Γράφει ο Κώστας Βαϊνάς, Dipl. Päd. – Dr. Päd., Καθηγητής Παιδαγωγικών
Είναι γνωστό και παραδεκτό από όλους, ότι η Παιδαγωγική θεμελιώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα όπως και οι υπόλοιπες ανθρωπιστικές επιστήμες, αλλά και πλήθος άλλων θεωρητικών και πρακτικών επιστημών. Ειδικά όμως για την Παιδαγωγική Επιστήμη, οι επικρατούσες συνθήκες και οι επιδιώξεις των εχόντων την αρμοδιότητα να επεμβαίνουν στη διαμόρφωση των κοινωνικών επιστημονικών πεπραγμένων, είχαν ως συνέπεια το διαρκή παραγκωνισμό της και την προσπάθεια υποβάθμισης του σημαντικού ρόλου, που καλείται να διεκπεραιώσει σχετικά με τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του αναπτυσσόμενου ανθρώπου και κατ’ επέκταση τη διαμόρφωση της ταυτότητας του στενού και ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Κατ’ αρχήν η θεμελίωση της Παιδαγωγικής, στην Αρχαία Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα, δεν στάθηκε ικανή, να της δώσει και την επιστημονική της αυτονομία. Για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα η Παιδαγωγική, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τον ευρύτερο δυτικό πολιτισμό, εκλαμβανόταν ως τομέας της φιλοσοφίας και μάλιστα θεωρείτο το πρακτικό μέρος της ευρύτερης φιλοσοφικής επιστήμης. Το ίδιο βέβαια ίσχυε και για τις άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες (Ψυχολογία, Κοινωνιολογία) οι οποίες όμως σχετικά γρήγορα αποσπάστηκαν από τη φιλοσοφία και απέκτησαν επιστημονική αυτοτέλεια. Τελευταία ανεξαρτητοποιήθηκε επιστημονικά, η Παιδαγωγική. Αυτό επιτεύχθη χάρις στις άοκνες προσπάθειες Γερμανών παιδαγωγών, όπως του Johannes Herbart (1776 – 1841) αλλά κυρίως του Wilhelm Dilthey (1831 – 1911), (Bollnow O.F.: Φιλοσοφική Παιδαγωγική, Μτφρ. Μ. & Κ. Βαϊνά, Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1986).
Η επιστημονική ανεξαρτητοποίηση της Παιδαγωγικής όμως, συνδυάστηκε με συστηματικές προσπάθειες επισκιασμού της, από άλλους κοινωνικούς τομείς, όπως, την πολιτική, αλλά και τη νομική καθώς και την οικονομική επιστήμη, αφού για οποιαδήποτε παιδαγωγική μεταρρύθμιση, είναι απαραίτητο να καταβληθούν και τα σχετικά έξοδα, και βέβαια να ληφθούν οι αρμόδιες πολιτικές αποφάσεις τόσο στο ευρύτερο, όσο και στο περιορισμένο γεωγραφικο-διοικητικό διαμέρισμα.
Η ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης, έχει να αναφέρει άπειρα παραδείγματα, κατά τα οποία, θέσεις και απόψεις διακεκριμένων παιδαγωγών, που εάν εφαρμόζονταν θα είχαν βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό το παιδαγωγικό σύστημα της χώρας μας, δεν εφαρμόστηκαν, διότι οι Παιδαγωγοί αυτοί δεν ήταν αρεστοί, σ’ αυτούς που είχαν τη πολιτική δύναμη ανά χείρας. Χαρακτηριστικό στοιχείο για τον παραπάνω ισχυρισμό, ήταν και η έντονη διαφωνία που προέκυψε, ανάμεσα στον Αλέξανδρο Δελμούζο και τον Δημήτριο Γληνό, συνιδρυτών και των δύο του Εκπαιδευτικού Ομίλου το 1910, στον οποίο είχαν ενταχθεί σχεδόν όλοι οι ασχολούμενοι με την καλλιέργεια του πνεύματος της εποχής εκείνης (δημοτικιστές ως επί το πλείστον) που είχε επιτείνει τις ελπίδες για αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας. Ο Δελμούζος, υποστήριζε ότι η Παιδαγωγική πρέπει να περιοριστεί, στα όρια και τις αρμοδιότητες που η ίδια θέτει, ενώ ο Γληνός, υποστήριζε ότι χωρίς τη συνδρομή και τη βοήθεια της πολιτικής και ιδίως του ισχύοντος στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή κομματικού μηχανισμού, δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί, καμία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
Ο παραγκωνισμός αυτός, της Παιδαγωγικής Επιστήμης, συνεχίζεται δυστυχώς μέχρι τις ημέρες μας. Οι αρμόδιοι για να πάρουν τις σχετικές αποφάσεις, για την αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας, δεν ανήκουν δυστυχώς στον συγκεκριμένο στενό χώρο της Παιδαγωγικής. Σχεδόν όλοι όσοι διετέλεσαν υπουργοί Παιδείας στη νεότερη Ελλάδα, δεν ήταν Παιδαγωγοί. Συνήθως, ανήκαν στις Πολιτικές Επιστήμες. Βεβαίως, οι περισσότεροι ήταν Καθηγητές Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ως επί το πλείστον Καθηγητές της Νομικής Επιστήμης) αλλά αυτό, δεν σημαίνει ότι ήταν και Παιδαγωγοί, με την πραγματική έννοια του παιδαγωγού, δηλαδή αυτού που έχει σπουδάσει, την Παιδαγωγική Επιστήμη. Kαι ο σημερινός Υπουργός Παιδείας είναι βέβαια καθηγητής ΑΕΙ (του Μετσόβιου Πολυτεχνείου) αλλά όχι παιδαγωγός με την πραγματική έννοια του όρου.
Τελειώνοντας, πρέπει να επισημανθεί και ένα βασικό εκ φύσεως μειονέκτημα της Παιδαγωγικής Επιστήμης, που την υποχρεώνει να επισκιάζεται από τις Πολιτικές κυρίως Επιστήμες. Είναι το ότι τα αποτελέσματα μιας αξιόλογης παιδαγωγικής μεταρρύθμισης, δεν εμφανίζονται άμεσα στο κοινωνικό σύνολο, αλλά, μετά από ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, όταν οι μαθητές και οι μαθήτριες στους οποίους εφαρμόστηκε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, θα έχουν αποφοιτήσει και θα έχουν ενταχθεί μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
