Της Ράνιας Γάτου
Όλο τον μήνα Αύγουστο και ιδίως στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ως γνωστόν, οι πιστοί δοξολογούν και τιμούν την Παναγία ως Θεοτόκο με την υμνολογία, όπως και στις λοιπές θεομητορικές εορτές. Με βάση την ορθόδοξη πίστη η Παναγία είναι Θεοτόκος, διότι γέννησε τον Θεάνθρωπο Χριστό, δηλαδή ένα πρόσωπο με δύο φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη.
Είναι, όμως, Θεοτόκος και στην ιστορία η Παναγία;
Στο παρελθόν ο μέχρι την καθαίρεσή του αιρεσιάρχης Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νεστόριος παρέκκλινε από την ορθόδοξη πίστη και υποστήριξε ότι η Παναγία δεν είναι Θεοτόκος, αλλά Χριστοτόκος. Διότι, κατά τη μη ορθόδοξη άποψή του, δεν γέννησε τον Θεάνθρωπο Χριστό, αλλά τον άνθρωπο Ιησού με τον οποίο ενώθηκε ο Θεός Λόγος μετά την ηθική εξέλιξη του ανθρώπου Ιησού.
Στη νεότερη εποχή και συγκεκριμένα από τον 18ο αιώνα από τους οπαδούς του μυθικισμού του Ιησού (δηλαδή της υπόθεσης ότι ο Ιησούς Χριστός δεν υπήρξε ποτέ), τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, υποστηρίχθηκε ο διαχωρισμός του Ιησού της πίστεως από τον Ιησού της ιστορίας. Αν, όμως, γίνει αυτός ο διαχωρισμός, τότε ο Χριστός είναι Θεάνθρωπος μόνο στην πίστη, αλλά όχι στην ιστορία και, κατά συνέπεια, η Παναγία είναι Θεοτόκος μόνο στην πίστη και όχι στην ιστορία. Άμεσες συνέπειες αυτού του διαχωρισμού είναι η εκ πλαγίου αμφισβήτηση της ιστορικής γέννησης του Θεανθρώπου Χριστού από την Υπεραγία Θεοτόκο και η δημιουργία πλανών και μύθων για την αποδοχή ψευδομεσσιών κάθε είδους. Αλλά αν η πίστη στο πρόσωπο του Θεάνθρωπου Χριστού και την Ανάστασή Του δεν ταυτίζεται με το ιστορικό πρόσωπο του Θεάνθρωπου Χριστού που αναστήθηκε μετά τη Σταύρωσή Του, τότε η πίστη είναι μύθος και η σωτηρία, δηλαδή η ένωση των πιστών με τον Τριαδικό Θεό, μέσω του Αναστημένου Θεανθρώπου Χριστού, ανέφικτη, όπως ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος το διακηρύσσει (Α΄ Κορινθ. 15, 12-17).
Οι βασικές θέσεις του μυθικισμού του Ιησού συνοψίζονται από τα τρία (3) αβάσιμα επιχειρήματα του Γερμανού φιλόσοφου και ιστορικού Μπρούνο Μπάουερ, κατά τα οποία: 1) Η Καινή Διαθήκη δήθεν δεν έχει ιστορική αξία, 2) ο Ιησούς Χριστός δήθεν δεν αναφέρεται από μη χριστιανούς πριν από τον 1ο αιώνα, και 3) ο Χριστιανισμός δήθεν έχει παγανιστικές ή μυθικές ρίζες.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε μόνο σε απόψεις οπαδών του μυθικισμού στην Ελλάδα – αφού μόνον στις απόψεις επικεντρώνεται το παρόν άρθρο – οι οποίες υποστηρίζουν άμεσα ή έμμεσα τον διαχωρισμό του Ιησού της πίστης από τον Ιησού της ιστορίας.
Η παλαιότερη αναφορά μυθικισμού του Ιησού βρίσκεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Εστία» το 1897 με αρθρογράφο με το ψευδώνυμο «Εκάεργος» («Τα προ Χριστού Χριστούγεννα»). Θεωρώντας υπερβολικά το 1898 όσα υποστήριξε ο Εκάεργος, ο Νικόλαος Πολίτης, θεωρούμενος πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας, περιορίζει τον μυθικισμό του Ιησού στη σχέση Μιθραϊσμού – Χριστιανισμού. Μυθικιστικές θέσεις διατύπωσαν επίσης ο Γιάννης Κορδάτος, κοινωνιολόγος, ιστορικός και πολιτικός («Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός», 1927) και ο Παναγής Λεκατσάς, θεωρούμενος ως ο πατέρας της Ελληνικής Εθνολογίας («Το Θείον Βρέφος: Μια Θρησκειολογική Θεώρηση», μονογραφία που εκδόθηκε 26 χρόνια μετά τον θάνατό του).
Ο Γρηγόριος Παπαμιχαήλ, καθηγητής της Απολογητικής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετέπειτα πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών εξέδωσε το 1923 το βιβλίο «Ο Ιησούς ως ιστορικόν πρόσωπον», για να αντικρούσει τις απόψεις των υπέρμαχων του Μυθικισμού του Ιησού.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Τμήματος Θρησκευτικών Μελετών του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας Μπάρτ Έρμαν, «οι περισσότεροι που μελετούν την ιστορική περίοδο του Ιησού, πιστεύουν ότι υπήρξε, και δεν γράφουν προς υποστήριξη της θεωρίας του Μυθικισμού του Ιησού» και «αυτές οι απόψεις φαίνονται ακραίες και μη πειστικές στο 99,99% των πραγματικών ειδικών».
Περισσότερα για τη θεωρία του Μυθικισμού του Ιησού βλέπετε: Μυθικισμός, εξερευνώντας τους μύθους πίσω από τις θρησκείες (ρεπορτάζ της Νίκης Παπάζογλου), https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/743646/muthikismos-exereunodas-tous-muthous-piso-apo-tis-thriskeies. Christ myth theory, https://en.wikipedia.org/wiki/Christ_myth_theory. Μυθικισμός του Ιησού, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%85%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%99%CE%B7%CF%83%CE%BF%CF%8D#cite_note-14.
Επίσης, υπάρχει μια ομάδα Ελλήνων Μυθικιστών του Ιησού, η οποία διαθέτει και ιστοσελίδα, με την οποία προβάλει τις μυθιστικές της πεποιθήσεις (http://mythikismos.gr/).
Μια σύντομη αντίκρουση των θέσεων του Μυθικισμού του Ιησού μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του θεολόγου καθηγητή Μιχαήλ Χούλη με θέμα «Το πρόσωπο του Ιησού Χριστού στις αιρέσεις, την ιστορία και την Εκκλησία», Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας, http://www.oodegr.com/oode/theos/yios/proswpo_yiou_genika_1.htm.
Ως συμπέρασμα θα μπορούσε να αναφερθεί ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία και πιστεύει στον Θεάνθρωπο Χριστό και δέχεται την ιστορική Του γέννηση και ύπαρξη του Θεανθρώπου Χριστού, και άρα ότι η Παναγία είναι Θεοτόκος.
*Η Ράνια Γάτου είναι ποιήτρια, δοκιμιογράφος και εικαστικός.
