Του Γεωργίου Ι. Σούρλα, πρ. Υπουργού – Αντιπροέδρου της Βουλής
Ο πολιτικός, ο δημόσιος λειτουργός, ο δημόσιος υπάλληλος πρέπει καθημερινά με τη συμπεριφορά τους όχι μόνο φραστικά, θεωρητικά, αλλά έμπρακτα να επιβεβαιώνουν ότι ενεργούν μέσα στα πλαίσια της ηθικής και της εντιμότητας. Η ηθική πρέπει να στηρίζεται στον σεβασμό των κανόνων της αμοιβαιότητας. Οδηγός πρέπει να είναι η προαιώνια ηθική αρχή «ο συ μισείς, ετέρω μη ποιήσης». Δηλαδή μη κάνεις εσύ στους άλλους αυτό που δεν θα ήθελες να σου κάνουν. Αυτό μας διδάσκει και ο Χριστός με το Ευαγγέλιο: «Πάντα ουν όσα αν θέλοιτε, ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, ούτω και υμείς ποιείτε αυτοίς» (Ματθαίος, Ζ, 12). Δυστυχώς στην εποχή μας έχουν διαταραχθεί οι σχέσεις της ατομικής και συλλογικής συμπεριφοράς και δράσης με την ηθική. Έχουν διαταραχθεί επικίνδυνα οι σχέσεις ηθικής και πολιτικής πρακτικής. Και στις δύο περιπτώσεις η ηθική, όλο και περισσότερο, αγνοείται, υποβαθμίζεται, υποχωρεί. Βασικό κριτήριο είναι η αποτελεσματικότητα, το υλικό όφελος. Πάνω και πέρα απ’ όλα προέχει η κερδοφορία, η μεγιστοποίηση της απόδοσης στην οικονομία, ο εύκολος και με οποιονδήποτε τρόπο πλουτισμός. Το μεγάλο ζητούμενο της επιχειρηματικότητας συνήθως είναι μόνο πως θα μεγιστοποιήσει τα κέρδη και όχι αν και κατά πόσον εφαρμόζονται ηθικά κριτήρια απέναντι στον εργαζόμενο, στο κράτος και το κοινωνικό σύνολο. Το ίδιο, δυστυχώς, παρατηρείται και στην πολιτική. Συνήθως κόμματα και πολιτικοί, στην προσπάθεια απόκτησης αξιωμάτων και κατάκτησης της εξουσίας, δεν ορρωδούν προ ουδενός, ενεργούν κατά παράβαση ηθικών κανόνων και αρχών, για να επιτύχουν τους σκοπούς των.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Είναι προφανές ότι στις περιπτώσεις αυτές -και βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν γενικεύουμε- εκτός από την έλλειψη ηθικής συνείδησης παρατηρείται ανυπαρξία ή μεγάλη χαλάρωση του κοινωνικού ελέγχου. Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί οι αντιλήψεις σε μια εν πολλοίς διεφθαρμένη κοινωνία, δεν υπάρχει ο έλεγχος του κοινωνικού περιβάλλοντος, που θα χαρακτήριζε αρνητικά και θα αποδοκίμαζε έντονα τις πάσης φύσεως εκτροπές από τους κανόνες της ηθικής. Και όχι μόνο αυτό, δεν επιβραβεύει η κοινωνία τον νομοταγή επιχειρηματία, τον έντιμο πολίτη, αλλά μπορεί να τον συγκρίνει με άλλους αριβίστες απατεώνες. Το ίδιο συμβαίνει και στην πολιτική. Συνήθως δεν επικροτούνται και δεν επιβραβεύονται οι έντιμοι, οι αξιοπρεπείς, οι συνεπείς, οι προσηλωμένοι στους ηθικούς κανόνες. Κατά την άσκηση της πολιτικής δεν προέχει ο ηθικός χαρακτήρας της κυβέρνησης ή της αντιπολίτευσης, αλλά η «αποτελεσματικότητά» της, ανεξάρτητα από το πού θα οδηγήσει στο μέλλον τη χώρα και την κοινωνία.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η ηθική κατάπτωση, αίτιο ή αποτέλεσμα της διαφθοράς, έχει επιπτώσεις και στην ανάπτυξη του πολιτισμού. Όπως είναι γνωστό, προϋπόθεση για την παραγωγή πολιτισμού είναι η παράλληλη ανάπτυξη και των τριών συνιστωσών που τον χαρακτηρίζουν, της υλικής, της πνευματικής και της ηθικής. Όταν, υπάρχει αυτή η ισορροπία, τα άτομα και οι λαοί έχουν προοπτικές ευημερίας και προκοπής. Στην εποχή μας δεν υπάρχει αυτή η ισόρροπη ανάπτυξη των τριών συνιστωσών του πολιτισμού. Ενώ η υλική ανάπτυξη προχωρεί αλματωδώς, η ηθική αντίθετα υποχωρεί. Έτσι έχουμε κρίση πολιτισμού, μη παραγωγή αληθινού πολιτισμού, με συνέπεια να εκδηλώνονται φαινόμενα βίας, εγκληματικότητας και διαφθοράς. Χρειάζεται, επομένως, ένα ηθικό υπόβαθρο, πάνω στο οποίο να στηρίζεται και να λειτουργεί το κάθε μέλος της κοινωνίας. Έτσι κάθε πολίτης μπορεί να δράσει και να δημιουργήσει με αξιοπρέπεια και να τύχει της αναγνώρισης από τους συνανθρώπους του, να μην γίνει πελάτης της διαφθοράς.
ΥΠΟΒΑΘΡΟ Ο ΘΕΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ Όταν απουσιάζει το ηθικό υπόβαθρο ή είναι σαθρό, έρχεται να το υποκαταστήσει ο θεός της ελληνικής μυθολογίας Πλούτος. Αποτελεί προσωποποίηση του πλούτου και ο Αριστοφάνης έγραφε στην ομώνυμη κωμωδία του ότι «όλα υπακούουν στον Πλούτο, τον πιο μεγαλοδύναμο απ’ όλους τους θεούς». Αν και ο Αριστοφάνης το έγραψε πριν από 2500 χρόνια, το έργο αυτό εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και διδακτικό. Το έγραψε σε μία εποχή, που η ακμάζουσα δημοκρατία του 5ου αιώνα είχε διαβρωθεί. Οι απλοί άνθρωποι, ανησυχώντας για την ηθική κατάπτωση, νοσταλγούσαν την εποχή που υπήρχε σεβασμός και προσήλωση στις ηθικές αξίες. Κλονιζόταν η πίστη στη δημοκρατία, διότι οι πολίτες διαπίστωναν ότι αυτή μόνο κατ’ επίφαση λειτουργούσε. Ο Αριστοφάνης καυτηρίαζε τους δημαγωγούς πολιτικούς, όπως τον Κλέωνα, που παρέσυρε τους πολλούς σε επικίνδυνους δρόμους. Μέσα από τον Πλούτο ο Αριστοφάνης μεταχειρίζεται ένα θέμα προσφιλές: την ηθική ανατροφή των νέων. Τέτοια ήταν τότε η ηθική κατάπτωση, που θέλει τον πρωταγωνιστή του έργου του γέρο – Χρεμύλο να πηγαίνει στο μαντείο των Δελφών και να ρωτάει αν θα έπρεπε να ασκήσει τον γιο του στην αδικία. Μήπως σήμερα είναι λίγοι εκείνοι που αναρωτιούνται αν πρέπει να διδάξουν στα παιδιά τους το ηθικό, το έντιμο ή, αντίθετα, την απάτη, όταν κατά κανόνα η κοινωνία επιβραβεύει τον επιτυχημένο ανήθικο και ανέντιμο;
ΘΗΛΑΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ Διαφθορά και ηθική είναι έννοιες ασύμβατες μεταξύ τους, εκ διαμέτρου αντίθετες. Υπάρχουν όμως ακόμα στην κοινωνία άτομα με ηθική υπόσταση και ανάλογο ανάστημα, τα οποία οι διαπλεκόμενοι γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ξεπεράσουν εύκολα, παρακάμπτοντας νόμους και ελέγχους. Είναι εκείνοι που αντιστέκονται, που δεν εκμαυλίζονται, εκείνοι που δεν μπορούν οι διαπλεκόμενοι να τους υποτάξουν και να τους οδηγήσουν σε άνομες και ανήθικες ενέργειες και πρακτικές. Αυτοί βρίσκονται παντού, στη Δημόσια Διοίκηση, στα μέσα ενημέρωσης, στα κόμματα, στην πολιτική. Αυτούς οφείλουν να στηρίζουν οι πολίτες, να γίνουν σύμμαχοί τους στην προσπάθεια για διαφάνεια, που είναι «η αντιβίωση» κατά της νοσολογικής οντότητας που λέγεται διαφθορά. Αυτούς οφείλουν να προβάλλουν ως παραδείγματα προς μίμηση. Σε αυτούς πρέπει να εμπιστεύονται την ορθή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
