Της Δωροθέας Πέρπερα,
εκπαιδευτικού /perpera.online
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν. Τις γιορτινές αυτές μέρες, λοιπόν, τα παιχνίδια έχουν την τιμητική τους. Κέντρο των ημερών είναι το παιχνίδι, το παιδί, η «παιδική ηλικία».
Κάθε άνθρωπος νοσταλγεί τον «παράδεισο της παιδικής ηλικίας», όπου όλα είναι εύκολα κι ωραία. Είναι, όμως, η άποψη πως η παιδική ηλικία είναι ανέμελη μύθος ή πραγματικότητα;
Αυτή η ιδανική εικόνα τελικά μιας απροβλημάτιστης νεότητας δημιουργήθηκε από εμάς τους ενήλικες που από τη μια ξεχάσαμε τις δυσκολίες που συναντούσαμε μικροί και από την άλλη, επειδή λανθασμένα βέβαια, συγκρίνουμε ζηλότυπα το παιδικό παιχνίδι με την επαγγελματική μας ενασχόληση (Γιόσεφ Ράττνερ, ψυχολόγος).
Πόσα τα γέλια και οι χαρές ενός παιδιού που φτιάχνει ένα ψηλό πύργο από τουβλάκια και έπειτα τον γκρεμίζει ξαφνικά τελείως ανέμελα, που κάνει μπάνιο τις κούκλες του ή σπρώχνει ένα καραβάκι να κυλήσει απαλά στη μικρή πλαστική πισίνα, που ζωγραφίζει σα χελώνες τα λευκά σύννεφα στον γαλάζιο ουρανό, που τρέχει στην αυλή τραγουδώντας, που παίζει μαξιλαροπόλεμο με τον αδερφό του, που κάνει ποδήλατο στο δίπλα στενό ή στο χωριό ή τσουλήθρα στο πάρκο, που ζυμώνει κουλουράκια και τα πλέκει σταυρωτά σε πλεξούδες… Δε μπορεί να παραβληθεί με μια μέρα ενός ενήλικα που δουλεύει πίσω από το γραφείο ή τον πάγκο.
Όμως πόσο λίγο ξέρουμε την παιδική ψυχή. Τα παιδιά δεν ζουν στον κόσμο της μόνιμης χαράς. Γνωρίζουν στο μέτρο της ηλικίας τους και την ευχαρίστηση και την απελπισία. Καταφέρνουν, όμως, με το παιχνίδι να νιώθουν απεριόριστη ικανοποίηση να χτίζουν το δικό τους κόσμο ελεύθερα και με φαντασία, να γίνονται όποιος κι ό,τι θέλουν και να πραγματοποιούν έτσι καθημερινά τις επιθυμίες τους και να γίνονται ευτυχισμένα. Όποιος άλλωστε πραγματοποιεί τις επιθυμίες του είναι ευτυχισμένος.
Το παιχνίδι, λοιπόν, δεν είναι ένα είδος παιδιαρίσματος, όπως θέλουμε να πιστεύουμε εμείς οι μεγαλύτεροι. Είναι σημαντικό γεγονός στη ζωή του. Το παιχνίδι εξυπηρετεί την εξάσκηση των γνώσεων και των ικανοτήτων, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο γερμανός ψυχολόγος Karl Groos στο βιβλίο του «Τα παιχνίδια των ανθρώπων».
Το παιχνίδι είναι η «αναπτυξιακή τροφή» του παιδιού που θα το βοηθήσει να αναπτύξει τις πνευματικές και σωματικές του δεξιότητες και ικανότητες και να καλλιεργήσει τη φαντασία του, ώστε στη συνέχεια να αποκτήσει πρότυπα και συμπεριφορές, που θα το βοηθήσουν να διαμορφώσει σε ένα μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά του (Αλεξάνδρου Στράτος παιδιατρικός εργοθεραπευτής).
Είναι κοινώς παραδεχτό από όσους ασχολούμαστε με παιδιά, ότι μέσα από το παιχνίδι, το παιδί μπορεί και να μάθει και να διασκεδάσει. Δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα, η επικοινωνία, η αντίληψη, η μνήμη, η κριτική και η περιέργεια μπορούν να οξυνθούν και να ενδυναμωθούν μέσα από την διαδικασία του παιχνιδιού. Συνεπώς, τα παιδιά πρέπει να παίζουν, διότι το παιχνίδι εκτός από το ότι θα τα ψυχαγωγήσει, θα τα βοηθήσει να ωριμάσουν συναισθηματικά, αλλά και θα συμβάλλει σημαντικά στην διαδικασία να εξελίξουν και τις γνωστικές τους ικανότητες (Παυλίδη Σοφία, MSc).
Τα παιδιά συνεπώς που παίζουν δεν είναι τεμπέληδες, αλλά κάνουν κάτι εντελώς φυσιολογικό πολύ απαραίτητο και απόλυτα ανθρώπινο. Αναπτύσσονται. Με το παιχνίδι το παιδί μιμούμενο τον κόσμο των ενηλίκων που αποτελεί πρόκληση γι’ αυτό δοκιμάζει στάσεις, ενέργειες και κοινωνικούς ρόλους, ψηλαφεί το μέλλον του. Αν παρακολουθήσει κανείς τη συμπεριφορά του παιδιού στο παιχνίδι βλέπει τη στάση του κι απέναντι στη ζωή και το περιβάλλον. Παιδιά καλομαθημένα ή αποθαρρυμένα είναι ανελεύθερα στο παιχνίδι και χωρίς φαντασία. Παιδιά που έχουν μεγαλώσει απομονωμένα αποφεύγουν τα ομαδικά παιχνίδια που είναι τόσο σημαντικά στην ανάπτυξη. Η θέση που θα απαιτήσει το παιδί στο παιχνίδι τέλος ηγετική ή κατώτερη δείχνει επίσης στοιχεία του χαρακτήρα του (Γιόσεφ Ράττνερ).
Λόγω των ημερών ας αναφερθώ σύντομα και στον απεριόριστο αριθμό παιχνιδιών που διαθέτουν τα παιδιά σήμερα κάτω από τις σημερινές συνθήκες. Παιχνίδια αφάνταστης τελειότητας. Ωστόσο αυτή η δαπάνη δεν αντιστοιχεί σε μια πραγματική ανάγκη. Όπως και σε τόσες περιπτώσεις η βιομηχανία δημιουργεί κι εδώ πλαστές ανάγκες και παρασύρει παιδιά και γονείς σε μια κατανάλωση χωρίς μέτρο. Αν και η γενική κατεύθυνση της εποχής οδηγεί στην αγορά και χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, η πραγματικότητα είναι πως όσο πιο απλό είναι ένα παιχνίδι π.χ. ένα κομμάτι ξύλο τόσο περισσότερο βοηθά στην ανάπτυξη της φαντασίας και της εξυπνάδας. Ένα κομμάτι ξύλο για παράδειγμα μπορεί να πάρει τη θέση μιας βαρκούλας, ενός ξίφους, ενός αλόγου κλπ. Τώρα την περίοδο των γιορτών, πριν διαλέξουμε ένα παιχνίδι, το πρώτο που θα πρέπει να σκεφτούμε είναι όχι τόσο την πραγματική ηλικία του παιδιού όσο το αναπτυξιακό του στάδιο και επίπεδο, την προσωπικότητα του και την συναισθηματική του ανάπτυξη.
Το παιχνίδι είναι για το παιδί κάτι σαν «η προπαίδεια» της ζωής. Και για μας τους ενήλικες, όμως, το παιχνίδι είναι η επανασύνδεση με την παιδική μας ηλικία. Όταν θέλουμε να ξεφύγουμε από την πεζή πραγματικότητα, να αποβάλουμε το βάρος της ύπαρξής μας, τρέχουμε στην ανεμελιά του παιχνιδιού που μέσω της φαντασίας μας οδηγεί στη χαρά και την ευχαρίστηση. Πετώντας μια πετρούλα στη θάλασσα, κλοτσώντας τη μπάλα, τραγουδώντας, φτιάχνοντας γιορτινές κάρτες και γλυκά, στολίζοντας το χριστουγεννιάτικο δέντρο γεμίζουμε τις «μπαταρίες» μας με θετική ενέργεια και ζούμε παιδικά, ονειρικά αναγνωρίζοντας και συνειδητοποιώντας την ελευθερία μας.
