Της Χρυσάννας Σιάτρα, Δικηγόρου – διαμεσολαβήτριας
Με τον νόμο 3898/2010, με τον οποίο εφαρμόστηκε η κοινοτική οδηγία 2008/58 ΕΚ, γνωρίσαμε τον θεσμό της διαμεσολάβησης, έναν τρόπο εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Η διαμεσολάβηση, η οποία συνεχώς κερδίζει έδαφος διεθνώς, είναι ένας τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών που εφαρμόζεται στην πλειοψηφία των ιδιωτικών διαφορών, για τις οποίες υπάρχει εξουσία διάθεσης των μερών ως προς το αντικείμενο της διαφοράς.
Η πλειοψηφία των ιδιωτικών διαφορών που μπορούν να υπαχθούν σε διαμεσολάβηση είναι οι κληρονομικές, εμπορικές, μισθωτικές, περιουσιακές, μέρος των οικογενειακών διαφορών, όπως η επιμέλεια και η διατροφή κ.λπ., ενώ δεν συμπεριλαμβάνονται οι διαφορές δημοσίου δικαίου, όπως παραδείγματος χάριν οι φορολογικές και διοικητικές διαφορές.
Η διαδικασία της διαμεσολάβησης, αναλυτικότερα, είναι μια επιβοηθούμενη διαπραγμάτευση, είναι, δηλαδή, η εκούσια διαδικασία, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί και μετά το πέρας της πρωτόδικης δικαστικής διαδικασίας, κατά την οποία τα μέρη μιας διαφοράς (συνοδευόμενα από τους δικηγόρους τους) επιβοηθούνται από ένα ουδέτερο, ανεξάρτητο και αμερόληπτο τρίτο μέρος, τον διαμεσολαβητή, που οι ίδιοι επιλέγουν, να διαπραγματευτούν μια συμφωνία, η οποία αποτυπώνεται, σε περίπτωση θετικής έκβασης της όλης διαδικασίας στο πρακτικό της διαμεσολάβησης το οποίο με την κατάθεσή του από τον διαμεσολαβητή στο Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου διεξαγωγής της διαδικασίας αποκτά ισχύ δικαστικής απόφασης και μπορεί να εκτελεστεί αναγκαστικά.
Πλεονεκτήματα της διαμεσολαβητικής οδού
-Το χαμηλό κόστος συγκριτικά με τη δικαστική οδό, αφού η διαμεσολάβηση δεν μπορεί να διαρκέσει πάνω από 24 ώρες, σε αντίθεση με μια δικαστική διαμάχη η οποία μπορεί να διαρκέσει πάνω από 10 χρόνια,
-Η εμπιστευτικότητα που διέπει την όλη διαδικασία, αφού όλα τα μέρη που συμμετέχουν στη διαμεσολάβηση υπογράφουν ρήτρα εμπιστευτικότητας, εχεμύθειας και απορρήτου σε αντίθεση με την «ενοχλητική» για πολλούς υποχρεωτικά δημόσια διεξαγωγή της δικής. Ιδιαίτερα στον χώρο των επιχειρήσεων, στον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο, όπου ο χρόνος είναι χρήμα, η οικονομική και μη χρονοβόρα επίλυση των διαφορών τους προβαίνει επιτακτική και άμεση δίχως την εμπλοκή τους με τη δικαστηριακή πρακτική με ό, τι αυτό συνεπάγεται για τη φήμη τους,
-Η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα και η ευελιξία, αφού σε μία μέρα μπορούν τα μέρη να επιλύσουν ειρηνικά τη διαφορά τους με μία δεσμευτική απόφαση ισάξια με τη δικαστική και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις να συμφιλιωθούν,
-Το γεγονός ότι η επίλυση της διαφοράς θα γίνει από τα ίδια τα συγκρουόμενα μέρη της διαφοράς και συνεπώς θα είναι προσανατολισμένη στα συμφέροντα και στις ανάγκες τους (win-win situation) και δεν θα είναι αποτέλεσμα ενός τρίτου μέρους, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τη δικαστική οδό όπου ο δικαστής με τον όποιο χρόνο και έγγραφα έχει στη διάθεσή του οδηγείται στη λήψη μιας απόφασης που μπορεί να μην ανταποκρίνεται στα ουσιαστικά συμφέροντα των μερών,
-Ο μη δεσμευτικός χαρακτήρας της διαδικασίας, αφού τα μέρη είναι ελεύθερα να αποχωρήσουν όποτε το επιθυμούν,
-Η απλότητα της διαδικασίας και το φιλικό κλίμα σε αντίθεση με την ψυχρή και συνήθως κατάμεστη αίθουσα του δικαστηρίου,
-Η ψυχική γαλήνη, αφού σε λίγο χρόνο και με λίγο χρήμα μπορεί να λύσει κάποιος τη διαφορά του. Η διαμεσολάβηση είναι μία ανθρωποκεντρική διαδικασία κάτι που σημαίνει ότι δίνει χώρο στην έκφραση των συναισθημάτων των συμμετεχόντων, ώστε να αποφορτιστούν και, κατά συνέπεια να αποφορτιστεί η ίδια η ουσία της διαφοράς και να βρεθούν οι ρίζες της με σεβασμό πάντα στην προσωπικότητα του άλλου μέρους.
Τι ορίζει ο νόμος για τη διαμεσολάβηση
Η διαμεσολάβηση παρά την εδραίωσή της ως διαδικασίας εναλλακτικής επίλυσης διαφορών από το 2010 με το νόμο 3898 δεν εφαρμόστηκε σε μεγάλη έκταση στην πράξη και θα τολμούσα να πω ότι παρέμεινε στην αφάνεια μέχρι σήμερα ίσως και λόγω της καχυποψίας, αλλά και της άγνοιας περί του θεσμού από τους συναδέλφους δικηγόρους. Τους τελευταίους μήνες, όμως, η διαμεσολάβηση επανήλθε στο προσκήνιο, αφού με τον νόμο 4512/2018 θεσπίζεται η υποχρέωση ενημέρωσης από τον πληρεξούσιο δικηγόρο και η υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης σε πλήθος ιδιωτικών διαφορών και μάλιστα με την επιβολή προστίμου σε όσους διάδικους δεν προσέλθουν στη διαδικασία.
Επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης του ενδίκου βοηθήματος, οι παρακάτω ιδιωτικές διαφορές υπάγονται στη διαδικασία της διαμεσολάβηση από τις 17-10-2018:
α) Οι διαφορές ανάμεσα στους ιδιοκτήτες ορόφων ή διαμερισμάτων από τη σχέση οροφοκτησίας, οι διαφορές από τη λειτουργία απλής και σύνθετης κάθετης ιδιοκτησίας, οι διαφορές αφενός ανάμεσα στους διαχειριστές ιδιοκτησίας κατ’ ορόφους και κάθετης ιδιοκτησίας και αφετέρου στους ιδιοκτήτες ορόφων, διαμερισμάτων και κάθετων ιδιοκτησιών, καθώς επίσης και διαφορές που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο των άρθρων 1003 έως 1031 του ΑΚ.
β) Οι διαφορές που αφορούν απαιτήσεις αποζημίωσης οποιασδήποτε μορφής για ζημίες από αυτοκίνητο, ανάμεσα στους δικαιούχους ή τους διαδόχους τους και εκείνους που έχουν υποχρέωση για αποζημίωση ή τους διαδόχους τους, όπως και απαιτήσεις από σύμβαση ασφάλισης αυτοκινήτου, ανάμεσα στις ασφαλιστικές εταιρείες και τους ασφαλισμένους ή τους διαδόχους τους, εκτός αν από το ζημιογόνο συμβάν επήλθε θάνατος ή σωματική βλάβη.
γ) Οι διαφορές από αμοιβές του άρθρου 622Α του ΚΠολΔ.
δ) Οι οικογενειακές διαφορές, εκτός από αυτές της παραγράφου 1 περιπτώσεις α΄, β΄ και γ΄ και της παραγράφου 2 του άρθρου 592 ΚΠολΔ.
ε) Οι διαφορές που αφορούν σε απαιτήσεις αποζημίωσης ασθενών ή των οικείων τους σε βάρος ιατρών, οι οποίες ανακύπτουν κατά την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας των τελευταίων.
στ) Οι διαφορές που δημιουργούνται από την προσβολή εμπορικών σημάτων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, βιομηχανικών σχεδίων ή υποδειγμάτων.
ζ) Οι διαφορές από χρηματιστηριακές συμβάσεις.
Η αλήθεια είναι ότι το νομοσχέδιο «Κοντονή» και ο νόμος 4512/2018 περί υποχρεωτικότητας της διαμεσολάβησης δίχασε σε μεγάλο βαθμό το δικηγορικό κόσμο. Είναι απολύτως σαφές ότι η διαμεσολάβηση δεν έρχεται να αντικαταστήσει τον θεσμό των Δικαστηρίων και το δικαίωμα κάθε πολίτη για δίκαιη δίκη σύμφωνα με τις επιταγές του Συντάγματός μας, αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι έρχεται να τον συμπληρώσει με απόλυτο σεβασμό προς το Σύνταγμα και όλους τους φορείς της δικαιοσύνης, αφού τα μέρη της διαφοράς δεν έχουν να «χάσουν» τίποτα, καθώς αν δεν επέλθει συμφωνία, τότε είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν την δικονομική οδό των Δικαστηρίων.
Τέλος, να τονίσω κλείνοντας ότι είναι τουλάχιστον χρέος όλων των συλλειτουργών της δικαιοσύνης σύμφωνα και με το άρθρο 130 του νόμου 4194/2013 Κώδικα Δικηγόρων να ενημερώνουμε το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αλλά και τους συναδέλφους δικηγόρους για τον θεσμό της διαμεσολάβησης ως εναλλακτικής μορφής επίλυσης διαφορών.
