ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

H απάντηση του γρίφου

h-απάντηση-του-γρίφου-241239

Της Νατάσας Λαμπρινάκου, Κλασικής φιλόλογου

[email protected]

Ο τίτλος ίσως παραπέμπει σε βιβλίο της Αγκάθα Κρίστι, όμως δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Έτσι, προκύπτει το μεγάλο ερώτημα ποιος είναι αυτός ο γρίφος και δευτερευόντως ποια είναι η απάντησή του. Αναφέρομαι, φυσικά, στον γρίφο που ρωτάει «ποιο ον το πρωί στέκεται στα τέσσερα, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία». Όπως καταλαβαίνετε πρόκειται για τον γρίφο που έθετε η Σφίγγα στους περαστικούς. Όποιον αδυνατούσε να απαντήσει, η Σφίγγα τον έσφιγγε (εξ ου και το όνομα «Σφίγγα», αφού σκότωνε τα θύματά της σφίγγοντάς τα) μέχρι να πεθάνει. Η Σφίγγα σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ήταν ένα τέρας με σώμα λιονταριού και κεφάλι γυναίκας. Εν αντιθέσει με την αιγυπτιακή σφίγγα, η ελληνική διέθετε και φτερά. Ο Ησίοδος μας λέει ότι η Σφίγγα ήταν κόρη της Χίμαιρας και του Όρθρου. Μάλιστα η θεά Ήρα και ο θεός Άρης της είχαν ορίσει να στέκεται στην είσοδο της Θήβας και να ρωτάει τους περαστικούς τον προαναφερθέντα γρίφο. Σε όποιον τον έβρισκε, επέτρεπε να περάσει, ενώ οι υπόλοιποι ήταν καταδικασμένοι να πεθάνουν. Ο μόνος, που γνωρίζουμε ότι έλυσε τον γρίφο, ήταν ο Οιδίποδας. Η απάντηση ήταν ο «άνθρωπος», αφού όταν είναι βρέφος περπατάει στα τέσσερα, μετά σηκώνεται στα δυο του πόδια και στα γηρατειά περπατάει όρθιος αλλά χρησιμοποιεί σαν τρίτο πόδι ένα μπαστούνι.

Ο μύθος του Οιδίποδα και γενικότερα ο μυθικός κύκλος του οίκου των Λαβδακιδών πάντα μου άρεσαν πολύ! Ο Οιδίποδας αποτελεί ένα εξαιρετικό αντικείμενο έρευνας από ανθρωπιστική άποψη. Αλλά δεν είναι αυτό, στο οποίο θέλω εν προκειμένω να σταθώ. Ήθελα να πραγματευτώ τον γρίφο, γιατί αυτός αποτέλεσε την κατακλείδα του λόγου του Γιώργου Σεφέρη κατά την βράβευσή του το 1963 με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας από τη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών. Ο Σεφέρης έθιξε το θέμα της ανθρώπινης αλλοτρίωσης στον λόγο του λέγοντας πως «Σ’ αυτόν τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται. Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα».

Όλα αυτά την δεκαετία του ’60! Σήμερα εν έτει 2017 τα πράγματα παραμένουν τα ίδια και δυστυχώς χειροτερεύουν μέρα με την μέρα! Ο κόσμος στενεύει, οι καρδιές στενεύουν, οι ανθρώπινες σχέσεις συνθλίβονται και τα τέρατα αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Μπορεί να μην έχουν φτερά, ουρά ή τρίχωμα ζώου, μπορεί η μορφή τους να είναι ιδιαίτερα ελκυστική, αλλά είναι πολύ πιο επικίνδυνα! Όχι επειδή σε σφίγγουν και σε σκοτώνουν, αλλά επειδή σε ωθούν στο να σκοτωθείς μονάχος σου! Ναι! Τα τέρατα υπάρχουν, είναι ανθρωπόμορφα και ζουν ανάμεσά μας! Και ναι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και ανθρωπιστική με την διαφορά, όμως, ότι αποκάλυψε τους χαρακτήρες και έριξε τις μάσκες των ανθρώπων. Δεν τους μετάλλαξε!

Και τι έκανε η Σφίγγα στο άκουσμα του ονόματος «άνθρωπος»; Γκρεμίστηκε από τον βράχο που στεκόταν και σκοτώθηκε. Και όλα αυτά μόνο στο άκουσμα της λέξης! Φανταστείτε πόσα τέρατα θα εξοντώνονταν, αν ο άνθρωπος πέραν του ονόματός του αποκάλυπτε και τις ιδιότητές του!

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου