ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η δύναμη της Ιστορίας (Μέρος Α΄)

η-δύναμη-της-ιστορίας-μέρος-α΄-823519

Tου Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού

Η ιστορία είναι ένα ευαγγέλιο, ένας θησαυρός πείρας. Διδάσκει τα πάντα, ακόμα και το μέλλον! Ένα νόμο γνωρίζει: Το νόμο να κυνηγάει το ψέμα και ν’ αποκαλύπτει την αλήθεια. Και δεν μπορεί ούτε μία στιγμή ν’ ανεχτεί το ψέμα, όπως η τραχεία αρτηρία, που, σύμφωνα με τους γιατρούς, δεν ανέχεται ό,τι μπει μέσα της, τη στιγμή που καταπίνουμε. Η ιστορία είναι ο μάρτυρας των εποχών, η λαμπάδα της αλήθειας, η ζωή της μνήμης, ο δάσκαλος της ζωής, ο αγγελιοφόρος της αρχαιότητας.

Οι πρώτες βάσεις κάθε ιστορίας είναι οι αφηγήσεις των πατεράδων στα παιδιά, που μεταβιβάζονται ως συνέχεια απ’ τη μία γενιά στην άλλη. Η μελέτη της ιστορίας μπορεί να συντελέσει στη βελτίωση του βίου των ανθρώπων, γιατί απ’ αυτή αντλούμε πολλά και σοφά βιοτικά διδάγματα. Ένα αρχαίο ελληνικό ρητό λέει: «Οι αιώνες αντιγράφουν αλλήλους», κι ένα άλλο, πάλι αρχαίο, θα προσθέσει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Η ιστορία είναι θεματοφύλακας μεγάλων πράξεων, μάρτυρας του παρελθόντος, παράδειγμα και δάσκαλος για το παρόν και μεγάλος σύμβουλος για το μέλλον. Ούτε ένα ψέμα, όπως ήδη αναφέραμε, δεν πρέπει ν’ ακούει η ιστορία, και σε καμία αλήθεια να κλείνει τ’ αυτιά της. Από την ιστορία μαθαίνουμε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, αλλά όλα έχουν τις αιτίες τους. Γενικά, καμία επιστήμη δεν μπορεί καλύτερα απ’ την ιστορία να ικανοποιήσει την επιθυμία και την ανάγκη να μάθουμε το αληθινό, το αγαθό και το καλό, πάνω στα οποία θεμελιώνεται ολόκληρος ο ηθικός κόσμος. Η ιστορία τού Θουκυδίδη, λόγου χάρη, είναι ένα έργο, που θα επιζήσει, και όχι μία ρητορική επίδειξη, που σκοπό έχει να αποσπάσει τα χειροκροτήματα των συγχρόνων του.

Ο συγγραφέας της ιστορίας πρέπει να είναι άφοβος, αδέκαστος, ελεύθερος, φίλος τού θάρρους και της αλήθειας, και να λέει τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Πρέπει να διαθέτει δύο κυρίως αρετές: πολιτική σκέψη και περιγραφική δύναμη. Πρώτο καθήκον τού ιστορικού, κατά τον Θουκυδίδη, είναι να αναζητεί την αλήθεια με πείσμονα επιμονή, αν και η ιστορική αλήθεια είναι δυσερεύνητη. Η ιστορία, με άλλα λόγια, είναι μία επιστήμη, σαν τη χημεία, σαν τη γεωλογία, ας πούμε. Για να την καταλάβουμε τέλεια, χρειάζεται βαθιά μελέτη, που, το πιο ενδιαφέρον αποτέλεσμά της είναι να βοηθήσει τον ιστορικό να αντιληφθεί τη διαφορά των χρόνων, των τόπων και των φυλών. Εξάλλου, δεν υπάρχει μία μόνο ιστορία για όλες τις ανθρώπινες ζωές… Ο ιστορικός είναι ένας προφήτης, που βλέπει προς τα πίσω. Το κακό είναι ότι δεν μένει πια καιρός στην ιστορία για να ’ναι δίκαιη. Έργο της είναι, αφού είναι μεροληπτική, ν’ αναφέρει τις επιτυχίες, αλλά, πολύ σπάνια, ασχολείται με την ηθική αξία αυτών των επιτυχιών. Έχει τα μάτια της στυλωμένα στους νικητές, κι αφήνει στη σκιά τούς αφανισμένους. Και βέβαια υπάρχει και η τρομερή αφήγηση της καταδίωξης και του πολέμου, των σκοτωμών και των καταστροφών, που οι άνθρωποι ονομάζουν ιστορία… Όμως, η συνάθροιση του χρόνου δεν δημιουργεί μηχανικά την ιστορία. Μόνο τα ανθρώπινα έργα είν’ αυτά, που σημαδεύουν τις ιστορικές περιόδους.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου