Tου Δημήτρη Αντωνίου,
καθηγητή Αγγλικής, Β.Α., κατόχου MastersΠαιδαγωγικής και Γλωσσολογίας
Μιλώντας για μετάφραση έρχονται στη μνήμη μου τα λόγια του αείμνηστου καθηγητή μου και φιλολόγου Βασίλη Παπαπαναγιώτου, ο οποίος έλεγε σχετικά: Όταν η μετάφραση είναι πιστή μοιάζει με την πιστή σύζυγο, η οποία είναι ατιμέλητη. Αλλά όταν η μετάφραση είναι ατιμέλητη μοιάζει με την άπιστη σύζυγο που είναι πάντα επιμελημένη.
Πρόκειται στο εγγύς, ή σχετικά εγγύς μέλλον, να κυκλοφορήσει ένα βιβλίο σε δίγλωσση μορφή, ελληνικά και αγγλικά, το οποίο θα παρουσιάζει επίλεκτα θεσσαλικά παραμύθια, καθώς και Μύθους του Αισώπου, μεταφρασμένα από τον γράφοντα.
Αυτή την ιδέα της διγλωσσίας στην κυριολεξία την έκλεψα από τον γνωστό δικηγόρο, συγγραφέα και μεταφραστή του ΧΕΡΜΑΝ ΜΕΛΒΙΛ – στο βιβλίο ΜΟΜΠΥ – ΝΤΙΚ «Η φάλαινα» του κ. Θανάση Χριστοδούλου, ο οποίος μου έκανε την τιμή να μου εμπιστευτεί τα παιδιά του να τα διδάξω Αγγλικά. Ήταν η πρώτη μου φορά που είδα ένα βιβλίο γραμμένο σε δύο γλώσσες και η μία γλώσσα να είναι αντίκρυ στην άλλη. Φυσικά σε καμία περίπτωση δεν συγκρίνω τον εαυτό μου με τον κ. Χριστοδούλου, διότι οι δικές μου μεταφράσεις είναι ένα χιλιοστό των δικών του μεταφράσεων.
Η παρουσία μιας δίγλωσσης έκδοσης σε τέτοια μορφή έχει πολύ μεγάλη σημασία διότι:
Α) Ο δίγλωσσος αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διαβάζει και να απολαμβάνει τις δύο γλώσσες ταυτόχρονα χωρίς να χάνει χρόνο και να διαθέτει φαιά ουσία να βρει την αντιστοιχία των δύο γλωσσών, π.χ. όταν λέμε στα ελληνικά: αυτός είναι έξυπνος και ο άλλος απαντά: Έξυπνος; Δε λες τίποτα. Αυτός ο mini διάλογος από τον μέσω μεταφραστή θα αποδοθεί ως εξής: He is smart: He is smart? You don’t say nothing. Η σωστή μετάφραση θα ήταν: He is smart, smart? That’s not the word for it! Καθώς βλέπετε η διαφορά μεταξύ της σωστής μετάφρασης και της λανθασμένης είναι τεράστια.
Β) Και όμως, ακούγοντας ή διαβάζοντας αγγλικά καθημερινά, αυτού του είδους οι μεταφράσεις δεν αποτελούν rare birds – σπάνια πουλιά, λάθος, στα ελληνικά λέμε σπάνιο φαινόμενο.
Γ) Βλέπουμε συχνά στον Τύπο να παρατίθονται αγγλικές εκφράσεις, δεν είναι λάθος, διότι όλες οι ελληνικές εκφράσεις ή και αγγλικές δεν μεταφράζονται στην άλλη γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα: στην ΄΄ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ΄΄ τόσο ο κ. Παπαχελάς, όσο και ο πρώην άριστος και αγαπημένος μου μαθητής Μιχάλης Τσιντσίνης, γιος του Γιώργου Τσιντσίνη, γνωστού τοπικού δημοσιογράφου, συχνά πυκνά παραθέτουν αγγλικές εκφράσεις αμετάφραστες.
Δ) Επειδή στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλο φάσμα καθηγητών Αγγλικής και πολλοί καθηγητές επιμένουν στο να εξηγούν στα ελληνικά πολλές αγγλικές εκφράσεις, ένα δίγλωσσο βιβλίο υπό μορφή παραμυθιών θα βοηθούσε σημαντικά τόσο τους καθηγητές, όσο και τους μαθητές τους!
Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να φανεί χρήσιμο και πολύτιμο έως και απαραίτητο διότι τα μικρά παιδιά αρέσκονται να ακούν διηγήματα που εξάπτουν τη φαντασία τους και ιδιαίτερα σε δύο γλώσσες. Θα μπορούσαμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ένα βιβλίο αυτής της μορφής θα ήταν ή και είναι μία εξαιρετική εισαγωγή στην διγλωσσία, που κατ’ αυτόν τον τρόπο οι δύο γλώσσες αναπτύσσονται παράλληλα.
Το ίδιο βιβλίο αφορά όχι μόνο τους καθηγητές Αγγλικής και τους μαθητές τους αλλά και γονείς των μαθητών Αγγλικής που μπορούν να το χρησιμοποιούν και να οφελούνται τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά τους. Το ίδιο βιβλίο ιδιαίτερα θα μπορούσε να ενισχύσει και να ενδυναμώσει την αγάπη των δύο γλωσσών σε όλα τα παιδιά των Ελλήνων της διασποράς, ή καλύτερα της ξενιτιάς και ιδιαίτερα των αγγλόφωνων χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, Καναδά κλπ. Ας μην ξεχνάμε πως τα ελληνόπουλα της διασποράς – ξενιτιάς αριθμούν μερικά εκατομμύρια! Αλλά και τα εκατομμύρια των τουριστών που κατακλύζουν τη χώρα μας κάθε χρόνο, ένα μέρος αυτών θα ήθελε να πάρει μαζί τους και ένα βιβλίο με Folk – Tales- From Thessaly – Λαϊκά Παραμύθια της Θεσσαλίας σε δίγλωσση έκδοση.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα μετά τις πολύχρονες πανεπιστημιακές μου σπουδές στις ΗΠΑ, όχι διότι δεν έπαιρνα τα γράμματα αλλά διότι έτυχε να τα ερωτευτώ τα ιδιωτικά αμερικάνικα πανεπιστήμια. Τότε λοιπόν, κάνοντας παρέα με τον κ. Δημήτρη Κατσέμη, τον γνωστό χημικό και πρώην διευθυντή του Χημείου του Κράτους στον Βόλο, μου είπε την εξής ιστοριούλα: Ρώτησαν κάποιον καθηγητή Αγγλικής να τους πει πως λέγεται στα Αγγλικά: αυτή είναι έγκυος και ο καθηγητής απάντησε: She is in an interesting position. Σας παρακαλώ μην γελάτε, αλλά σας καταλαβαίνω, δεν μπορείτε να κρατηθείτε, και για να μην αναζητείτε την μετάφραση σε λεξικά, ο καθηγητής απλά έπρεπε να πει: She is pregnant.
Ε) Η διγλωσσία, αγαπητοί μου αναγνώστες, από τη φύση της απαιτεί από τις δύο γλώσσες να είναι και διαζευγμένες και ερωτευμένες μεταξύ τους. Τι σημαίνει αυτό: ερωτευμένες διότι βρίσκονται στο ίδιο σημείο του εγκεφάλου, άρα συγκατοικούν και αλίμονο αν φιλονικούν. Διαζευγμένες διότι όταν μιλάμε τη μία γλώσσα να μην σκεπτόμαστε και στην άλλη ταυτόχρονα. Μόλις οι μαθητές μου έλεγαν κάτι και ενώ το έλεγαν Αγγλικά σκεπτόταν ελληνικά, τους έλεγα αγγλιστί: Please stop, you are thinking in Greek. Παρακαλώ σταμάτα, αυτά που λες δεν είναι αγγλικά, είναι ελληνικά σε κακή μετάφραση.
Ζ) Στην Ελλάδα, όπως προελέχθη, υπάρχει μεγάλο φάσμα καθηγητών και καθηγητριών Αγγλικής. Ωστόσο, θα μπορούσαμε να τους κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες εκ των οποίων στη μία κατηγορία θα ανήκε η συντριπτική πλειονότητα και στην άλλη κατηγορία μία ισχνή μειονότητα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν όλοι εκείνοι οι οποίοι διδάσκουν κατά τον αιωνίως παραδοσιακό τρόπο, όπως διδάσκονταν αλλά και διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά, δηλαδή μεταφράζοντας λέξη- λέξη από τη μία γλώσσα στην άλλη.
Για την κατηγορία της ισχνής μειονότητας καθηγητών και καθηγητριών Αγγλικής, δεν υπάρχει μητρική γλώσσα μόλις αρχίζουν οι μαθητές να μαθαίνουν αγγλικά ή οποιαδήποτε άλλη γλώσσα.
Έτσι η άλλη γλώσσα μαθαίνεται όπως ακριβώς και η μητρική μας και ποτέ δεν μπαίνει η μία στα χωράφια της άλλης. Για όσους ενδεχομένως διαφωνούν θα τους συνιστούσα να διαβάσουν μετά προσοχής το βιβλίο του EUGEN A. NIDA – Learning a Foreign Language, 1957 (Μαθαίνοντας μία ξένη γλώσσα ή το άρθρο του βιβλίου υπό τον τίτλο ΄΄Listening, Speaking, Reading, and Then Writing- the fundamental order in Language Learning΄΄- Ακούω, Μιλάω, Διαβάζω και μετά Γράφω, ο θεμελιώδης τρόπος εκμάθησης μιας Άλλης Γλώσσας).
Δεν θα έπρεπε να υπάρχει κανένας καθηγητής ή καθηγήτρια στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον πλανήτη Γη που να μην έχει μελετήσει αυτό το βιβλίο. Για όσους ενδιαφέρονται μπορούν να προμηθευτούν από τον εκδότη μου – βιβλιοπωλείο Ήλιος, εκδόσεις Ήβη, Ηπείρου 8- Βόλος.
Τελειώνοντας, παραθέτω λίγα λόγια του κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, από τον πρόλογο του βιβλίου μου: «Το παραμύθι γενικά προσφέρεται, κυρίως στα παιδιά, όχι μόνο ως ευχάριστο ανάγνωσμα αλλά και ως γλωσσικό υλικό μαζί με τον πλούτο των πραγματολογικών και των πολιτισμικών του στοιχείων».
