Του Κων. Απ. Σουλιώτη, Επ. λυκειάρχη
Οι σημερινές ονομασίες των δώδεκα μηνών του χρόνου είναι λατινικές. Οι Ρωμαίοι αρχικά είχαν δέκα μήνες και πρωτοχρονιά την 1η Μαρτίου. Ονόμαζαν τους μήνες ανάλογα με την αριθμητική τους σειρά, δηλαδή, πρώτος, δεύτερος, τρίτος κ.λπ. Αργότερα πρόσθεσαν άλλους δύο μήνες, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Οι δύο αυτοί μήνες αρχικά ήταν ο ενδέκατος και ο δωδέκατος αντίστοιχα, ενώ αργότερα πήραν την πρώτη και δεύτερη σειρά. Σε ορισμένους μήνες οι Ρωμαίοι έδωσαν ονόματα θεών, σε άλλους αυτοκρατόρων και άλλων αξιωματούχων και σε άλλους σχετικά με τη φύση.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώσει ονόματα στους μήνες που είχαν σχέση με τους θεούς και τις γιορτές, ενώ στο νεότερο λαϊκό ημερολόγιο οι μήνες έχουν ονόματα διάφορα κατά τόπους, τα οποία φανερώνουν το περιεχόμενο του χρόνου, δηλαδή, τις γεωργικές εργασίες, τη βλάστηση τις θρησκευτικές γιορτές κ.λπ. Περιληπτικά παρακάτω θα αναφερθούμε στις ονομασίες των μηνών του χρόνου στην αρχαία Ελλάδα, τη Ρωμαϊκή εποχή και το νεότερο λαϊκό ημερολόγιο.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Γαμηλιών (ρ. γαμέω-ώ). Πήρε το όνομα αυτό επειδή συνήθως οι γάμοι γίνονταν το μήνα αυτό. Ρωμ. επ. Ιανουάριος. Πήρε το όνομά του από το θεό Ιανό, στον οποίο ήταν αφιερωμένος. λ. ημ. Γινάρης, Καλαντάρης κ.λπ.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Ανθεστηριών, επειδή γινόταν η γιορτή των ανθέων. Ρωμ. επ. από το λατινικό Februare= καθαρίζω, γιατί κατά τη διάρκεια του μήνα αυτού τελούνταν στη Ρώμη γιορτές θρησκευτικού καθαρμού και εξαγνισμού λ. ημ. Φλεβάρης, Κουτσοφλέβαρος κ.λπ.
ΜΑΡΤΙΟΣ: αρχ. ελλ. Ελαφηβολιών, επειδή γιόρταζαν τη θεά Άρτεμη με θυσία ελαφιών. Ρωμ. επ. Πήρε το όνομα του θεού του πολέμου Mars (= Άρης), γιατί την πρώτη του μήνα οι Ρωμαίοι άρχιζαν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις. λ. ημ. Μάρτης, Γδάρτης, Παλουκοκαύτης κ.λπ.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ: αρχ. ελλ. Μουνιχιών. Μουνυχία= λιμάνι μεταξύ Πειραιά και Φαλήρου, όπου λατρευόταν η θεά Άρτεμη. Ρωμ. επ. Απρίλιος, από το λατινικό ρήμα aperire (= ανοίγω, άνοιξη). λ. ημ. Απρίλης, Αι Γιωργίτης.
ΜΑΙΟΣ: αρχ. ελλ. Θαργηλίων, επειδή γιόρταζαν τα θαργήλια (= οι απαρχές της συγκομιδής των γεωργικών προϊόντων). Ρωμ. επ. Από τη λατινική λέξη Maja, γιατί ήταν αφιερωμένος στη μητέρα του Ερμή Μαία (= Maja). Επειδή, όμως, τις δύο πρώτες μέρες του μήνα αυτού γιόρταζαν τα «φλοράλια», γιορτές προς τιμήν της θεάς της βλάστησης – χλωρίδας (Flora) θεωρείται ο μήνας των λουλουδιών. λ. ημ. Μάης, φουσκουδέντρης, Κερασάς, Τριανταφυλλάς κ.ά.
ΙΟΥΝΙΟΣ: αρχ. ελλ. Σκιροφοριών (σκίρον= λευκό αλεξήλιο) γιορτή προς τιμήν της Αθηνάς για την προστασία των αγρών από τον καυτερό ήλιο του καλοκαιριού. Ρωμ. επ. Ιούνιος. Ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν αφιερωμένος στον πρώτο ύπατο της Ρώμης Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο. λ. ημ. Ιούνης, Θεριστής, Αι Γιαννίτης, Θημουνιάρης κ.λπ.
ΙΟΥΛΙΟΣ: αρχ. ελλ. Εκατομβαιών, επειδή γιόρταζαν τον Απόλλωνα με θυσία εκατό βοδιών. Ρωμ. επ. Ιούλιος. Δόθηκε το όνομα αυτού προς τιμήν του Ιούλιου Καίσαρα. λ. ημ. Ιούλης. Αλουνάρης κ.λπ.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ: αρχ. ελλ. Μεταγειτνιών, επειδή οι άνθρωποι μετοικούσαν, δηλαδή, άλλαζαν γειτονιές – τόπου κατοικίας. Ρωμ. επ. Αύγουστος. Το όνομα δόθηκε προς τιμήν του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αύγουστου. λ. ημ. Συκολόγος κ.λπ.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Βοηδρομιών (βοη+δρόμος= αυτός που τρέχει για βοήθεια), επειδή γιόρταζαν τα βοηδρόμια κατά τα οποία ο Θησέας νίκησε τις Αμαζόνες. Ρωμ. επ. Σεπτέμβριος (septem=επτά) έβδομος μήνας του χρόνου. λ. ημ. Σεπτέμβρης, Τρύγος, Τρυγητής
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Πυανεψιών (πύανος= κύαμος= κουκί), επειδή γιόρταζαν τον Απόλλωνα και πρόσφεραν φαγητό από πυάνους-κυάμους-κουκιά. Ρωμ. επ. Οκτώβριος (octo=οκτώ) όγδοος μήνας του χρόνου. λ. ημ. Οκτώβρης, Αϊ Δημητριάτης κ.λπ.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Μαιμακτηριών (Μαιμάκτης= θεός των θυελλών) επειδή γιόρταζαν τον Δία για να τον καταπραΰνουν στην αρχή του χειμώνα. Ρωμ. επ. Νοέμβριος (novem=εννέα) ένατος μήνας του χρόνου. λ. ημ. Νοέμβρης, Σποριάς, Αγιαντριάς, Χαμένους κ.λπ.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ: αρχ. ελλ. Ποσειδεών, γιατί γιόρταζαν τον Ποσειδώνα. Η γιορτή είχε σκοπό να κατευνάσει, να καλμάρει το θυμό του θεού της θάλασσας, ώστε να μην γίνονται θύελλες. Ρωμ. επ. Δεκέμβριος (decem= δέκα) δέκατος μήνας του χρόνου. λ. ημ. Δεκέμβρης, Αντριάς, Χιονιάς κ.λπ.
