Του Παύλου Μαβίδη
Η αρχαία ιστορία του Ελληνισμού του Πόντου. «Πόντος», μια αρχαία ελληνική λέξη για τη θάλασσα, αναφέρεται στη Μαύρη Θάλασσα και στις γύρω παράκτιες περιοχές. Η παρουσία των Ελλήνων στη Μαύρη Θάλασσα μας πάει πίσω στα αρχαία χρόνια. Ερευνα δείχνει ότι την περίοδο γύρω στα 1.100 π.Χ. έλαβαν χώρα στην περιοχή οι πρώτες εμπορικές απόπειρες, έρευνες για χρυσό και άλλα μέταλλα. Το ταξίδι του Ιάσονα και των Αργοναυτών στην Κολχίδα, οι περιπέτειες του Οδυσσέα στη χώρα των Κιμμερίων, η τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία στον Καύκασο, το ταξίδι του Ηρακλή στον Πόντο, στη χώρα των Αμαζόνων και άλλοι ελληνικοί μύθοι σχετικοί με την περιοχή, μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίων ελληνικών δρόμων.
Κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. Ελληνες από τη Μίλητο αποίκησαν την περιοχή, ιδρύοντας πόλεις όπως τη Σινώπη, την Αμισό (Σαμσούντα) και την Τραπεζούντα παρέχοντας μεγάλους στοχαστές, όπως τον Διογένη από την Σινώπη και τον Στράβωνα από την Αμάσεια. Μετά το θάνατο του Μέγα Αλέξανδρου το 323π.Χ., οι πόλεις – κράτη του Πόντου σχημάτισαν ένα βασίλειο υπό τη δυναστεία των Μιθριδατών που κράτησε μέχρι την ήττα από τους Ρωμαίους το 63 π.Χ.
Το 313 μ.Χ. «Διάταγμα Μεδιολάνου περί ανεξιθρησκείας», ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, χάρισε τη θρησκευτική ελευθερία στους Χριστιανούς. Το 330 μ.Χ. μετονόμασε την ελληνική πόλη Βυζάντιο σε Κωνσταντινούπολη και έκανε την Πόλη πρωτεύουσα της χριστιανικής πλέον Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η επικράτηση του χριστιανισμού σαν επίσημη θρησκεία του ρωμαϊκού κράτους, οδήγησε στην ίδρυση πολλών μοναστηριών που έγιναν κέντρα χριστιανικών κι ελληνικών σπουδών. Ενας μεγάλος αριθμός αγίων, πατριαρχών, επισκόπων της ορθόδοξης εκκλησίας προέρχονταν από τον Πόντο. Σαν τμήμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επίσης γνωστή και σαν Βυζαντινή αυτοκρατορία ή Βυζάντιο, ο Πόντος ήταν ένα εμπορικό κέντρο με θαλάσσιους δρόμους «Μαύρη Θάλασσα», καθώς και οδικούς, όπως ο «Δρόμος του Μεταξιού» που απλωνόταν μακριά έως την Κίνα. Ο Πόντος επίσης χρησίμευε σαν στρατιωτική βάση κατά των Περσών και αργότερα των Αράβων. Καθώς εξασθενούσε το Βυζάντιο, το 1204 ιδρύθηκε στον Πόντο, η ελληνική αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Το 1461 οι Οθωμανοί Τούρκοι καταλαμβάνουν την Τραπεζούντα, την τελευταία ανεξάρτητη ελληνική πολιτεία, μέχρι την ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους τον 19ο αιώνα.
Μετά την πτώση της Τραπεζούντας οι Ελληνες του Πόντου υπέφεραν μεγάλης έκτασης σφαγές και εκτοπισμού. Τον 17ο και 18ο αιώνα, σχεδόν 250.000 Πόντιοι Ελληνες διά της βίας εξισλαμίστηκαν. Πολλοί άλλοι εγκατέλειψαν την περιοχή. Τον 19ο αιώνα η κεντρική κυβέρνηση της οθωμανικής αυτοκρατορίας αύξησε τη δύναμή της έναντι των τοπικών αρχόντων. Κατ’ επέκταση, οι κυβερνητικοί νόμοι βελτίωσαν τις ζωές των μη μουσουλμάνων και ενθάρρυναν νέες οικονομικές ευκαιρίες γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα και την Περσία «σημερινό Ιράν». Αν και πολλοί Ελληνες έμειναν στον Πόντο, πάνω από 250.000 μετανάστευσαν στις περιοχές του Καυκάσου και στις βόρειες ακτές της Μαύρης Θάλασσας που ελέγχονταν από τη Ρωσία. Αυτή η κίνηση μέσα στη ρωσική επικράτεια ενθαρρύνθηκε από τη Ρωσία, η οποία προτιμούσε ομόθρησκους φιλικούς πληθυσμούς στην περιοχή. Οι Πόντιοι επίσης κατέφευγαν εκεί ώστε να ξεφύγουν από την τουρκική σφαγή.
Αυτή η εποχή έφερε την αναγέννηση στην ποντιακή ελληνική κοινωνία η οποία απαριθμούσε περίπου πληθυσμό 800.000 ανθρώπων. Πάνω από 1.000 εκκλησίες και 1.000 σχολεία κτίστηκαν. Οι ελληνικές εφημερίδες και τα βιβλία άνθισαν καθώς και οι πολιτιστικοί και επιστημονικοί σύλλογοι. Εμψυχωμένοι από το ανεξάρτητο βασίλειο της Ελλάδας, οι Πόντιοι Ελληνες ανέπτυξαν περισσότερο πατριωτικά αισθήματα απαιτώντας ίσα δικαιώματα από μια αυτοκρατορία από την οποία συχνά είχαν αντιμετωπίσει την καταπίεση.
Οταν το 1828 ιδρύθηκε η ανεξάρτητη Ελλάδα, μόλις το 1/3 των Ελλήνων που ζούσαν στην Ελλάδα είχαν ζήσει μέσα στα όρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πολλοί Έλληνες είτε μέσα από την Ελλάδα είτε μέσα από την Τουρκία πίστευαν στη Μεγάλη Ιδέα, η σύλληψη της Ιδέας μιας μεγαλύτερης Ελλάδας που θα περιελάμβανε όλες τις περιοχές που κατοικούνταν από Έλληνες, στη Μικρά Ασία και στην Ανατολική Θράκη μαζί με την Κωνσταντινούπολη σαν πρωτεύουσά της. Αυτοί που μοιράζονταν αυτές τις ιδέες, έβλεπαν τη ρωσική αυτοκρατορία να βλέπει με συμπάθεια τη Μεγάλη Ιδέα. Σαν ορθόδοξο χριστιανικό κράτος, η Ρωσία θεωρούσε τον εαυτό της σαν προστάτη των υπό τον Οθωμανό Σουλτάνο, ορθόδοξο χριστιανικό πληθυσμό, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και οι Πόντιοι Ελληνες. Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, η Ελλάδα υποστήριξε τη Ρωσία κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το 1912, η Ελλάδα, η Σερβία και η Βουλγαρία κήρυξαν τον πόλεμο «Βαλκανικός πόλεμος» κατά της τουρκικής αυτοκρατορίας και την νίκησαν. Σαν αποτέλεσμα, η Ελλάδα μεγάλωσε σε μέγεθος κατά 70% περιλαμβάνοντας τη Μακεδονία «Βόρεια Ελλάδα» και το νησί της Κρήτης και αύξησε τον πληθυσμό της από 2.800.000 σε 4.800.000.
Συνέχεια την επόμενη Κυριακή.
Πηγές: Φωτιάδης Κων/νος «Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τους Τούρκους».
