Του Jean Quatremer ανταποκριτή της Libération στις Βρυξέλλες (και δηλωμένου φιλέλληνα) – για την μετάφραση Κ. Πωπ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντέξει και πέρα από το 2016; Ποτέ, από την αρχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, στη δεκαετία του ’50, η Ευρώπη δεν έχει συσσωρεύσει μια τέτοια σειρά από σόκ. «Διαβλέπω για πρώτη φορά σοβαρό κίνδυνο διάσπασης της ΕΕ” προειδοποίησε πανηγυρικά αυτή την εβδομάδα, ο Γερμανός Γκίντερ Έτινγκερ, Ευρωπαίος Επίτροπος για την Ψηφιακή οικονομία και κοινωνία . Ο Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ, δήλωσε ότι «δεν διακατέχεται από «αυταπάτες» για τη χρονιά που ξεκίνησε και, χαριτολογώντας, έκρινε ότι είναι «πολύ νέος » για να πει αν το 2015 ήταν η πιο δύσκολη χρονιά στην ιστορία της Ένωσης…
Από το 2008, η Ευρώπη πέφτει από τη Χάρυβδη στη Σκύλλα. Όλα ξεκινούν με την οικονομική κατάρρευση των ΗΠΑ του 2007, η οποία γέννησε, το 2008, μια οικονομική κρίση, τη χειρότερη από το 1929, η οποία δεν λέει να τελειώσει στην Ευρώπη. Μια κρίση που κόντεψε να ξεκάνει την ευρωζώνη και από την οποία η Ελλάδα δεν κατόρθωσε ακόμη να ξεφύγει. Οι περιπέτειες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά και της βρετανικής και γαλλικής, έχουν αποσταθεροποιήσει τον αραβικό κόσμο στην Μέση Ανατολή και την Βορεια Αφρική, πράγμα που ώθησε ένα εκατομμύριο ανθρώπους να αναζητήσουν καταφύγιο στην Ένωση και οδήγησε σε μια νέα ανάφλεξη της τρομοκρατίας σε ευρωπαϊκό έδαφος. Και οι δισταγμοί την ευρωπαϊκής διπλωματίας ξύπνησαν τη ρωσική αρκούδα και οδήγησαν σε μερική διάλυση της Ουκρανίας και σε μια πρωτοφανή ένταση ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού το 1990.
Αντιμέτωποι με αυτή την πολυδιάστατη κρίση, την οποία ευρωπαϊκές χώρες δεν κατόρθωσαν ποτέ να προβλέψουν, αλλά κυρίως δεν θέλησαν να αντιμετωπίσουν έγκαιρα καθότι αυτό θα τις είχε υποχρεώσει σε εκχώρηση της κυριαρχίας διαφύλαξης, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε. Μερικές φορές με επιτυχία, όπως αποδεικνύεται από την ταχεία ολοκλήρωση της ζώνης του ευρώ. Αλλά ό, τι ήταν εφικτό μεταξύ δεκαεννέα χωρών, ακόμα και ατελώς, λόγω της άρνηση της Γαλλίας να επαναδιαπραγματευθεί τις συνθήκες της ΕΕ, δεν γίνεται με είκοσι οκτώ: η κρίση των προσφύγων, η οποία απέχει πολύ από το να πλησιάζει στο τέλος της, αποκάλυψε τεράστια χάσματα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, δείχνοντας πόσο η ευρωπαϊκή διεύρυνση υπήρξε κακότεχνη.
Ετσι, ενώ για ορισμένες από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, κυρίως για την Γερμανία, το άσυλο και ο σεβασμός των μειονοτήτων αποτελούν θεμελιώδεις αξίες τις οποίες κληροδότησε μια ταραγμένη και βίαιη ιστορία, δεν αποτελεί αυτό μέρος της παράδοσης για τις πρώην λαϊκές δημοκρατίες, οι οποίες εξακολουθούν να θεωρούν εαυτές θύματα της ιστορίας τα οποία, ως εκ τούτου, έχουν μόνο δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις. Αν και λάτρεις των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων και δικαιώματα που προσφέρονται από την ΕΕ, η αλληλεγγύη είναι, γι ’αυτούς, μονής κατευθύνσεως: αρνήθηκαν έτσι να συνδράμουν τις χώρες τις οποίες ξεπέρασε η ξαφνική εισροή των προσφύγων (ενώ υπήρξαν συνυπεύθυνες για την κατάσταση, καθώς επενέβησαν επίσης στο Ιράκ το 2003) και κυρίως απέρριψαν βιαίως τους μουσουλμάνους του οποίους θεωρούν απροσάρμοστους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό… τα τείχη χτίστηκαν ταχύτατα στην Ανατολή και οι προτάσεις της Επιτροπής προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να δράσει συντονισμένα προσέκρουσαν σε αμετακίνητη εχθρότητα.
Αυτή η σταδιακή αναδίπλωση πίσω από την εθνική οχύρωση προετοιμάστηκε από την οικονομική κρίση που αποτέλεσε και την κοίτη των Ευρωφοβικών λαϊκιστών. Μετά το 1929, αρκετές χώρες είχαν σκεφτεί ότι ο φασισμός ήταν η καλύτερη απάντηση στις προκλήσεις της εποχής. Ογδόντα χρόνια αργότερα, οι λαοί μπαίνουν ομοίως στον πειρασμό ακραίων λύσεων που αποκαλούνται πλέον «λαϊκισμοί» : η αυταρχική δεξιά έχει τον έλεγχο στην Πολωνία και την Ουγγαρία, συμμετέχει στην κυβέρνηση στο Βέλγιο, Δανία και Φινλανδία, αυξάνεται στη Σουηδία, τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, την Ιταλία. Τελικά , μόνο η Γερμανία και οι χώρες που έχουν βιώσει πρόσφατες δικτατορίες (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) φαίνεται να έχουν ανοσία. Η ισλαμική τρομοκρατία ενισχύει μόνο τα κόμματα εκείνα που κάνουν την απόρριψη του άλλου επιχείρηση.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα που βασίζεται στην ειρήνη, την ανοχή, την ελευθερία, το κράτος δικαίου και το άνοιγμα προς τον κόσμο δεν έχει ούριο άνεμο, εκείνο που είναι επίκαιρο είναι η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων των πλέον στενών, άμεσων και απατηλών. Σήμερα θριαμβεύει η «λεπενική» λογική: «Προτιμώ την οικογένειά μου από τους φίλους μου, τους φίλους μου από τους γείτονές μου, τους γείτονές μου από τους συμπατριώτες μου, τους συμπατριώτες μου από τους Ευρωπαίους”. Πόσο καιρό θα μπορέσει η Ένωση, ένα σχέδιο που γεννήθηκε πάνω στα ερείπια της μεταπολεμικής εποχής, θα αντισταθεί σ’αυτή την ξενοφοβική και παρανοϊκή πλημύρα που κατακλύζει ξανά τις εξαντλημένες γέρικες κοινωνίες μας; Οι ευρωπαίοι ηγέτες, δεξιά και αριστερά, αντί να πάνε ενάντια στο ρεύμα της κοινής γνώμης που έχει σμιλευτεί από τους φόβους της, δεν βρήκαν τίποτα καλύτερο από το να τρέχουν πίσω από εξτρεμιστικά κόμματα, όπως μπορεί να δει κανείς στη Γαλλία. Τίποτα πλέον δεν φαίνεται ικανό να ανακόψει την επιστροφή στον εθνικισμό ο οποίος, ωστόσο, οδήγησε την Ευρώπη στην άβυσσο.
Από την Libération της 1/1/2016
