(Κύπρος: 43 χρόνια τουρκικής εισβολή και κατοχής
Στους Μαθητές μου που Ονειρεύονται και να μην Βολεύονται)
Του Αδάμου Α. Μουζούρη, πρόεδρου της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας
«Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
Εκείνων που πέθαναν, ή εκείνων που είναι
Για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε
Κάποτε μες στην σκέψη τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν».
(Κ. Π. Καβάφης, Φωνές).
Αγαπημένε Αναγνώστη, τα τελευταία χρόνια, και όχι μόνο, οσμίζομαι από τον Παγασητικό βαρύ τον αέρα της κατεχόμενης Κύπρου και η νοσταλγία κωδικοποιείται σε μια αλυσίδα από Αδελφούς, Συνοδοιπόρους και Συμπολεμιστές που έφυγαν το λιοχάραμα της 20ης Ιουλίου το 1974 και δεν ματαφάνηκαν το λιόγερμα! Ο Νίκος και ο Γιώργος, Κώστας – Κωστάκης όπως τον θέλει η γλυκιά Μανούλα του και ο Γιώργος, ο Αντρέας και ο Γιώργος που παρά την προδοσία αρνούμενος να παραδώσει αμαχητί την πατρίδα, πολέμησε και έπεσε μαχόμενος εναντίον των βαρβάρων εισβολέων στις 22 Ιουλίου 1974. Όλοι Συμπολεμιστές του 399 Τάγματος Πεζικού, του Μπογαζιού, που πρέπει να ζήσεις χίλιες ζωές και να είσαι και τυχερός να τους συναντήσεις. Ιδανικές μορφές που έρχονται στα όνειρα μου και να χανόμαστε στο Πάλεμα και στην Αντάρα, στο Σίφουνα και στον Ανεμοστρόβιλο, και να τραγουδάμε… τα Πάθη, τους καημούς, τις Αγωνίες, την Ομορφιά, το Φόβο, τον Έρωτα, τη Λεύτερη… τη Γενέθλια Γη, τα Ποτάμια, τα Γιοφύρια, τα Βουνά, τους Κάμπους, Αφουγκραζόμαστε το δικό της σώψυχο και βαθύκαρδο τραγούδι… Οραματιζόμαστε… Ονειρευόμαστε… Δίνουμε νόημα στη ζωή… Ομορφαίνουμε τον Άνθρωπο…».
Αγαπημένε μου Αναγνώστη για έναν τέτοιο Άνθρωπο θα μιλήσουμε σήμερα. Τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό. Ο Αρχ. Κυπριανός γεννήθηκε το 1756 στο Στρόβολος (Λευκωσία). Από παιδί πηγαίνει στο Μοναστήρι του Μαχαιρά και το 1769, ρασοφόρος πλέον, μέλος του κοινοβίου των μοναχών της Μαχαιριώτισσας. Το 1783/ 1784 πηγαίνει στο Βουκουρέστι, όπου Ηγεμόνας είναι ο Μιχαήλ Σούτσος. Στο Ιάσιο και ευρύτερα στη Μολδοβλαχία υπηρετεί τη Διακονία της Αγάπης. Στη Μολδοβλαχία αποκτά ευρύτερη παιδεία μελετώντας το ελληνο-βυζαντινό δίκαιο. Δέχεται τα ευρωπαϊκά μηνύματα του διαφωτισμού και επηρεάζεται από τα φιλελεύθερα ρεύματα της Ευρώπης. Ειδικά από τη χριστιανική Ρωσία, από την οποία , όπως και όλοι οι Έλληνες, προσδοκά βοήθεια.
Ο Κυπριανός το 1802, ύστερα από 18 χρόνια, επιστρέφει από την Βλαχία στην Κύπρο. Του προσφέρθηκε η διεύθυνση του Μετοχίου του Μαχαιρά στο Στρόβολο και αργότερα έγινε Οικονόμος της Αρχιεπισκοπής. Στα γεγονότα του Μαρτίου το 1804, με το αγροτικό κίνημα και την εξέγερση των τούρκων εναντίων της Αρχιεπισκοπής και των χριστιανών παίζει πρωταρχικό ρόλο. Με δυσκολία σώζει το γηραιό Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο από το μαινόμενο τουρκικό πλήθος που όρμησε στην Αρχιεπισκοπή και τον κακοποιεί. Λέγεται , όμως, ότι δικοί του φίλοι οδήγησαν τον Αρχ. Χρύσανθο στην εξορία, αφού τον εξανάγκασαν να παραιτηθεί!
Παρενθετικά παραθέτω και δυο χαρακτηρισμούς για τον Αρχ. Κυπριανό! Από τη μια, το 1816 Ο Εσθονός Λόγιος Otto Von Ricter συναντά στην Αρχιεπισκοπή τον Αρχ. Κυπριανό, ο οποίος «με υποδέχεται με ευγένεια, αλλά και με εθιμοτυπικές (;) τυπικότητες… μίλησα τουρκικά (;) με τον γηραλαίο Δεσπότη και απεκόμισα την εντύπωση ενός ανθρώπου με αυτοπεποίθηση αλλά και πονηριά»! Και από την άλλη, «ικανότατος ανήρ περί τε τα εκκλησιαστικά και πολιτικά, και επί φιλομουσία μάλιστα διακοινόμενος», αναφέρει Γεώργιος Ι. Κηπιάδου στα Απομνημονεύματά του που εκδόθηκαν το 1888 στην Αλεξάνδρεια).
Την 1 Οκτωβρίου 1810 κοιμάται ο Αρχ. Χρύσανθος, όντας εξόριστος, υπέργηρος και άρρωστος, στην Εύβοια, και στις 30 Οκτωβρίου 1810 χειροτονείται Αρχιεπίσκοπος ο Κυπριανός.
Πιστεύοντας στην αξία της παιδείας και έχοντας ο ίδιος αποκτήσει μεγάλη μόρφωση, φρόντισε να καταπολεμήσει την αγραμματοσύνη, την αμάθεια! Για τούτο και το πρώτο του έργο ως Αρχιεπίσκοπος είναι η Ελληνική Σχολή Λευκωσίας που ιδρύεται με δική του πρωτοβουλία, την 1 Ιανουαρίου 1812. Φιλοδοξούσε να συμπληρώσει τη Θρησκευτική παιδεία με τη Φυσική και τα Μαθηματικά, όπως γίνονταν σε άλλα σπουδαία ελληνικά σχολεία, στην Πόλη, στην Σμύρνη και την Αλεξάνδρεια. Με ιδέες του διαφωτισμού, και κέντρο πνευματικής προετοιμασίας και αναγέννησης του Ελληνισμού!!!
Το 1818 ο Ύπατρος Δημήτριος, στέλεχος της Φιλικής Εταιρείας επισκέπτεται τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό. Ο Μετσοβίτης Φιλικός σηματοδοτεί την Μεγάλη Ώρα του Δεσπότη με την μυσταγωγική μύησή του στη Φιλική Εταιρεία!!! Όμως λόγω της μικρής απόστασης από τα παράλια της Μ. Ασίας είχε ενδοιασμούς ότι δεν πρέπει να Επαναστατήσει η Κύπρος και δικαιολογήθηκαν στη Συνέλευση των Φιλικών της Εταιρείας στο Ισμαήλιο 1 Οκτωβρίου 1820 και έτσι περιορίζεται η Κύπρος σε χρηματική βοήθεια, την οποία ασμένως πρόσφεραν ο ίδιος όπως και οι περισσότεροι πρόκριτοι του Νησιού!
Ο Υψηλάντης που προσδοκούσε στην οικονομική βοήθεια της Κύπρου, το 1820 σε προσωπικό έγγραφο προς τον Πελοπίδα τον καλεί: «Επιστρέφοντες δε εκείθεν (από την Αίγυπτο), περνάτε δια της Κύπρου, όπου εγχειρίζοντες το γράμμα προς τον Αρχιερέα, τον παρακινείτε να συνεισφέρει τα της υποσχέσεως του…». Ο Φιλικός Αντώνιος Πελοπίδας, από τη Στεμνίτσα – Αρκαδίας, μεταφέρει στον Αρχιεπίσκοπο επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, στην οποία τον ευχαριστεί για την γενναία συνεισφορά, «αξίαν του μεγάλου ζήλου και πατριωτισμού Αυτής τε και όλου του ποιμνίου, εξικετεύω τας μακαρίους Αυτής ευχάς και μένω με βαθύτατον σέβας, Της ημετέρας Μακαριότητος.
Ισμαήλ 8 Οκτωβρίου 1820 Τέκνον ευπειθές
Αλέξανδρος Υψηλάντης..»
Ο Αρχιεπίσκοπος αρχικά περιορίζεται σε χρηματική βοήθεια, όμως ένας από τους δυο φλογερούς και ενθουσιώδεις αδελφούς που είναι εγκατεστημένοι στη Γαλλία, ο Φιλικός Αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς (Νικόλαος Θησεύς ο άλλος, με δράση που διαχέεται στην Κύπρο, την Ελλάδα και την Ευρώπη) φτάνει στην Κύπρο τον Απρίλιο του 1821, για να ξεσηκώσει το Λαό της Κύπρου!! φέρνοντας επιστολές και προκηρύξεις. Μερικές από τις επιστολές και προκηρύξεις που είχε μαζί του έπεσαν στα χέρια των Τούρκων. Τον κυνήγησαν οι Τούρκοι, σώθηκε φτάνοντας στην Ελλάδα, πολέμησε και έφτασε στο βαθμό του Αντιστράτηγου,
«Aντάν αρκ΄έψαν οι κρυφοί ανέμοι κ΄’ εφυσούσαν
Κ΄ι’ αρκίνησεν εις την Τουρκ’ ιάν να κρυφοσυνεφκιάζη
……………………………………………………
Είχ΄εν σγιαν είχαν ούλοι τους κ΄’ η Κ΄ύπρου το κρυφόν της
Μέσ’ στους ανέμους τους κρυφούς είχ΄εν το μερτικόν της».
Δεν πέρασαν τρεις μήνες από τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στην Πόλη (10 Απριλίου 1821) και έδινε και η Κύπρος αίμα… των Ρασοφόρων της, των Προκρίτων, του Λαού της!!! Αντίδωρο για τη λευτεριά έχουμε και τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου Κυπριανού, στις 9 Ιουλίου 1821.
«Ηγεμών της νήσου ετύγχανε ήδη από το 1821 ο Κουτσούκ – Μεχεμέτης, … ανήρ κρυψίνους και λίαν υπερόπτης», κατά τον Γ. Ι. Κηπιάδη. Ο Μουσελλίμ Κιουτσούκ Μεχμέτ κατηγορεί τον Αρχ. Κυπριανό, και τους άλλους Επισκόπους, όπως και Πρόκριτους: «προσπαθούσατε να συνεργαστείτε με τους άλλους Έλληνες να ξεσηκωθείτε και εσείς και όλοι μαζί να φάτε την Τουρκιά έχω εκείνα τα χαρτιά, επιστολές και προκηρύξεις … Προκηρύξεις, προφάσεις εν αμαρτίαις, από καιρό αποφάσισε να «χαλάσει» τον Αρχιεπίσκοπο, τους άλλους Κληρικούς και τους Προύχοντες για να κορέσει την χολή και το μίσος του αλλά και την αρπαγία του! Και είναι αυτή η αλήθεια, γιατί μετά το μακελειό άρπαξε τις περιουσίες τους, εκκλησιαστικές και ιδιωτικές!! Και για τούτο έφυγε από την Κύπρο, το Δεκέμβρη του 1822, μισητός από όλους!
Έγιναν προμελετημένες καταγγελίες εναντίον προσώπων, κοινοτήτων, μονών, έγιναν έρευνες, καταδιώξεις και φυλακίσεις σε έκταση, αλλά ούτε κρυμμένα όπλα βρέθηκαν ούτε συνεννοήσεις με την Ύδρα και τις Σπέτσες διαπιστώθηκαν. Έπειτα από αυτά ο Μουσελλίμης ανέφερε στην Πύλη (Σουλτάνο), ότι ο αφοπλισμός των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε με ησυχία. Υπέβαλε όμως ονομαστικό κατάλογο 486 προσώπων, που περιελάμβανε τον Αρχιεπίσκοπο, τους τρεις Μητροπολίτες, τους ηγουμένους και προηγούμενους των Μονών, τους επίσημους από τους κληρικούς και όλους τους προεστώτες και προκρίτους των επαρχιών του Νησιού, και συνόδευσε τον κατάλογο με την παρατήρηση, «ότι κατ’ ουδέν ωφελεί ο αφοπλισμός, εν όσω μένουν εν τη ζωή οι εν τω καταλόγω αναφερόμενοι, ότε και πλούσιοι και ισχυροί όντες ούτοι, και σχέσεις πολλάς εν τη Ευρώπη και ταις ναυτικαίς νήσοις έχοντες, ευκόλως δύνανται πάσαν προμήθειαν έξωθεν όπλων και εφοδίων, πάσαν εκάστοτε πρόσκλησιν πλοίων και πάσαν επί τέλους κίνησιν εις τα όπλα της όλης νήσου», όπως γράφει ο Φιλήμων.
Ουσιαστικά είχε ως σχέδιο τη Σφαγή, τη δήμευση περιουσιών, των εξανδραποδισμό των γυναικών και των παιδιών εκτός αν δέχονταν να εξισλαμισθούν. Η Πύλη εγκρίνει! Σε σύσκεψη με τους Αγάδες ο Κιουτσούκ ως «μετριοπαθής» προσπαθεί να περιορισθεί η σφαγή!! Οι Αγάδες προτείνουν να διευρυνθεί ο κατάλογος, αφού έβλεπαν τη σφαγή ως ευκαιρία πλουτισμού από την αγορά σε μικρή τιμή των περιουσιών που θα δημεύονταν!!!
Ο Βασίλης Μιχαηλίδης ραψωδεί τα πάθη της κυπριακής Ρωμιοσύνης!!! εξιστορεί τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου 1821, τον απαγχο-νισμό του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, το σφάξιμο των τριών Μητροπο-λιτών και των τετρακόσιων Κεφαλών της Κύπρου μας. Σε γνήσια κυπριακή διάλεκτο, στο επικολυρικό του ποίημα « Η 9η Ιουλίου 1821 εν Λευκωσία (Κύπρου) ή Το τραούδιν του Κυπριανού», περιγρά-φει το φρόνημα όλων αλλά πιο πολύ του Αρχιεπισκόπου, που όταν του δόθηκε η δυνατότητα να δραπετεύσει με τη βοήθεια του τούρκου (;) Κκιόρ-’ογλού, « ….. πούτουν καλή, πολλά καλ’ η ψυχ΄ η του» και εκτιμούσε και σέβονταν την προσωπικότητα του Αρχ. Κυπριανού,
«Δεν φεύκω Κκιόρ – ’ογλούς, γιατί αν φύω, ο φευκός μου
εν να γενή θανατικόν εις τους Ρωμιούς του τόπου.
Να βάλω την συρτοθηλειάν εις το λαιμόν του κόσμου;
Παρά το γαίμαν τους πολλούς, εν κάλλιον του Πισκόπου»,
Με τα μνημειώδη αυτά λόγια, αρνήθηκε να χυθεί άδικον αίμα αθώων δικαιώνοντας έτσι τις Εθνικές μας παραδόσεις. Ο Αρχ. Κυπριανός πολύπειρος, ενάρετος, άξιος, χριστιανός, φορέας αγάπης για το ποίμνιό του που φτάνει στη θυσία: μέσα από ένα διάλογος απειλής και εθνοπρεπούς απάντησης!!
« Έχω στο νουν μου, πίσκοπε, να σφάξω, να κρεμμάσω.
Κ΄ι’ αν ημπορώ που τους Ρωμιούς την Κύπρο να παστρέψω
Κ΄ι’ αν ημπόρεια τον κόσμον να γυρίσω,
έθεν να σφάξω του Ρωμιούς, ψυχ΄ήν να μεν αφήσω».
«Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνόκ΄αιρη του κόσμου
κανένας δεν εβρέθηκεν για να την ι-ξηλείψη
κανένας, γιατί σ΄κ’ έπει την πα τάψη ο Θεός μου…
Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή όντας ο κόσμος λείψη»!
Ενδεικτικός των προθέσεων του Μουσελλίμη είναι ο διάλογος του με τον Κκιόρ-’ογλού.
«Τον Πασ’ Πίσκοπον έμοσες να μεν τον ι-σκοτώσης
Έμοσες του να μεν κόψεις ποττέ την κ΄εφαλήν του»
«Έμοσά του να μεν κόψω ποττέ την κ΄εφαλήν του,
Μμα ’ν άλλον κόβκω κ΄εφαλήν κ΄’εν άλλον το κρεμμάζω,
Εν’ κ΄’ έμοσά του κ΄’ είπα του χαρίζω την ζωήν του,
Το πνίω εχ΄ει δκιαφοράν πολλήν απού το σφάζω»
Μαζί με τον Αρχ. Κυπριανό σφαγιάστηκαν οι Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθος, Κιτίου Μελέτιος, Κυρηνείας Λαυρέντιος, ο Ηγούμενος του Κύκκου Ιωσήφ. Τον Αρχιδιάκονο και Γραμματέα του Αρχιεπισκόπου Μελέτιο τον κρέμασαν απέναντι από την συκαμιά σε ένα πλάτανο. «…το πιο τερατώδες θέαμα που είδα ποτέ», αναφέρει ο Γ. Ι. Κηπιάδης.
Τον κρέμασε ο Μουσελλίμ, έγινε Μάρτυρας, πιστός στην εθνική παράδοση, και ο Λαός μας τον Ανάστησε στην ψυχή του και τον Αγιοποίησε!!!
Τα σώματα του Αρχιεπισκόπου και των άλλων Μητροπολιτών, κληρικών και λαϊκών που σφαγιάστηκαν την πρώτη ημέρα, αφού. κατ’ εντολή του Μουσελλίμη. έμειναν άταφα για τρεις μέρες και τάφηκαν στον περίβολο του ναού της Φανερωμένης. Όταν το 1872 έγινε η επέκταση του Ναού τα οστά μεταφέρθηκαν και τάφηκαν στο ιερό δεξιά της Αγίας Τράπεζας.
Κάποιοι πρόκριτοι με τη βοήθεια Προξένων ξένων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων (Χωρών), κατόρθωσαν να διαφύγουν. Ανάμεσά του και ο Επίσκοπος Τριμυθούντος Σπυρίδων. Ο οποίος από την Ρώμη σε προκήρυξη καταγγέλλει την τουρκική τυραννία η οποία με τα γεγονότα της 9ηςΙουλίου «μετεβλήθη εις ληστείαν».
Δημεύθηκαν οι περιουσίες και τα ιερά σκεύη των Μονών. Ο εξανδραποδισμός των γυναικών και των παιδιών περιορίστηκε γιατί οι νέοι χριστιανοί προεστοί μεσολάβησαν και ουσιαστικά τον εξαγόρασαν καταβάλλοντας στους Τούρκους μεγάλο χρηματικό ποσό. Μέρος της περιουσίας τους αγοράζεται από τα προξενεία στη Λάρνακα. Καταργείται το αξίωμα του δραγουμάνου.
Έδωσε και το δικό της μερτικό η Κύπρου μας! Ποτάμι το αίμα… Ακριβή πολύ η Λευτεριά! Μέρες που είναι! η Κύπρος με τις θυσίες και το αίμα των παλληκαριών της κέρδισε το δικαίωμα να σεμνύνεται και να απαιτεί …
Όπως η απελευθερωτική κίνηση των Κυπρίων (1828 – Καποδιστριακή περίοδος) με την «Ικετική επιστολή» που υπογράφεται από Αρχιερείς και προκρίτους της Κύπρου. Ουσιαστικά ζητούν από τον Κυβερνήτη την ενσωμάτωση της Κύπρου στο Νέο Ελληνικό Κράτος. Παρόλο που στη Διάσκεψη των Πρεσβευτών στον Πόρο (24 Σεπτεμβρίου 1828) ο Καποδίστριας αναφέρει στο μνημόνιό του ότι «η Κύπρος ανήκει στο σύνολο που πρέπει να νοείται Ελλάς. ….».
Η Κύπρος εκτός Εθνικού κορμού και όχι μόνο, αλλά και σήμερα να παλεύουμε για την εθνική επιβίωση μας στην πατρώα Γη! Κόντρα και πάλι στα νεοσουλτανικά φιρμάνια! Έχουν γνώση, όμως οι φύλακες! Καλά να είναι ο Υπουργός Εξωτερικών της Μητρόπολης, Κοτζιάς, αλλά και ο Πρωθυπουργός, που ματαίωσαν τα σχέδια των Ηρόστρατων, και δεν μας παρέδωσαν ψυχή τε (εθνική ταυτότητα) και σώματι (θαλάσσιος πλούτος) στον νέο μουσελλίμ εφέντη!
