Γράφει ο Γιάννης Ν. Καλαντζής
H Λούξεμπουργκ, πιστή στον μαρξισμό, το σύστημα των οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών και φιλοσοφικών αντιλήψεων, που αναπτύχθηκε από τους Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ενγκελς, ανέπτυξε με περισσή ζέση τη θεωρία της, η οποία είχε ως επίκεντρο, αφενός τη δημοκρατία, αφετέρου την επαναστατική δράση των μαζών, για την πραγματοποίηση – εγκαθίδρυση του διεθνούς σοσιαλισμού. Δυστυχώς για την ίδια, ό,τι επεδίωξε να επιτύχει, βάσει της θεωρίας αυτής, δεν το κατόρθωσε, ίσως επειδή δεν συνάντησε ικανούς συνεργάτες, ίσως επειδή όλες οι ενέργειές της συντελέστηκαν σε λάθος χρόνο. Πρόλαβε όμως και έζησε για λίγο τη μεγάλη επανάσταση των μπολσεβίκων στην Σοβιετική Ενωση το 1917, για την οποία άσκησε, το 1918, δριμύτατες επικρίσεις στο κόμμα του Λένιν. Oταν, όμως, κατέρρευσε ο κομμουνισμός στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το 1989 – 1990, είχε φύγει από τη ζωή και δεν γνωρίζουμε ποια θα ήταν η αντίδρασή της, αν προλάβαινε να βιώσει τα κοσμογονικά γεγονότα και τις μεγάλες αλλαγές, που σημειώθηκαν εκεί.
Πριν από 100 χρόνια, στις 15 Ιανουαρίου 1919, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η επονομαζόμενη «ματωμένη Ρόζα», δολοφονήθηκε στο Βερολίνο, κατά την εξέγερση των Σπαρτακιστών, από τα Φράικορπς. Τη συνέλαβαν μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ και, αφού πρώτα τη χτύπησαν με το όπλο στο κεφάλι της, τη σκότωσαν, πυροβολώντας την στον κρόταφο. Υστερα έριξαν το πτώμα της σε ένα κανάλι του ποταμού Σπρέε, κοντά στα προάστια της γερμανικής πρωτεύουσας. Τον ίδιο χρόνο αντιδραστικές ομάδες δολοφόνησαν και τον Λίμπχνετ.
Δυόμιση μήνες πριν από τις αποτρόπαιες δολοφονίες, στις 8 Νοεμβρίου 1918, η κυβέρνηση των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών παραιτήθηκε, συμφωνήθηκε ανακωχή με τους νικητές του Μεγάλου Πολέμου (1914 – 1918) και ακολούθησε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Οι Γερμανοί, μετά την ήττα τους, έζησαν σε απόλυτη ένδεια, ενώ η έλλειψη πολλών αγαθών προκάλεσε πρόσθετα προβλήματα. Ενδεικτικά, ο χειμώνας του 1916 – 1917 έμεινε γνωστός ως «ο χειμώνας των γογγυλιών», επειδή οι άνθρωποι, για να επιβιώσουν, ήταν αναγκασμένοι να τρέφονται με λαχανικά, που προορίζονταν για τα ζώα…
Η Ροζαλία Λούξεμπουργκ γεννήθηκε στις 5 Μαρτίου 1871 στο Ζάμοστς της Ρωσικής Πολωνίας, που ελεγχόταν από τον Ρώσο τσάρο Αλέξανδρο Α΄, μετά την ανασύνταξη του χάρτη της Ευρώπης και την υπογραφή της Συνθήκης της Βιέννης του 1815. Η Γερμανίδα επαναστάτρια ήταν το νεότερο από τα πέντε παιδιά μιας ευκατάστατης εβραϊκής οικογένειας, του εμπόρου ξυλείας Eliasz και της Line Luxemburg. Σε ηλικία 5 ετών αντιμετώπισε πρόβλημα στο ισχίο και από τότε σε όλη τη ζωή της κούτσαινε ελαφρά από το δεξί της πόδι. Υπήρξε συνιδρύτρια του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος των βασιλείων Πολωνίας και Λιθουανίας και της Ενωσης «Σπάρτακος», η οποία εξελίχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας.
Μαθήτρια ακόμη Γυμνασίου, η Ρόζα αναμίχθηκε σε παράνομες δραστηριότητες και αργότερα μετανάστευσε στη Ζυρίχη, όπως έκαναν πολλοί ριζοσπάστες σύγχρονοί της, όπου σπούδασε νομικά και πολιτική οικονομία. Μαζί με τον συμφοιτητή της Λέο Γιόγκιχες, τον ισόβιο φίλο και εραστή της, αναμίχθηκε στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα, κάτι που την οδήγησε στην αμφισβήτηση των Ρώσων και του Πολωνικού Σοσιαλιστικό Κόμματος, καθώς και σε διαφωνία με τη θεωρία του Λένιν για την εθνική αυτοδιάθεση. Το 1889 κυκλοφόρησε το «Κοινωνική Μεταρρύθμιση ή επανάσταση;», που η Λούξεμπουργκ υποστήριξε ότι «ο κοινοβουλευτισμός δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια αστική απάτη»!
Τον Γκούσταφ Λίμπεκ τον παντρεύτηκε το 1898 και μόλις απέκτησε τη γερμανική υπηκοότητα πήγε στη Βαρσοβία, όπου, αγωνιζόμενη για τις ιδέες της, φυλακίστηκε. Μετά την εμπειρία αυτή υποστήριξε την επαναστατική δράση και παρουσίασε τη μαζική απεργία ως το σημαντικότερο μέσο του προλεταριάτου για την επίτευξη της σοσιαλιστικής νίκης. Σε αντίθεση με τον Λένιν, υποτιμούσε την ανάγκη συμπαγούς κομματικής δομής, πιστεύοντας ότι η οργάνωση θα προέκυπτε με τον αγώνα με φυσικό τρόπο. Μετά την αποφυλάκισή της δίδαξε στη σχολή του Σοσιαλιστικού Κόμματος, όταν, όμως, οι ηγέτες του υποστήριξαν τη γερμανική κυβέρνηση κατά την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου, δημιουργήθηκε ρήγμα στη σχέση της. Την 1η Ιανουαρίου 1916 σχημάτισε με τον Λίμπκνεχτ και άλλους ριζοσπάστες τη Spartakusbund (Ενωση «Σπάρτακος»), από το όνομα του θρακιώτη μονομάχου και η Ρόζα έλαβε το όνομα Junius, από τον Λούκιους Γιούνιους Βρούτους, που λέγεται ότι ίδρυσε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τα μέλη της Ενωσης είχαν ως αποκλειστικό στόχο να εγκαθιδρύσουν προλεταριακή κυβέρνηση με επανάσταση, με τον οποίο συμφωνούσε και ο Λένιν.
Το ζευγάρι φυλακίστηκε ξανά, αλλά μετά την απόλυσή του (1918) επιδόθηκε στην κινητοποίηση των πολιτικών δυνάμεων και, όπως οι μπολσεβίκοι, ζήτησε την ανάληψη πολιτικής εξουσίας από τους εργάτες και στρατιωτικούς. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ίδρυσαν το Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα και η Λούξεμπουργκ προσπάθησε να περιορίσει την μπολσεβικική επιρροή, επικρίνοντας δριμύτατα το κόμμα του Λένιν για τις θέσεις του στο αγροτικό πρόβλημα. Τον επόμενο χρόνο δολοφονήθηκαν.
Οπως σημειώνει ο βιογράφος της Λούξεμπουργκ Πάουλ Φρέλιχ: «Για τους εχθρούς της ήταν η «αιμοσταγής Ρόζα», ενώ οι δημοσιογράφοι και οι γελοιογράφοι την παρουσίαζαν σαν μια μανιακή, μια μέγαιρα… Πάνω από όλα υπήρχε η μομφή για σκληρότητα… Οταν αργότερα δημοσιεύτηκαν τα γράμματά της από τη φυλακή, πολλοί άλλαξαν γνώμη» (Π. Φρέλιξ, «Ρόζα Λουξεμπουργκ», Νέοι Στόχοι, 1972).
Στα γράμματα που έγραψε από τη φυλακή αναδεικνύεται μια προσωπικότητα με ηθική, πολιτική και ψυχική ευαισθησία, που εμπνέεται από ένα βαθύ ουμανισμό. Το Δεκέμβριο 1918 έγραφε στη Rote Fahne: «Η επαναστατική ενεργητικότητα, η πιο ανηλεής και ο ανθρωπισμός, ο πιο γενναιόδωρος, αυτά εμπνέουν τον αληθινό σοσιαλισμό»! Αν και πίστευε στη βία ως μέσον για τους σκοπούς της, ήταν σπαρακτικά ευαίσθητη και βαθιά συμπονετική για τα βάσανα των άλλων, για κάθε πλάσμα που υποφέρει. «Και ο άνθρωπος που στη βιάση του για την εκτέλεση ενός σοβαρού καθήκοντος πατάει ένα σκουλήκι, διαπράττει ένα έγκλημα», είχε πει.
Στη φίλη της Σόνια Λίμπεχτ έγραψε τα εξής: «Κατά βάθος, νιώθω πολύ πιο ευχάριστα στη γωνίτσα ενός κήπου ή σε έναν κάμπο, ξαπλωμένη στα χόρτα, παρά σε ένα συνέδριο του κόμματος… Το ξέρεις ότι, παρόλα αυτά, ελπίζω να πεθάνω στο πόστο μου, σε μια οδομαχία ή σε ένα κρατητήριο». Νιώθει απέραντη οδύνη όταν διαπιστώνει ότι ο σκαραβαίος που απελευθέρωσε από ένα μιλιούνι μυρμήγκια, τα οποία τον κατέτρωγαν, έχει μείνει χωρίς πόδια.
Οι τελευταίες γνωστές λέξεις της Λούξεμπουργκ ήταν για την πίστη στις μάζες και στο αναπόφευκτο της επανάστασης: «Η ηγεσία απέτυχε. Ακόμα κι έτσι, η ηγεσία πρέπει να δημιουργηθεί εκ νέου, από τις μάζες και μέσα από τις μάζες. Οι μάζες είναι το αποφασιστικό στοιχείο, είναι ο βράχος πάνω στον οποίο θα κτιστεί η τελική νίκη της επανάστασης…».
Αυτή ήταν η Ρόζα Λούξεμπουργκ, κορίτσι, Εβραία, ανάπηρη, με μια «ηλεκτρισμένη» νοημοσύνη, μια «αλαζονική» γλώσσα και ένα αδυσώπητο πάθος για κοινωνική δικαιοσύνη.
