Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου
Οι Πανελλαδικές εξετάσεις δεν έχουν παρά μόνο λίγες ημέρες που τελείωσαν και κατά κοινή ομολογία οι συμμετέχοντες αναμένουν με τεράστια αγωνία τα αποτελέσματα, ώστε να δουν το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους και φυσικά να σχεδιάσουν την επόμενη μέρα. Μια επόμενη μέρα, που σχετίζεται άμεσα με την επιλογή επαγγέλματος για την οποία θα κληθούν να αποφασίσουν από εδώ και πέρα.
Αναφαίρετα η επιλογή ενός επαγγέλματος αποτελεί μία από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις στη ζωή ενός νέου, αν ληφθεί υπόψη ότι στο χώρο εργασίας του ένας άνθρωπος δαπανά το ένα τρίτο περίπου της ζωής του. Όμως σε κάθε περίπτωση η πάλαι ποτέ παραδοσιακή ερώτηση «τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;» έχει χάσει πλέον τη δυναμική της και δύσκολα απευθύνεται στον κόσμο των παιδιών και των εφήβων. Και αυτό γιατί η απάντηση πλέον δεν δίνεται με βάση την επιθυμία και τη δυνατότητα εκπλήρωσής της.
Τα πάντα έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία. Οι εκτεταμένοι και έντονοι μετασχηματισμοί στην οικονομία και στον πολιτισμό αλλά και η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας και η παγκοσμιοποίηση ως ισχυρά υπερεθνικά στοιχεία έχουν προκαλέσει μεγάλες ανακατατάξεις στο επαγγελματικό στερέωμα αλλά και στις σχέσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης με τους εργασιακούς χώρους.
Όμως με δεδομένο ότι η άσκηση του επαγγέλματος στη σημερινή αγοροκρατούμενη κοινωνία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη ζωή του πολίτη, οφείλουμε να διαμορφώνουμε τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις για μια σωστή επιλογή του. Για την απόφαση αυτή, οφείλει ο καθένας να γνωρίζει τι θέλει και τι μπορεί να κάνει. Και κατά δεύτερο λόγο, να γνωρίζει τι συμβαίνει γύρω του, ποιες είναι δηλαδή οι τρέχουσες συνθήκες και οι τάσεις που επικρατούν στον κόσμο της εργασίας και των επαγγελμάτων.
Θα ήταν φυσικά παράλειψη να μην τονιστεί ότι η επιλογή επαγγέλματος είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, η οποία μπορεί να διακριθεί σε εξελικτικά στάδια. Κατά την παιδική ηλικία βαρύνουσα σημασία έχει το φαντασιακό επίπεδο και η προσομοίωση επαγγελμάτων κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Οι οικογενειακές επιρροές, η ταύτιση με το γονέα του ίδιου φύλου και η εγκαθίδρυση «ανδρικών» ή «γυναικείων» στερεοτύπων είναι εμφανείς, ενώ αργότερα οι προτιμήσεις των παιδιών μπορούν να επηρεαστούν από τη δυναμική της παρέας. Στην εφηβική ηλικία έμφαση δίνεται στις ατομικές δεξιότητες, ικανότητες και αξίες, ενώ αργότερα κατά τη ρεαλιστική φάση ο υποκειμενισμός αυτός τροποποιείται και το βάρος μετατοπίζεται σε περισσότερο αντικειμενικά κριτήρια, όπως οι οικονομικές απολαβές και η κοινωνική καταξίωση που προσφέρει ένα επάγγελμα, το ενδεχόμενο αυτοαπασχόλησης και οι προοπτικές που συνοδεύουν μια επαγγελματική προτίμηση. Σε αυτό λοιπόν στάδιο της ρεαλιστικής φάσης είναι που ο έφηβος χρειάζεται να αποφασίσει για το μέλλον του. Για να μπορέσει όμως να το κάνει αυτό χρειάζεται να γνωρίσει «τι θέλει, αλλά και τι μπορεί να κάνει». Θα χρειαστεί δηλαδή πρώτα απ’ όλα να μάθει τον εαυτό του, και λέγοντας να μάθει τον εαυτό του εννοούμε, τις ικανότητες, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα, τις δυνατότητες, τα πιθανά ταλέντα που διαθέτει. Όλα δηλαδή εκείνα τα προσωπικά χαρακτηριστικά που συναποτελούν τον πολυσύνθετο χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Και βέβαια αυτό που μπορεί να βοηθήσει -σε μεγάλο βαθμό- σε αυτή τη διαδικασία της αυτογνωσίας είναι ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός.
Είναι αλήθεια πως δεν υπάρχουν «μαγικές συνταγές» για σπουδές που οδηγούν σε άμεση επαγγελματική αποκατάσταση και για το λόγο αυτό καλό θα ήταν οι έφηβοι να επιλέγουν με γνώμονα μια βασική αρχή: Οι σπουδές και το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν χρειάζεται να ταιριάζει με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους και να τους δίνει το προσωπικό έναυσμα να κυνηγήσουν με αξιώσεις την αγορά εργασίας.
Δεν αρκεί όμως πάντα, να διαλέξει κανείς ένα επάγγελμα με μέλλον, για να έχει μια επιτυχημένη καριέρα, ούτε ότι τα κορεσμένα επαγγέλματα οδηγούν πάντα στην ανεργία. Απλά, είναι πιο πετυχημένος ο συνδυασμός προσωπικότητας, ικανοτήτων και ενδιαφερόντων με επαγγέλματα που έχουν θετικές προοπτικές.
Σε κάθε περίπτωση η επιλογή του επαγγέλματος είναι μια δύσκολη αλλά και πολύ όμορφη υπόθεση. Είναι μάλλον η πρώτη σημαντική απόφαση των νέων και συνεργεί στην ενίσχυση της ευθύνης τους, στη βελτίωση της προσωπικότητάς τους και στην κοινωνικοποίησή τους.
Σε μία περίοδο που η ανεργία καλπάζει, υπάρχουν δυνατότητες και προοπτικές μόνο για όσους θα κάνουν έξυπνες και εύστοχες επιλογές απαλλαγμένες από στερεότυπα και ουτοπικές αντιλήψεις και με γνώμονα -πάντα- την έγκριτη πληροφόρηση. Μόνο έτσι θα έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν μπροστά. Και στην παρούσα κρίσιμη και ιδιαίτερα προβληματική περίοδο που βιώνουμε όλοι μας, όποιος δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά, όχι απλά μένει στάσιμος αλλά παραπαίει…
