Του Κων. Απ. Σουλιώτη, επ. λυκειάρχη
Είναι γνωστό σε όλους μας ότι υπήρξε εποχή κατά την οποία ο Χριστιανισμός πάλεψε εναντίον της ειδωλολατρίας με έναν τρόπο που κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα συμφιλιωνόταν αυτές οι δύο αντίθετες τάσεις και στάσεις ζωής, ο Χριστιανισμός και η ειδωλολατρία.
Η ειδωλολατρία κυριαρχούσε επί αιώνες στον Ελλαδικό χώρο. Και το όνομα Έλληνας σήμαινε ειδωλολάτρης. Οι σκληροί διωγμοί των ειδωλολατρών αυτοκρατόρων κατά των χριστιανών και τα εκατομμύρια των θανάτων δεν μπόρεσαν να περιορίσουν τη διάδοση του χριστιανισμού και την εγκατάλειψη της ειδωλολατρίας από τους ειδωλολάτρες. Ήλθε το κήρυγμα του θεανθρώπου Χριστού να καλύψει το κενό που άφησαν στην ψυχή, κυρίως των Ελλήνων, οι παλιοί θεοί.
Η πίστη των ανθρώπων και η εκτίμησή τους προς τους ειδωλολατρικούς θεούς είχε αμφισβητηθεί στη συνείδησή τους πολύ νωρίτερα από την επικράτηση το Χριστιανισμού. Πολύ πριν από την εμφάνιση του Χριστού και την επικράτηση του Χριστιανισμού, με την ενοποίηση του γεωγραφικού χώρου με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κατόπιν με τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με άλλους ειδωλολατρικούς θεούς και άλλους λαούς. Στην Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, με την ίδρυση των ελληνικών κρατών των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου και την ακμή των ελληνικών πόλεων της Ανατολής (Πέργαμος, Έφεσος, Αντιόχεια, Σελεύκεια, Αλεξάνδρεια) οι ολύμπιοι θεοί συγχωνεύθηκαν με τους θεούς της Ανατολής.
Γενικώς, οι Έλληνες αποστασιοποιήθηκαν από τους παραδοσιακούς τους θεούς. Η ποικιλία των θεών τους δεν κάλυπταν πλέον την υπαρξιακή τους ανησυχία. Η αρχαιολογική τέχνη και τα δημιουργήματά της κυριαρχούσαν στη ζωή των Ελλήνων. Με τον καιρό, και κυρίως στα Αλεξανδρινά χρόνια, κυριάρχησαν στις ψυχές τους τα χριστιανικά δημιουργήματα και η ενασχόλησή τους με αυτά. Και η Ελληνική Φιλοσοφία άρχισε να απομακρύνεται από την αρχαιοελληνική θρησκεία και σιγά σιγά οδηγήθηκε στην πίστη ενός και μόνον θεού της ηθικής και της δικαιοσύνης.
Ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτων με τον κόσμο των ιδεών του και την ιδέα της δικαιοσύνης, οδήγησε κατ’ ευθείαν στην ιδέα του Ενός και Μοναδικού Θεού και στον Ήλιο της Δικαιοσύνης. Με τη διδασκαλία του Πλάτωνα και του Σωκράτη και άλλων φιλοσόφων της αρχαιότητας είχαν προετοιμασθεί οι άνθρωποι για την παραδοχή της νέας διδασκαλίας του Χριστού. Δεν ήταν τυχαίος ο λόγος του Χριστού : «ήγγικεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του Ανθρώπου» όταν πληροφορήθηκε ότι ζητούν να τον δουν Έλληνες. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και πολλοί άλλοι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας μας σπούδασαν σε μεγάλες φιλοσοφικές σχολές των Αθηνών και κατείχαν το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα. Αυτοί πρώτοι ένωσαν τον αρχαίο Ελληνισμό με τον Χριστιανισμό, δίδαξαν και κήρυξαν τον Ελληνοχριστιανικό Πολιτισμό και υπήρξαν κορυφαίοι Έλληνες και Χριστιανοί που έζησαν και έδρασαν στα μέρη από τα οποία ξεκίνησε η φιλοσοφία από τον Θαλή, τον Αναξίμανδρο, τον Αναξιμένη, η ιστοριογραφία με τον Ηρόδοτο, η αρχαία λογοτεχνία με τα Ομηρικά έπη, η Νέα Ελληνική λογοτεχνία κ.α.
Ο Ελληνικός πολιτισμός και η Ελληνική φιλοσοφία στάθηκε αρωγός και συνετέλεσε και βοήθησε στη θεωρητική θεμελίωση των αρχών του Χριστιανισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που την Εκκλησία την αποκαλούμε Κιβωτό του Ελληνισμού. Ας δούμε ότι στην Εκκλησία και μόνον ακούγεται η αρχαία ελληνική γλώσσα και στην Εκκλησία υπάρχουν όροι και τρόποι που μας οδηγούν κατευθείαν στην αρχαιότητα. Ο όρος Εκκλησία, για παράδειγμα, μας οδηγεί στην Εκκλησία του Δήμου της αρχαίας Αθήνας. Τι σημαίνει η λέξη Εκκλησία; Συγκέντρωση των ανθρώπων, συγκεντρωμένο πλήθος. Και σήμερα ο Χριστιανικός λαός χρησιμοποιεί κυρίως τη λέξη Εκκλησία και λιγότερο τον όρο «Ναός». Στη συνείδηση του Χριστιανικού λαού είναι παγιωμένη η πίστη της συνεύρεσης των πιστών στον χώρο αυτόν. Και πολλοί άλλοι όροι της αρχαιοελληνικής περιόδου και τρόποι εφαρμογής τους συνευρίσκονται στην Χριστιανική Εκκλησία. Ο όρος Λειτουργία έρχεται από την αρχαία Αθήνα που ήταν ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και συνδυάζεται με την προσφορά των πιστών. Γι’ αυτό και το πρόσφορο το λέμε σήμερα και λειτουργιά. Και οι όροι ιερεύς, θυσιαστήριον είναι όροι της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας. Η «Ωραία Πύλη» των ιερών ναών αντιστοιχεί με την «Βασίλειον Θύραν» του αρχαιοελληνικού θεάτρου καθώς και οι θύρες – αριστερά και δεξιά της Ωραίας Πύλης – έχουν τις εικόνες των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, όπως και στο αρχαίο θέατρο οι άγγελοι (αγγελιοφόροι) έρχονταν από την αριστερά και δεξιά πάροδο. Ο όρος χορός είναι αρχαιοελληνικός. Το ιερό το Ιερού Ναού είναι προς την Ανατολή του ηλίου. Τα ιερά άμφια, οι πολυτελείς χιτώνες των ιερέων και των αρχιερέων μαζί με τον αρχαιοελληνικό λόγο, την αρχαιοελληνική μουσική, και άλλα, συνδέουν άμεσα τις τελετουργίες της Εκκλησίας μας με την αρχαιοελληνική παράδοση και συντελούν στην πνευματική έκσταση των πιστών και την απομάκρυνσή τους από τη γήινη πραγματικότητα. Τα Ιερά Μυστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με μοναδικό οδηγό την πίστη στον Θεό, μας οδηγούν και αυτά στην Αρχαία Ελλάδα. Το εξαιρετικό και μεγαλειώδες για μας τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, σε σχέση με τα αρχαιοελληνικά μυστήρια, είναι ότι σ’ αυτά συμμετέχει όλο το σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας ενώ στα Ορφικά και Ελευσίνια οι μύστες δεν ήταν σύλλογος αλλά μια ομάδα.
Και άλλες πολλές συνήθειες και έθιμα των Χριστιανών έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Τα πάντα η Εκκλησία μας τα κάλυψε με τον πνευματικό μανδύα του Χριστιανισμού.
Η Εκκλησία μας έχει καθαγιάσει και πολλές άλλες συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων και τις έχει περισώσει από τη φθορά του χρόνου. Τα μνημόσυνα, οι νεκρώσιμες ακολουθίες, οι λιτανείες για την αποτροπή θεομηνιών, επιδημιών, ανομβρίας, οι αγιασμοί των υδάτων, οι παρακλήσεις για «ευκρασία αέρων και ευφορία των καρπών της γης» είναι τελετές κάθαρσης, οι οποίες υπήρχαν και τελούνταν στην αρχαιότητα και η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία λειτούργησε ως κιβωτός του Ελληνισμού διασώζουσα τις ανάγκες της λαϊκής ψυχής στηριζόμενη, βέβαια, στη θεϊκή διδασκαλία του Χριστού.
