κατά την εφηβεία. Η σωματική, η νοηματική, η κοινωνική και η συναισθηματική. Επίσης μέρος αυτής της ανάπτυξης είναι και η ηθική ή πνευματική, καθώς οι νέες και οι νέοι διαπιστώνουν τις αξίες τους και τα πιστεύω τους. Όλα αυτά αναπτύσσονται ταυτόχρονα, φυσικά, αλλά καθένα από αυτά εξελίσσεται με τον δικό του ρυθμό.

Ένα είδος ανάπτυξης μπορεί να προηγείται ή να έπεται του άλλου, ένα αγόρι μπορεί να φαίνεται δύο ή και τρία χρόνια μεγαλύτερο από την πραγματική του ηλικία, αλλά να σκέπτεται και να συμπεριφέρεται σαν ένα αγόρι της ηλικίας του. Ή η σωματική του ανάπτυξη μπορεί να προηγείται της ηλικίας του αλλά κατά τα άλλα να συμπεριφέρεται σαν τα παιδιά της ηλικίας του.

Ένα κορίτσι μπορεί να ενδιαφέρεται για βιβλία και να αριστεύει στο σχολείο, πολύ περισσότερο από τα άλλα κορίτσια στην τάξη της, αλλά η ίδια μπορεί να είναι ντροπαλή και να αισθάνεται άβολα με τους άλλους και να της φαίνεται δύσκολο να κάνει φίλους. Σε αυτή την περίπτωση, αυτή έχει μεγαλύτερη ανάπτυξη νοημοσύνης παρά κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη.

Σχεδόν κάθε έφηβος και έφηβη δείχνουν έναν άνισο ρυθμό ανάπτυξης στους τέσσερις διαφορετικούς ρυθμούς.

Μερικές φορές είναι οδυνηρό να αισθάνεσαι διαφορετικός από τους άλλους, αν και το να διαφέρεις δεν είναι ασυνήθιστο.

Μεταξύ δύο ενδεκάχρονων, ο ένας μπορεί να φαίνεται ένα νεαρό αγόρι και ο άλλος ένας αναπτυγμένος νέος.

Μεταξύ δύο δεκατριάχρονων κοριτσιών μπορεί να διαφέρουν σωματικά, σε ενδιαφέροντα και σε ότι μπορούν να κάνουν και όμως η καθεμιά τους μπορεί να είναι υγιής και φυσιολογική σε σχέση με τον εαυτό της σαν άτομο.

Κανένας συγκεκριμένος ρυθμός ανάπτυξης δεν θεωρείται ο «σωστός» για όλους. Η σωματική ανάπτυξη μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους καθώς το σώμα αναπτύσσεται. Οι σωματικές αλλαγές παρατηρούνται σε διαφορετικές ηλικίες, στις διάφορες κοινωνίες, συνήθως νωρίτερα στα νότια κλίματα παρά στα βόρεια.

Τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια αυξάνονται σε βάρος και μέγεθος. Ορισμένα μέλη του σώματος στρογγυλεύουν και διευρύνονται, εκεί που πριν δεν υπήρχαν μαλλιά τώρα αρχίζουν να εμφανίζονται, όπως κάτω από τις μασχάλες και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, αλλά και στα πόδια και χέρια. Στα αγόρια παρατηρείται μεγέθυνση του άνω χείλους του στόματός τους και αρχίζουν να εμφανίζονται γένια.

Υπάρχουν επίσης και άλλες αλλαγές στα αγόρια και στα κορίτσια που τα κάνουν να φαίνονται διαφορετικά από ότι φαίνονται όταν ήταν παιδιά.

Οι ώμοι των αγοριών γίνονται πιο φαρδύς και οι μυς των γίνονται δυνατότεροι και σκληρότεροι. Τα γεννητικά του όργανα μεγαλώνουν. Στα κορίτσια αρχίζει και μεγαλώνει το στήθος τους, οι γοφοί τους πλαταίνουν και αρχίζει η περίοδός τους.

Η σεξουαλική ωριμότητα συνοδεύεται και με την επιθυμία και τα ενδιαφέροντα για το αντίθετο φύλο. Πολλοί έφηβοι στενοχωριούνται για την εμφάνισή τους και κατά πόσο έλκουν το αντίθετο φύλο και πρέπει να μάθουν πώς να ελέγχουν και να εκφράζουν τα σεξουαλικά τους αισθήματα.

Οι μύες και τα νεύρα αναπτύσσονται και μερικές φορές όχι ομοιόμορφα. Μερικές φορές οι έφηβοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να ελέγχουν ή να συντονίζουν τις κινήσεις τους. Ο αδέξιος συντονισμός οδηγεί σε αλλόκοτες κινήσεις και μερικές φορές τους οδηγεί στο να αισθάνονται άσχημα.

Καθώς η ανάπτυξη ολοκληρώνεται, υπάρχουν καλύτερες σημαντικές αναλογίες και περισσότερη χάρη στις κινήσεις. Το σώμα είχε χρόνο να αναπτυχθεί κι να συνηθίσει σε αυτή την ανάπτυξη.

Οι φωνητικές χορδές αναπτύσσονται και αυτές. Τα αγόρια μπορεί να διαπιστώνουν δυσκολίες στο να ελέγχουν τη φωνή τους όπως και τις κινήσεις τους και η φωνή τους μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ υψηλού τόνου μέχρι βαθιά ανδρική φωνή χωρίς να τους προειδοποιεί.

Η πνευματική ανάπτυξη συνεχίζεται και αυτή, τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο, αλλά και στη δουλειά. Φυσικά δεν αληθεύει πάντοτε πως ένας έφηβος σκέπτεται και μαθαίνει καλύτερα απλά και μόνο επειδή αυτός ή αυτή μπήκαν στα χρόνια της εφηβείας.

Ένας έφηβος μπορεί να αναπτύσσεται αργά πνευματικά, ή να είναι λιγότερο αναπτυγμένος σωματικά, ή να ενοχλείται από συναισθηματικές ή κοινωνικές δυσκολίες. Σωματικές και πνευματικές αλλαγές μπορούν να προξενήσουν προβλήματα εάν αγόρια και κορίτσια δεν αντιληφθούν αυτές τις αλλαγές.

Συχνά οι συναισθηματικές και κοινωνικές φάσεις της ανάπτυξης είναι ενοχλητικές για τους εφήβους, αυτοί μπορεί να είναι χαρούμενοι και ξαφνικά να μελαγχολούν. Τη μία ημέρα μπορεί τίποτα να μην τους ενοχλεί, την άλλη ημέρα να θυμώνουν εύκολα εξαιτίας των ευαίσθητων συναισθημάτων τους. Αυτό συμβαίνει διότι δεν είναι συνηθισμένοι στους εαυτούς τους και είναι αβέβαιοι μέσα τους πως τα συναισθήματά τους φαίνονται στην εφηβική συμπεριφορά. Συνήθως αυτή η συμπεριφορά εκφράζεται με φιλονικίες ή παράπονα και επικρίσεις, σε αγένεια ή απερισκεψία, σε αποθάρρυνση, ακόμη και σε απόγνωση στο να περνούν καλύτερα.

Γενικά τα κορίτσια ωριμάζουν νωρίτερα, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά σε σχέση με τα αγόρια και συνεπώς και η κοινωνική τους ανάπτυξη είναι ταχύτερη. Γι’ αυτό το λόγο τα κορίτσια σε νεαρότερη ηλικία από τα αγόρια, είναι ενδεχόμενο να αισθάνονται πιο άνετα σε κοινωνικούς κύκλους και γι’ αυτούς τους λόγους τα νεαρά κορίτσια προτιμούν μεγαλύτερα αγόρια από τους συνομήλικούς τους.

Οι έφηβοι το βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να εγκαταλείψουν την άνεση της εξάρτησης, προτιμούν να έχουν τους γονείς να τους καθοδηγούν και να τους κατευθύνουν, καθώς αυτό συνέβαινε όταν ήταν παιδιά και ταυτόχρονα πολλοί θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση.

Οι έφηβοι τείνουν να προτιμούν να μοιράζουν το χρόνο τους με τους φίλους τους αντί με τις οικογένειές τους. Γίνονται ανυπόμονοι στο να τους λέγεται τι να κάνουν, πώς να το κάνουν και πότε να το κάνουν. Ταυτόχρονα δεν είναι βέβαιοι πως μπορούν να τα καταφέρουν στο να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους και φοβούνται να γίνονται αντικείμενα κριτικής ή και γελοιοποίησης.

Ένα πρόσθετο πρόβλημα για τους εφήβους είναι πως θέλουν να ικανοποιούν τους γονείς τους, οι οποίοι, μερικές φορές, υπερπαρατείνουν το χρόνο να καθοδηγούν και να κατευθύνουν τα αναπτυσσόμενα αγόρια και κορίτσια, τα οποία εν τω μεταξύ θέλουν να βρίσκουν λύση στα προβλήματά τους από μόνοι τους.

Καλό θα είναι οι γονείς να παρακολουθούν τα παιδιά τους από μια «απόσταση», ώστε οι έφηβοι να αισθάνονται άνετα στο να προσπαθούν να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση.

Δεν είναι παράξενο πως ακόμα και όταν θέλουν να κάνουν πράγματα με τον δικό τους τρόπο, δεν είναι βέβαιοι.

Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών τα συναισθήματα είναι έντονα και ευμετάβλητα. Οι έφηβοι μπορεί να φαίνονται μελαγχολικοί, κατηφείς και ξαφνικά αλλάζουν και φαίνονται ευτυχείς και χαρούμενοι. Μπορεί να αμφισβητούν την ικανότητά τους στο να πετύχουν κάτι που είναι πραγματικά απλό και αμέσως αργότερα σχεδιάζουν μία δύσκολη και πολύπλοκη δραστηριότητα. Μερικοί έφηβοι είναι πολύ ντροπαλοί και δυσκολεύονται να μιλήσουν σε άλλους, άλλοι είναι θορυβώδεις και επιδεικτικοί φωνακλάδες. Πολύ συχνά τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια χρησιμοποιούν τις δυνατές φωνές τους (αγριοφωνάρες τους), προσπαθώντας να καλύψουν τους εσωτερικούς φόβους και αβεβαιότητες.

Οι έφηβοι ενδιαφέρονται και φοβούνται για το μέλλον τους. Να επιλέξουν πανεπιστήμιο ή άμεση εργασία; Και ποια σχολή θα ήταν η καλύτερη επιλογή; Ποιο είδος εργασίας θα ήταν η καλύτερη; Και τώρα, ακόμα και σκέψεις για γάμο παρατηρούνται. Τους απασχολεί πολύ η εμφάνισή τους και αν θα είναι ελκυστικοί στο άλλο φύλο, βλέπουν πως ο χρόνος της ενηλικίωσης δεν είναι μακριά.

Έχοντας ή κάνοντας σχέδια σε αυτή τη φάση δεν είναι και πολύ πρακτικό. Πράγματα που επιθυμεί ένας νεαρός ή νεαρά μπορεί να μην είναι εφικτά. Το να θέλουμε την ευτυχία δεν σημαίνει πως μπορούμε και να την αποκτήσουμε.

Ένα άτομο συνήθως γνωρίζει τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει και θα πρέπει να μάθει να δέχεται την πραγματικότητα. Συνεπώς συνιστάται στους νέους να συνειδητοποιούν ποιες είναι οι ικανότητές τους αλλά και οι αδυναμίες τους, τα ενδιαφέροντά τους και τα προσωπικά δυνατά και αδύνατα σημεία. Πολλά σχολεία προσφέρουν τέτοιου είδους προγράμματα σαν κανονικά μαθήματα του σχολείου. Άλλα σχολεία έχουν ειδικούς συμβούλους γι’ αυτό το σκοπό. Ένας προσοντούχος και καλά καταρτισμένος ψυχολόγος θα μπορούσε να βοηθήσει σ’ αυτές τις περιπτώσεις τους νέους να χαράξουν το μέλλον τους.

Αν και οι γονείς πάντοτε ασκούν μια σημαντική επιρροή στα παιδιά αυτής της ηλικίας, ένας εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος (outsider) μπορεί να δει τα πράγματα και όλες τις πτυχές των προβλημάτων καλύτερα από τα μέλη της οικογένειας.

Οι γονείς μπορεί να διαπιστώνουν πως τα σχέδια για τα παιδιά τους δεν ανταποκρίνονται στα δικά τους σχέδια και επιθυμίες, αλλά ούτε και στα σχέδια και ενδιαφέροντα των παιδιών τους. Συνιστάται να συζητούμε με τους ειδικούς και μετά να ακολουθούμε τις συμβουλές τους.

Η εφηβεία σαν ένα μεταβατικό στάδιο μπορεί να διαρκέσει αρκετό καιρό. Από την άλλη πλευρά μπορεί να είναι και σύντομη, ακόμη και ανύπαρκτη για μερικούς. Τα τελευταία χρόνια, έρευνα στην ομαλή ανάπτυξη των εφήβων έχει αμφισβητήσει την μέχρι τώρα επικρατούσα άποψη πως η εφηβεία είναι πάντοτε μια επώδυνη και δύσκολη περίοδος.

Πάντως οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν πως για τους περισσότερους εφήβους η εφηβεία δεν είναι περίοδος συναισθηματικών προβλημάτων.

Φυσικά και τα αποτελέσματα των ερευνών αλλάζουν και δεν είναι πάντα τα ίδια και σε κάθε περίπτωση οι έρευνες υπόκεινται στην επίδραση της κοινωνίας, του περιβάλλοντος αλλά και των γενικών συνθηκών κάτω από τις οποίες διεξάγονται.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου