Του Στάθη Γαλανού, διπλ. Μηχανολόγου – Μηχανικού
Eίμαι διπλ.μηχ/γος – μηχ/κός, μέλος του Τ.Ε.Ε. από το 1987. Ασχολούμαι μέχρι και σήμερα με εγκαταστάσεις δεξαμενών υγραερίου, σωληνώσεις, καυστήρες, συντηρήσεις από το 1988. Με αφορμή την πρόσφατη έκρηξη λόγω διαρροής υγραερίου σε ταβέρνα στην Πορταριά, θα ήθελα μέσω της εφημερίδος σας να παραθέσω ορισμένες σκέψεις μου και προτάσεις που ίσως γίνουν αφορμή για περαιτέρω διάλογο.
Υπάρχουν 3 είδη υγραερίου, το προπάνιο το οποίο αποθηκεύεται σε δεξαμενές για μικρές καταναλώσεις σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, οικίες, το μίγμα προπανίου (20%προπάνιο και 80% βουτάνιο) που αποθηκεύεται σε φιάλες 10 κιλών για μαγείρεμα στις οικίες και το βουτάνιο σε φιαλίδια. Στα αυτοκίνητα χρησιμοποιείται μίγμα 25% προπάνιο και 75% βουτάνιο.
Η μεγάλη διαφορά προπανίου και μίγματος προπανίου βρίσκεται στην πίεση. Ενώ στη δεξαμενή η πίεση του προπανίου και στις φιάλες προπανίου (15,20 και 25 κιλών) είναι από 5 BARέως 15 BAR (εξαρτάται από τη θερμοκρασία περιβάλλοντος) η πίεση στις οικιακές φιάλες (10 κιλών) είναι 2 BAR.
Έτσι λοιπόν ο νομοθέτης, στον Τεχνικό Κανονισμό «Εγκαταστάσεις Υγραερίου για οικιακή και επαγγελματική χρήση» ΦΕΚ 1257Β/03.9.2003 (συνολικά 306 σελίδες) έχει ξεχωρίσει τις εγκαταστάσεις με δεξαμενές υγραερίου από αυτές με φιάλες προπανίου, παραθέτοντας τις αντίστοιχες προδιαγραφές.
Η μεγάλη επικινδυνότητα του προπανίου έγκειται στο ότι σε συνδυασμό με σπινθήρα δημιουργείται εκρηκτικό μίγμα.
Η διαρροή δημιουργείται είτε λόγω αστοχίας υλικού της σωληνογραμμής είτε από κακή επιλογή εξαρτημάτων κοχλιωτής σύνδεσης (γωνίες, ταφ βιδωτά).
Στον χώρο που έγινε έκρηξη, στην Πορταριά, πληροφορήθηκα ότι από το μεσημέρι υπήρχε διαρροή υγραερίου λόγω έντονης μυρωδιάς.
Είμαι βέβαιος ότι ο εγκαταστάτης της σωληνογραμμής υγραερίου δεν χρησιμοποίησε τα σωστά υλικά, είτε από άγνοια, είτε από αμέλεια.
Μία τυπική εγκατάσταση προπανίου αποτελείται από τη δεξαμενή, πάνω στην οποία ο εγκαταστάτης τοποθετεί ένα ρυθμιστή υψηλής πίεσης, ο οποίος ρυθμίζεται ώστε η πίεση στην έξοδο του ρυθμιστή να είναι 1.5 bar = 1.500 mbar. O ρυθμιστής υψηλής πίεσης κατευθύνει το αέριο προς τις συσκευές αερίου, όπως καυστήρες θέρμανσης, φλόγιστρα, σχαριέρες, φούρνοι μαγειρέματος. Όμως ακριβώς πριν τις συσκευές αερίου υπάρχει και δεύτερος ρυθμιστής πίεσης, ονομαζόμενος χαμηλής πίεσης, ο οποίος ρυθμίζεται από τον εγκαταστάτη, ώστε η πίεση να είναι μεταξύ 35 και 50 mbar, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή των συσκευών αερίου.
Άρα στη σωλήνωση, μεταξύ της δεξαμενής και του ρυθμιστή χαμηλής πίεσης πριν τη συσκευή αερίου, η πίεση είναι 1.5 bar.Oπίνακας 7.2 του Κανονισμού αναγράφει τα ελάχιστα πάχη χαλυβδοσωλήνων με πίεση έως 10 bar ότι πρέπει να είναι 3.2 χιλιοστά(mm) κα’ ελάχιστον όταν πρόκειται για σωλήνα διαμέτρων DN15 (½ ίντσας) έως DN25 (1 ίντσα). Το πάχος 3.2mm είναι σε παρένθεση και αφορά τμήματα σωλήνων με κοχλιωτές συνδέσεις (π.χ. γωνίες βιδωτές) όπως αναγράφεται στο τελευταίο τμήμα της παραγράφου 7.2.1.1 του Κανονισμού με τον τίτλο Χαλυβδοσωλήνες.
Στο 80% των εγκαταστάσεων χρησιμοποιούνται γαλβανιζέ σωλήνες (όπως στο φυσικό αέριο) που έχουν πάχος 2.6 mm και όχι 3.2 mm που πρέπει.
Η σωστή προδιαγραφή σωλήνων αναγράφεται στο κανονισμό στην παράγραφο 7.2.1.1 και είναι ΕΝ 10216-1, χαλυβδοσωλήνες χωρίς ραφή. Αυτής της προδιαγραφής σωλήνες ΔΕΝ παράγονται στα ελληνικά χαλυβουργία για μικρές διατομές, έτσι ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ. Η προδιαγραφή των σωλήνων εισαγωγής είναι χαλυβδοσωλήνες χωρίς ραφή κατά ANSIB36.10M, η οποία είναι ίδια με το ΕΝ 10216-1 (DIN 2448/DIN 1629).
Tο κόστος των σωστών σωληνώσεων υγραερίου είναι τριπλάσιο από αυτό των γαλβανισμένων.
Οι σωστές κοχλιωτές συνδέσεις (γωνίες, ταφ, μούφες, μαστοί) είναι προδιαγραφής χαλύβδινα εξαρτήματα 3.000 (τρεις χιλιάδες) LBS βιδωτά. Τέτοια εξαρτήματα δεν παράγονται στην Ελλάδα.
Το κόστος των σωστών εξαρτημάτων σύνδεσης είναι τετραπλάσιο από αυτό των γαλβανισμένων.
Οι σωστές κοχλιωτές συνδέσεις έχουν σπείρωμα κωνικό ώστε με τη χρήση καταλλήλου στεγανοποιητικού π.χ. LOCTITENo 55 και ειδικής κόλλας για υγραέριο π.χ. LOXEAL 58-11 η οποία αντέχει σε κραδασμούς, πίεση έως 28 bar και θερμοκρασία από -55 έως +150 βαθμούς Κελσίου, καθιστούν τη σωληνογραμμή υγραερίου σχεδόν απρόσβλητη.
Η σωστή σωλήνωση είναι πάρα πολύ σκληρή εν συγκρίσει προς τη γαλβανιζέ, με αποτέλεσμα συχνή αλλαγή των κουκουναριών της φιλιέρας (αυξημένο κόστος για τον εγκαταστάτη) για το άνοιγμα σπειρωμάτων στη σωλήνωση, αλλά και πρόσθετη μυϊκή δύναμη του εγκαταστάτη (άρα κούραση) εκτός και αν χρησιμοποιεί ηλεκτρική φιλιέρα.
Επομένως ο κάθε εγκαταστάτης που δεν εφαρμόζει τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης που αναγράφονται στον κανονισμό υγραερίου, είναι επόμενο το έργο του να έχει πλημμέλειες με αποτέλεσμα να γίνεται πρόξενος σοβαρών ζημιών.
Για να αποκλεισθεί, όσο είναι δυνατόν, η πιθανότητα νέου κρούσματος έκρηξης, θα πρέπει, εκτός των ελέγχων της πολεοδομίας και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας (Π.Υ.) όσον αφορά στη μελέτη, τα μέσα πυροπροστασίας και τα δικαιολογητικά, να ληφθούν υπόψη και τα παρακάτω:
- Επιμόρφωση όλων όσοι ασχολούνται χειρονακτικά (π.χ. υδραυλικοί) με εγκαταστάσεις υγραερίου, συμμετέχοντας όμως πραγματικά σε εγκατάσταση και όχι θεωρία μόνο, κάτω από την αυστηρή επίβλεψη μηχανικού με τα κατάλληλα προσόντα.
- Τα Ι.Ε.Κ. και ο Ο.Α.Ε.Δ. μπορούν με τα εργαστήρια που διαθέτουν να συμβάλλουν στη σωστή επιμόρφωση των ατόμων που θα ασχοληθούν με εγκαταστάσεις υγραερίου (γιατί διαφέρουν από τις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου). Η πρακτική που πρέπει να ακολουθηθεί είναι κάθε εκπαιδευόμενος να κατασκευάσει τη δική του σωληνογραμμή, με εργαλεία και υλικά της σχολής, και στο τέλος να αξιολογηθεί. Το 2001 δίδαξα το μάθημα «Τεχνικός Αερίων» στο δημόσιο Ι.Ε.Κ. στο Φυτόκο, όμως βάσει των κατευθυντηρίων γραμμών που μου εδόθησαν, από τις 56 συνολικά ώρες μόνο 4 ώρες μίλησα για εγκαταστάσεις υγραερίου και καθόλου πρακτική εξάσκηση, διότι δεν υπήρχαν ούτε εργαλεία ούτε κατάλληλα υλικά.
- Οι υπάλληλοι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των εγκαταστάσεων υγραερίου, πρέπει και αυτοί να επιμορφωθούν ώστε:
(1) Να αναγνωρίζουν τα υλικά της εγκατάστασης υγραερίου. Τα υλικά της σωληνογραμμής όταν υπάρχει δεξαμενή υγραερίου είναι διαφορετικά από αυτά της μικρής εγκατάστασης σε μαγειρείο που χρησιμοποιεί 2 φιάλες προπανίου. Ενώ στη σωληνογραμμή της δεξαμενής προπανίου χρησιμοποιείται χαλυβδοσωλήνα προδιαγραφής ΕΝ 10216-1, στη σωληνογραμμή των 2 φιαλών συνήθως χρησιμοποιείται χαλκοσωλήνα προδιαγραφής ΕΝ1057.Με γυμνό οφθαλμό η χαλκοσωλήνα που χρησιμοποιείται στη θέρμανση είτε στην ύδρευση είναι ίδια με αυτήν της προδιαγραφής ΕΝ1057. Όμως ενώ το πάχος της προδιαγραφής ΕΝ1057 είναι κατ’ ελάχιστο 1.0mm (ιδέ πίνακα 7.4 του κανονισμού) το πάχος των χαλκοσωλήνων νερού είναι από 0.7mmέως 0.8 mmγια σωλήνες διαμέτρου Φ15 και Φ18mm. Γνωρίζει ο υπάλληλος τη χρήση παχυμέτρου ώστε να ελέγξει αν το πάχος της χαλκοσωλήνος είναι το σωστό;
(2) Eπίσης μεγάλη διαφορά υπάρχει και στη μέθοδο συγκόλλησης των χαλκοσωλήνων. Ενώ η συγκόλληση των χαλκοσωλήνων νερού γίνεται με μαλακή κόλληση ( καλάι ) η συγκόλληση των χαλκοσωλήνων υγραερίου γίνεται με σκληρή κόλληση (βέργες, ιδέ παράγραφο 7.2.1.2. του κανονισμού) με τη βοήθεια οξυγόνου και ασετυλίνης. Αν ο υπάλληλος της Π.Υ. δεν έχει εξοικειωθεί με τις δύο μεθόδους συγκόλλησης, δεν θα μπορέσει να αναγνωρίσει τη διαφορά, αν ο υδραυλικός είναι «γάτα» στη δουλειά του. Ακόμη και τα εξαρτήματα των χαλκοσωλήνων (καμπύλες, ταφ, μαστοί ) είναι διαφορετικά στις 2 μεθόδους συγκόλλησης. Περίπου το 2005 με κάλεσε ο διοικητής της Π.Υ. Λαμίας (τότε εγκαθιστούσα δεξαμενή υγραερίου σε αρτοποιείο και συστοιχία φιαλών προπανίου σε ταβέρνα) και σε περίπου 10 πυροσβέστες μίλησα για το υγραέριο, ήλθαν και είδαν τις 2 εγκαταστάσεις.
Πριν από πολλά χρόνια, με αφορμή την καταστροφική έκρηξη φιαλών προπανίου σε κατάστημα εστίασης στην οδό Δημητριάδος που υπήρξε και νεκρός διερχόμενος στρατιώτης, θεώρησα υποχρέωσή μου, λόγω της ιδιότητός μου, να βγάζω φωτογραφίες από έργα στα οποία δεν εφαρμόστηκε ο Κανονισμός υγραερίου.
Δυστυχώς οι περισσότερες εταιρίες που εμπορεύονται δεξαμενές υγραερίου και χύμα υγραέριο δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τα υλικά σύνδεσης της δεξαμενής με τις συσκευές υγραερίου. Θα έπρεπε να έχουν ειδικευμένο μηχανικό ώστε ο έλεγχος να είναι ουσιαστικός.
Εν κατακλείδι, από την τριαντακονταετή πείρα μου, ο κίνδυνος ενυπάρχει στη σωληνογραμμή και στα εξαρτήματα υγραερίου, παρά στη μη τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας. Διευκρινίζω ότι και φωτιά να υπάρξει δίπλα στη δεξαμενή, αυτή δεν πρόκειται να εκραγεί, διότι με την αύξηση της θερμοκρασίας και ακολούθως της αύξησης της πίεσης του υγραερίου εντός της δεξαμενής, ανοίγει το ασφαλιστικό στα 17.65bar, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος έκρηξης της δεξαμενής. Σημαντική προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία της δεξαμενής είναι ο 5ετής έλεγχος του ασφαλιστικού και ο 10ετής έλεγχος με την παχυμέτρηση των τοιχωμάτων της δεξαμενής και ακολούθως η έκδοση πιστοποιητικού. Δυστυχώς υπάρχουν εταιρίες οι οποίες εκδίδουν πιστοποιητικά καταλληλότητος του ασφαλιστικού και της δεξαμενής «ΕΚ ΤΟΥ ΜΑΚΡΟΘΕΝ» χωρίς τη διενέργεια πραγματικού ελέγχου. Έχω ιδίαν αντίληψη και οφείλω να το επισημάνω, ότι η ΕΒΕΤΑΜ τηρεί απόλυτα όλους τους κανόνες που προβλέπει ο Κανονισμός υγραερίου.
